Οι ξεχασμένοι Ρομά των Στρατοπέδων Συγκέντρωσης

Εικόνες: Αχιλλέας Βερτουδάκης

Η 2α Αυγούστου είναι μια μέρα ιδιαίτερα φορτισμένη καθώς για τους Ρομά. Είναι μια μέρα θλίψης και πένθους για όλες αυτές τις ψυχές που χάθηκαν με αργό και βασανιστικό θάνατο στα χέρια των Ναζί. Γεγονότα που κανείς δε μιλούσε για αυτά και για πολλούς εξακολουθούν να παραμένουν άγνωστα.

Με αφορμή τη μέρα αυτή πραγματοποιήθηκε η εκδήλωση ”Ντικ Τένα Μπίστρες-Κοίτα να μην Ξεχάσεις” που φιλοξενήθηκε στο Κέντρο Κοινότητας με Παράρτημα Ρομά του Δήμου Αμπελοκήπων-Μενεμένης.

Σε μια βραδιά γεμάτη αφηγήσεις, ιστορικές αναδρομές, προσωπικά βιώματα που ξύπνησαν έντονα συναισθήματα στο κοινό που την παρακολούθησε.

Άνθρωποι που για τους Ναζί ήταν εχθροί του φυλετικού κράτους και έπρεπε να διωχθούν σε έναν ρατσισμό που ξεκίνησε τότε και κρατάει μέχρι και σήμερα και τον συνεχίζουμε εμείς γιατί έτσι μας έχουν μάθει. Όταν χαρακτηρίζεις έναν Ρομά που θα δεις στον δρόμο ως ”γύφτο”, ”τσιγγάνο”, ”αθίγγανο” δε συμβάλλεις στην εξάλειψη των στερεοτύπων και του ρατσισμού αλλά συμμετέχεις και εσύ. Όταν στο αστικό λεωφορείο που θα μπεις είναι μαζί σου και κάποιος Ρομά και το πρώτο πράγμα που κάνεις είναι να απομακρυνθείς και να μαζέψεις την τσάντα σου δε συμβάλλεις στο να «καθαρίσεις» την εικόνα τους προς τα έξω αλλά την αμαυρώνεις περισσότερο. Ένας φαύλος κύκλος ρατσισμού που καλά κρατεί και δεν αλλάζει.

Όσο παρακολουθούσα την εκδήλωση και άκουγα όλα αυτά που είχαν συμβεί τότε άρχισα να αναρωτιέμαι: ” Γιατί όλα αυτά δε μας τα είπε ποτέ κανείς;”. Από όταν ήμουν μαθήτρια μέχρι και σήμερα που είμαι φοιτήτρια θυμάμαι όλα τα βιβλία και οι ταινίες να μιλάνε για το ολοκαύτωμα των Εβραίων ενώ ποτέ δεν έχει υπάρξει ποτέ η παραμικρή αναφορά σε αυτή των Ρομά ένα ιστορικό γεγονός που δεν έχει καταγραφεί πουθενά.

Ειδικότερα αν αναλογιστεί κανείς ότι οι Ρομά είναι το δεύτερο έθνος μετά τους Εβραίους που διώχτηκαν. Από το 1935 οι άνθρωποι άρχισαν να τοποθετούνται σε ειδικούς χώρους, ενώ από το 1936 και μετά το 3ο Ράιχ ξεκίνησε να διώκει και τους Ρομά.

Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να απογραφούν 1,5 εκατομμύρια χαμένες ψυχές από τις οποίες 500.000 ήταν Ρομά σχεδόν το 25% του πληθυσμού. Περιγραφές που προκαλούσαν ρίγη συγκίνησης θάνατοι που προκλήθηκαν με διάφορους τρόπους πέρα από το κάψιμο πολλοί Ρομά χρησιμοποιήθηκαν ως ιατρικά πειράματα ενώ άλλοι χρησιμοποιήθηκαν ως δοκιμαστές κρυστάλλων του αεριού κυανίου Zyklon-B.

Όλοι οι άνθρωποι ερχόμαστε κάποια στιγμή αντιμέτωποι με τον βιολογικό θάνατο αλλά ο δικός τους θάνατος ήταν απάνθρωπος και κτηνώδης. Δεν ήταν λίγες και οι σκέψεις για στείρωση γιατί όπως έλεγαν τότε δεν ήθελαν σε καμία περίπτωση να διαιωνιστεί το ”είδος” τους.

Συγκινητικές κοινωνικές αναπαραστάσεις από την Ουρανία Θ. Ράπτη, Ψυχολόγο που αναφέρθηκε σε γεγονότα από την εποχή του μεσαίωνα μέχρι και σήμερα. Τρανό παράδειγμα αποτελεί η ιστορία του Ολλανδού Ρομά Τζόνι Βάις, ο οποίος ήταν ο μόνος που κατάφερε να επιζήσει και να αντικρίσει τον χαμό των υπόλοιπων μελών της οικογένειας του.

Όχι, μόνο κατάφερε να δραπετεύσει από τα τρένα θανάτου που τον πήγαιναν σε κάποιο από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης και να βοηθήσει και όσους περισσότερους μπορούσε πάνω στο μεγαλύτερο καλό που έκανε ήρθε αντιμέτωπος με το χειρότερο σενάριο.

Διαπίστωσε ότι πάνω στο τρένο που έφευγε ότι ήταν επιβάτες και οι γονείς του, η μητέρα του είχε κρεμάσει έξω από το βαγόνι το ζιπουνάκι που είχε πλέξει για τη μικρή αδερφή του σε αυτό το σημείο είχε συνειδητοποιήσει ότι όλα είχαν τελειώσει. Σήμερα πάσχει από το σύνδρομο ενοχής του επιζώντα καθώς εξακολουθεί να θεωρεί τον εαυτό του υπεύθυνο για το γεγονός ότι η οικογένεια του πέθανε και εκείνος ζει ακόμα.

Επέστρεψε στο Ρότερνταμ και άνοιξε το ανθοπωλείο που διατηρούσε ο πατέρας του γιατί όπως λέει και ο ίδιος :”Έχω μερικά χρόνια ακόμα από εκείνα που έχασαν οι δικοί μου”. Μέχρι και σήμερα εξακολουθούν να πεθαίνουν Ρομά τόσο άδικα παράδειγμα αποτελεί η υπόθεση του Κώστα Φραγκούλη που πέθανε από σφαίρα αστυνομικού για 20 ευρώ που δεν πλήρωσε στο βενζινάδικο και αντί να καταδικαστεί θανατώθηκε ενώ τα μέσα τον χαρακτήριζαν ως τον ”τσιγγάνο κλέφτη” συνεχίζοντας αυτή τη ρητορική μίσους που έχουν ξεκινήσει τα μέσα στις μειονότητες όπως είναι ο ”Πακιστανός”, ο ”Αλβανός” κλπ.

Μέσα από μία λεπτομερέστατη παρουσίαση ο καθηγητής Άγγελος Χατζηνικολάου μας παρουσίασε χρονολογικά την ιστορία του ναζισμού στο πρόσωπο των Ρομά από τότε μέχρι και τα πιο πρόσφατα χρόνια αλλά και πως εμπνεύστηκαν επιστήμονες και καλλιτέχνες από αυτό το θέμα.

Κάτι που ομολογουμένως με σόκαρε ήταν όταν αναφέρθηκε στην ύπαρξη μιας ”Τσιγγάνικης Βίβλου” η οποία είχε γραφτεί τη Ναζιστική εποχή και μιλούσε για την εικόνα που είχαν σχηματίσει οι Γερμανοί για τους Ρομά πως πρέπει να τιμωρούνται και ότι θα πρέπει να αποφεύγονται οι επαφές μαζί τους καθώς υπήρχαν προειδοποιήσεις για κινδύνους σε περίπτωση μεικτών γάμων.

Στο δεύτερο μέρος του βιβλίου αυτού αναφέρονταν οι καταγραφές των Ρομά με γενεαλογικές λεπτομέρειες και η καταχώρηση τους ως ποινικό μητρώο, το συγκεκριμένο βιβλίο όπως μας είπε ο καθηγητής χρησιμοποιήθηκε ως πυρήνας των νόμων της Νυρεμβέργης.

Η παρουσίαση έκλεισε με ένα πλούσιο φωτογραφικό υλικό και ένα ποίημα του Santino Spineli που περνούσε το μήνυμα εκείνης της εποχής με εξαιρετικό τρόπο.

” Άουσβιτς

Στόμα ξερό, μάτια μαύρα, χείλη παγωμένα

Σιωπή.

Καρδιά ραγισμένη,

δίχως ψυχή

δίχως φωνή

κι ούτε δάκρυ”.

Santino Spineli  

Η εκδήλωση συνεχίστηκε με ενός λεπτού σιγή στα θύματα του ολοκαυτώματος, ενώ στη συνέχεια τα παιδιά της κοινότητας απήγγειλαν ποιήματα μεταδίδοντας το συναίσθημα της εποχής δείχνοντας τη θλίψη τους στον κόσμο καθώς πολλά από αυτά τα παιδιά έχουν αδικηθεί στη ζωή τους κουβαλώντας ταμπέλες που κάποιοι άλλοι έχουν δημιουργήσει για αυτούς : ” Οι γύφτοι είναι αμόρφωτοι”, ” Τα παιδιά δε θέλουν να πάνε σχολείο” κλπ.

Φράσεις που ο κόσμος εξακολουθεί να λέει μέχρι και σήμερα χωρίς να συλλογίζεται τι καταστάσεις βιώνουν οι άνθρωποι αυτοί.