Σταθμός Βενιζέλου: Τσιμεντένιος όγκος-ασανσέρ «κρύβει» το Μπεζεστένι

Εικόνα: Χρήστος Κυριαζίδης

Μήνες έμειναν, σύμφωνα με τις κυβερνητικές εξαγγελίες, για την ολοκλήρωση και την παράδοση του έργο του Μετρό στη Θεσσαλονίκη, με τις εργασίες να συνεχίζονται στο σταθμό Βενιζέλου, ενώ εκκρεμεί και η δημιουργία του τερματικού σταθμού στη Νέα Ελβετία.

Ωστόσο αυτό που παρατηρεί κανείς στο σταθμό Βενιζέλου, σχολιάζεται αρκετά στα social media και έκανε προ μηνών ρεπορτάζ η Parallaxi, είναι το ογκώδες τσιμεντένιο κτίριο που υπάρχει στο σημείο.

«Έχεις αυτό το όμορφο σημείο με αυτά τα υπέροχα κτίρια τριγύρω και μου φτιάχνεις αυτόν τον τσιμεντένιο όγκο που θυμίζει είσοδο πυρηνικού καταφυγίου για ανελκυστήρα μετρό; Γιατί ρε άνθρωπε; Πίσω, το Μπεζεστένι έχει εξαφανιστεί», σχολιάζει χαρακτηριστικά ο Χρήστος Κυριαζίδης, φωτογραφίζοντας το σημείο.

Στα σχόλια επισημαίνουν κάποιοι ότι ίσως ήταν σκόπιμη επιλογή να «κρυφτεί» το Μπεζεστένι, που είναι ακριβώς από πίσω και αποτελεί ένα από τα πιο εμβληματικά οθωμανικά κτίρια της Θεσσαλονίκης.

Μπεζεστένι, μια ιστορία 600 ετών

Η Parallaxi έχει καταγράψει την ιστορία όλων των εμβληματικών κτιρίων στην  Θεσσαλονίκη. Ένα από αυτά είναι και το Μπεζεστένι.

Το Μπεζεστένι (υφασματαγορά – Τουρκικά: bezesten – η λέξη προέρχεται από την αραβική λέξη μπεζ (bez) η οποία σημαίνει ρούχο – ύφασμα), είναι από τις παλιότερες εμπορικές στοές της πόλης, που διατηρεί τον παλιό της χαρακτήρα έστω και σε μικρότερη κλίμακα. Σήμερα στεγάζει ακόμα μικρά μαγάζια κυρίως υφασματεμπόρων.

Τα μπεζεστένια είναι κτίρια με συγκεκριμένα αρχιτεκτονικά στοιχεία, θολοσκέπαστα με 4, 6, 8, μέχρι και 20 τρούλους. Χτίστηκαν κατά τη διάρκεια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και ιδιαίτερα τον 15ο και 16ο αιώνα. Η χρήση τους ήταν είτε αυτή της υφασματαγοράς είτε της αγοραπωλησίας πολύτιμων ειδών. Το πιο χαρακτηριστικό Μπεζεστένι του πρώτου αιώνα της τουρκοκρατίας, όπου είναι φανερή και η τεχνική των βυζαντινών είναι αυτό που βρίσκεται στη διασταύρωση των οδών Εγνατία και Βενιζέλου, εκεί που χτυπούσε η εμπορική καρδιά της πόλης. Από πολύ παλιά. Εκεί που τα έργα στο μετρό έφεραν στο φως το βυζαντινό εμπορικό σταυροδρόμι.

Το Μπεζεστένι, για το οποίο μιλούν με θαυμασμό οι περιηγητές του 16ου αιώνα, θεωρώντας το ως την ομορφότερη αγορά των Βαλκανίων, στέγαζε διάφορα επαγγέλματα, κύρια όμως υφασματέμπορους και χρυσοχόους. Ευρήματα στο Μνημείο δείχνουν ότι η αγορά λειτουργούσε οργανωμένα και με συντεχνιακούς κανονισμούς.

«Δίπλα στο τζαμί της αγοράς (Xαμζά μπέη) και το Mπεζεστένι, που κλείνει για να φυλάσσονται κοσμήματα και πολύτιμα υφάσματα, βρίσκει κανείς τους κατασκευαστές κεριών, αρώματα και μυρωδικά, ιερά βιβλία και γραφειάδες, βιβλιοδέτες, εμπόρους δερμάτων και κατασκευαστές πασουμιών. Πιο πέρα οι ψαθάδες, οι ξυλουργοί, οι κλειδαράδες και οι χαλκωματάδες, μακρύτερα οι σιδεράδες… H κατοικία απαγορεύεται, τα κτίρια είναι μικρά και καλύπτουν το σύνολο του οικοπέδου. O δρόμος -στενό πέρασμα, συχνά καλυμένο, προεκτείνει το μαγαζί: εδώ εκτίθενται τα εμπορεύματα, εδώ γίνεται το πάρε-δώσε με την πελατεία», είχε πει η Πολεοδόμος-αρχιτέκτων Αλέκα Γερόλυμπου, μιλώντας στην Parallaxi.

Το Μπεζεστένι της Θεσσαλονίκης, είναι ένα Οθωμανικό μνημείο για το οποίο υπάρχουν δύο εκδοχές για τη χρονολογία κατασκευής του:

Ο Μ. Cezar αποδίδει την ανέγερσή του στο σουλτάνο Μεχμέτ Β’ (1455-1459). Δίνει επίσης την πληροφορία ότι αποτελούσε ιδιοκτησία του κράτους και ότι αμέσως μετά την ανέγερσή του πέρασε στα βακουφικά κτίρια. Αντίθετα οι καθηγητές Α. Βακαλόπουλος και Β. Δημητριάδης τοποθετούν την ανέγερσή του στο τέλος του 15ου αιώνα, στα χρόνια του Βαγιαζίτ Β’(1481-1512). Είναι ένα από τα τρία μπεζεστένια που σώζονται σήμερα στην Ελλάδα (στις Σέρρες στεγάζει το Αρχαιολογικό, στη Λάρισα είναι μισογκρεμισμένο και αποτελεί ένα από μνημεία της πόλης).

Πηγές: Πελαγία Αστρεινίδου-Κωτσάκη, «Χαράγματα στους μολυβδοσκέπαστους τρούλους του Μπεζεστενιού της Θεσσαλονίκης»,», Μελέτη, 9η Εφορεία Βυζαντινῶν Αρχαιοτήτων

Κείμενο: Κύα Τζήμου Εικόνες: Άγγελος Τσεκούρας – Γιάννης Τζιμπρές