Γλυπτό Καμπαδάκη: Προσβολή στη μνήμη του, κείτεται παρατημένο στο έδαφος
Το τελευταίο έργο του σημαντικού γλύπτη δεν έχει τον σεβασμό που του αξίζει στη Θεσσαλονίκη
Στη διασταύρωση των οδών Βιζυηνού και Βιζουκίδου, κάτω από ένα δέντρο, κείτεται ανολοκλήρωτο σώμα γλυπτού, που φιλοτέχνησε ο σημαντικός γλύπτης Κυριάκος Καμπαδάκης.
Μια εικόνα που δυστυχώς θυμίζει σε όλους ότι ο πολιτισμός ενώ θα το άξιζε, δεν κατέχει τη θέση και τον σεβασμό που του αρμόζει.
Πρόκειται για ένα γλυπτό που δεν ολοκληρώθηκε εξαιτίας του αδόκητου θανάτου του καλλιτέχνη, το 2003. Είναι το τελευταίο ουσιαστικά έργο του Καμπαδάκη, γλυπτά του οποίου έχουν τοποθετηθεί σε πολλά σημεία της Θεσσαλονίκης και αποτελούν αντικείμενα θαυμασμού.
Παρακάτω θα διαβάσετε μερικά από αυτά.
Δείτε το κείμενο που είχε γράψει ο συγγραφέας Σάκης Σερέφας στις 11 Ιανουαρίου του 2021
Τι συνέβη όμως με το συγκεκριμένο και γιατί περνώντας κάποιος από το προαναφερθέν σημείο, στις 40 Εκκλησιές, αντικρύζει αυτήν την άσχημη εικόνα και μάλιστα μετά από τόσα χρόνια;
Ο Καμπαδάκης, που από το 1975 μέχρι και το 2003 δημιούργησε σημαντικά γλυπτά, στο συγκεκριμένο σημείο δούλευε τα έργα του, γιατί ήταν ακριβώς απέναντι από το εργαστήριό του. Η περιοχή είχε πάρει, ειδικά τα τελευταία χρόνια πριν από τον θάνατό του, μια πολιτισμική διάσταση, καθώς πολλοί φοιτητές, αλλά και θαυμαστές του πήγαιναν εκεί για να διαπιστώσουν πώς δουλεύει και φυσικά να συνομιλήσουν μαζί του.
Το τελευταίο του έργο όμως δεν πρόλαβε να το ολοκληρώσει, εξαιτίας του ξαφνικού του θανάτου που βύθισε στο πένθος την οικογένεια, αλλά και την πολιτιστική κοινότητα.
Το γλυπτό έχει τη μορφή του και το σχήμα του, όμως είναι ανολοκλήρωτο. Ο ίδιος το είχε σε εκείνη τη θέση και μάλιστα έφτασε στο σημείο να… δημιουργηθεί ένας αστικός μύθος. Είχε γίνει τόσος ντόρος κάποια στιγμή, ώστε να ειδοποιηθεί η αρχαιολογική υπηρεσία καθώς κάποιοι όταν το είδαν νόμισαν ότι ήταν αρχαίο άγαλμα! Φυσικά, η υπηρεσία εκτίμησε ότι δεν είναι αρχαίο, ενώ και η σύζυγος του Καμπαδάκη έδωσε όλες τις απαραίτητες πληροφορίες.
«Θέλαμε να γίνει πολιτισμικό τοπόσημο, αλλά…»
Μιλά στην Parallaxi η ίδια. «Το σοκ από το θάνατο του συζύγου μου ήταν μεγάλο. Αφού πέρασε λίγος καιρός, σκεφτήκαμε ότι το καλύτερο απ’ όλα θα ήταν το γλυπτό να μείνει στο χώρο όπου δημιουργήθηκε, σαν μια τιμή στο σημαντικό του έργο.
Εκείνη την εποχή ο χώρος στη διασταύρωση των δύο δρόμων ήταν σε μια άθλια κατάσταση, οπότε η σκέψη μας ήταν να δωρίσουμε το γλυπτό στο Δήμο και να δημιουργηθεί ένα παρκάκι, ώστε να ομορφύνει, να είναι μια φιλόξενη είσοδος στη συνοικία των 40 Εκκλησιών που ήταν και η συνοικία του καλλιτέχνη και να αποκτήσει μια πολιτισμική διάσταση. Να γίνει ένα τοπόσημο, η γωνιά του γλύπτη.
Συνάντησα ωστόσο τα προηγούμενα χρόνια μια μόνιμη αδιαφορία, σε όλα μου τα διαβήματα. Προσπάθησα τόσο με τον Δήμο, όσο και με το ΑΠΘ, ωστόσο δεν πήρα ποτέ σαφή απάντηση πόσο κομμάτι από το συγκεκριμένο σημείο ανήκει στο ΑΠΘ και πόσο στο Δήμο.
Έστειλα και επιστολή στον προηγούμενο Δήμαρχο εδώ και τέσσερα χρόνια, αλλά ουδέποτε έλαβα απάντηση, παρ΄ότι η επιστολή μου προωτοκολλήθηκε τον Μάιο του ΄21. Προτείναμε την ανάπλαση του χώρου και την ανάδειξή του μέσα από την εικαστική του ταυτότητα. Αλλά δεν υπήρξε ουσιαστικό και ενεργό ενδιαφέρον», επισημαίνει η κ. Καμπαδάκη.
«Με ενοχλεί που βλέπω να αφήνουν τους καφέδες και να το έχουν παρατημένο κάτω»
Ποια ήταν όμως η κατάσταση του γλυπτού στο πέρασμα των χρόνων;
«Ο Κυριάκος το είχε αφήσει σε μια παλέτα. Το τύλιγα για να μην καταστραφεί και τελικά κατάλαβα ότι ειναι προτιμότερο να είναι ανοιχτό και όχι στο νάυλον. Όταν αποφασίστηκε να γίνει η συγκεκριμένη πολυκατοικία, για να ανοίξουν την δίοδο στο ιδιωτικό πάρκινγκ, το μετακίνησαν χωρίς να ενημερώσουν φυσικά κανέναν και έφεραν φαγάνα.
Δεν ξέρω αν το συγκεκριμένο κομμάτι, δηλαδή η διασταύρωση δύο δρόμων, μπορεί να γίνει έξοδος ιδιωτικού χώρου στάθμευσης, διότι βρίσκεται πάνω σε καμπυλότητα. Επίσης δεν ξέρω ποιο κομμάτι ανήκε στον Δήμο Θεσσαλονίκης. Όμως έγινε μια πολιτιστική πρόταση και υπήρξε πλήρης αδιαφορία από τους φορείς και για ακόμη μια φορά έγινε κυρίαρχο το ιδιωτικό συμφέρον».
Εδώ να σημειωθεί πάντως ότι έχει μεταφερθεί πως οι καινούργιοι ιδιοκτήτες του χώρου τονίζουν πως όλα ειναι νόμιμα και έχουν τις απαραίτητες άδειες.
Όμως αυτό δεν σημαίνει ότι η συγκεκριμένη εικόνα ενός γλυπτού στο έδαφος δεν είναι πλήρως ενοχλητική.
«Με ενοχλεί που βλέπω ότι αφήνουν τους καφέδες πάνω εκεί, το έριξαν κάτω και το παράτησαν πάνω σε χαλίκια. Ο Κυριάκος υπηρέτησε την πόλη, δημιούργησε σημαντικά γλυπτά και το έργο ανήκει στην ίδια την πόλη. Η πόλη όμως δεν μας απάντησε αν το θέλει. Είχα πει πως ακόμη και με δικά μου έξοδα, να κάναμε την ανάπλαση χώρου για ένα πάρκο», ολοκληρώνει.
Κατσαρός: «Να δώσουν λύση μη βεβήλωσης»
Το θέμα γνωρίζει πολύ καλά και ο ομότιμος Ομότιμος Καθηγητής της Μεσαιωνικής Ελληνικής (Βυζαντινής) Φιλολογίας στη Φιλοσοφική Σχολή, κ. Βασίλης Κατσαρός.
«Ονειρευόμαστε ότι ένα μέρος του οικοπέδου που ανήκει στον Δήμο και ένα μέρος του συνεχόμενου εδάφους που το χώρισε η Βιζουκίδου και ανήκει στο Α.Π.Θ. ως προέκταση του άλσους, στο οποίο φιλοξενήθηκε και το Τελόγλειο, θα μπορούσε να αξιοποιηθεί ως “τοπόσημο” για τον σπουδαίο αυτόν καλλιτέχνη, στήνοντας το γλυπτό κάπου πλάι στο ημικύκλιο που ενώνει τη Βιζουκίδου με την Βιζυηνού.
Απευθυνθήκαμε στον Δήμο, που κατέχει περίπου το μισό του ημικυκλίου χώρου (το άλλο μισό το έχει το Πανεπιστήμιο) και η κ. Καμπαδάκη ζήτησε από τον προηγούμενο δήμαρχο, αλλά δεν πήρε απάντηση στο αίτημα. Προσωπικά απευθύνθηκα στο Α.Π.Θ. και τη Διεύθυνση Περιουσίας με αίτημα να γνωρίσουμε το τοπογραφικό σχέδιο του χώρου και τη διανομή του οικοπέδου ανάμεσα στον ιδιοκτήτη, τον Δήμο και το Α.Π.Θ.. Ο Δήμος παρέπεμψε τη κυρία Καμπαδάκη στο Πολεοδομικό του Δήμου και ο αρμόδιος του Πανεπιστημίου θα ενημερώσει μετά τις 18 Αυγούστου.
Ο εργολάβος ισχυρίζεται πως έχει άδεια του Δήμου για την πλακόστρωση του πεζοδρομίου, που θα διευρυνθεί μόνο και μόνο από το γεγονός ότι προέβλεψε είσοδο πάρκινγκ στη νότια πλευρά της οικοδομής. Θα μπορούσε να έχει πρόσβαση σ΄αυτό από την οδό Βιζυηνού, αλλά χάραξε δρόμο από τον χώρο του ημικυκλίου του Δήμου προς το οικόπεδό του και πρός την είσοδο της πολυκατοικίας. Εγείρονται ερωτηματικά, διότι γνωρίζω πως υπάρχει νόμος που απαγορεύει σε ημικυκλική διαμόρφωση δρόμου την πρόσβαση στην είσοδο της οικοδομής και στο πάρκινγκ.
Οι ενέργειες του εργολάβου είναι υπόθεση διευθετήσεων με τον Δήμο και το Πανεπιστήμιο. Το αν ενεργεί με νόμιμο ή όχι τρόπο θα το κρίνουν οι αρμόδιοι. Εμείς ως πολίτες και άνθρωποι, ως μέλη μια κοινωνίας που σέβεται ακόμη το περιβάλλον και τον πολιτισμό θα θέλαμε να δούμε το κατάκοιτο και βανδαλιζόμενο γλυπτό του Καμπαδάκη όρθιο σε μια αξιοπρεπή γωνιά, ως τοπόσημο της περιοχής που έζησε και άσκησε την τέχνη του.
Και όχι στό οικόπεδο του ιδιοκτήτη της οικοδομής, αλλά σε χώρους του Δημοσίου, Δήμου και Α.Π.Θ. Γι΄αυτό προσωπικά θα ζητήσω παράσταση από τον Πρύτανη και ίσως και από τον νέο Δήμαρχο να ελέγξουν το ζήτημα και να δώσουν μια λύση στη μη βεβήλωση της Μνήμης του Καμπαδάκη», σημειώνει με νόημα ο κ. Κατσαρός.
Ποιος ήταν ο Κυριάκος Καμπαδάκης
O Κυριάκος Καμπαδάκης υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους γλύπτες της νεότερης γενιάς στη μεταπολεμική Ελλάδα. Καταξιωμένος δημιουργός, με διεθνή αναγνώριση, πέθανε από την επάρατη νόσο σε ηλικία 65 ετών.
Το πλούσιο και πολυσχιδές έργο του τον κατατάσσει σ’ έναν από τους παραγωγικότερους καλλιτέχνες, ενώ συνθέσεις του κοσμούν δημόσιους χώρους τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό, δημόσιες και ιδιωτικές συλλογές. Το τελευταίο του έργο, «Αλέξανδρος και Βουκεφάλας», μια μεγάλη, πρωτότυπη και επιβλητική σύνθεση που φιλοτέχνησε το διάστημα 1996-1998 -και δώρισε στο Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης- ήταν το τελευταίο ολοκληρωμένο έργο της καλλιτεχνικής του δημιουργίας.
Ο Kυριάκος Καμπαδάκης γεννήθηκε στη Δράμα το 1938 αλλά μεγάλωσε στη Θεσσαλονίκη. Σπούδασε γλυπτική και χαρακτική στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών (HfbK) στο Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης του Βερολίνου, όπου έζησε και εργάστηκε 14 χρόνια (1961-1975).
Το 1975 εγκαταστάθηκε μόνιμα στη Θεσσαλονίκη. Με επιρροές από τον γερμανικό εξπρεσιονισμό δημιούργησε πλούσιο έργο (γλυπτά και χαρακτική, ξυλογραφία), που παρουσίασε σε πολυάριθμες ατομικές και ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.
Τα γλυπτά του, καμωμένα συνήθως σε φυσικές διαστάσεις -χωρίς να λείπουν τα μικρογλυπτά και τα υπερμεγέθη έργα-, από ξύλο και μπρούντζο, σπανιότερα από μάρμαρο και πέτρα, μαρτυρούν την ικανότητα που είχε να χειρίζεται δημιουργικά την πρώτη ύλη.
Χαρακτηριστικοί είναι οι τίτλοι της θεματογραφίας του, που αναπτύσσεται σε ορισμένες ενότητες όπως Μοναξιά (1976), Torso(1978), Νίκες και Αθλητές (1980-1988), Ικαροι και Αλματα (1989-1992). H ανθρώπινη μορφή αποτελούσε αποκλειστικό θέμα, ενώ εμφανής ήταν η προσπάθειά του να δημιουργεί οπτικο-ζωγραφικές εντυπώσεις. Στα τελευταία του έργα η φόρμα είναι κάπως ανάλαφρη και χαρακτηρίζεται από σημαντική αφαίρεση της μάζας ώστε να αναπτύσσονται νέες σχέσεις ανάμεσα στο έργο και τον χώρο.
Η Νίκη, το άγαλμα που βρίσκεται στο Βαφοπούλειο Πνευματικό Κέντρο, είναι ένα απο τα σημαντικότερα έργα του, όπως και το Μνημείο Πεσόντων στην Καλαμαριά.
Η θέση του Πρόδρομου Νικηφορίδη
Μετά τη δημοσίευση του κειμένου, ο αντιδήμαρχος πρασίνου, τεχνικών έργων και βιώσιμης κινητικότητας, Πρόδρομος Νικηφορίδης, πήρε θέση για το εν λόγω ζήτημα, αναφέροντας:
«Όχι, δεν θα μείνει έτσι! Το ημιτελές γλυπτό θα μεταφερθεί άμεσα στις Αποθήκες του Δήμου και μόλις ολοκληρωθεί η σημειακή ανάπλαση του κοινόχρηστου χώρου θα επανατοποθετηθεί και σηματοδοτηθεί όπως το οφείλουμε στον Καμπαδακη! 20 χρόνια αδιαφορίας και εγκατάλειψης είναι πάρα πολλά! Ευχαριστούμε parallaxi», έγραψε χαρακτηριστικά.
Εικόνες: Ευθύμης Βλάχος
