Πλατεία Ελευθερίας: Προσφυγή κατά της αναδόχου εταιρίας για την ανάπλαση

Ορατό είναι το ενδεχόμενο της περαιτέρω καθυστέρησης στην εκκίνηση των έργων για την ανάπλαση της Πλατείας Ελευθερίας στη Θεσσαλονίκη.

Κι αυτό, διότι, σύμφωνα με πληροφορίες της Parallaxi, έχει κατατεθεί προσφυγή κατά του αναδόχου από την εταιρία που έκανε την δεύτερη καλύτερη προσφορά στον πρόσφατο μειοδοτικό διαγωνισμό που είχε προκηρυχθεί από το Δήμο Θεσσαλονίκης.

Υπενθυμίζεται πως η ανάδοχος εταιρία που μειοδότησε και είχε αναλάβει το έργο, όπως είχαμε γράψει στο ρεπορτάζ της 27ης Ιουνίου, είναι η «Ένωση Κουκουμάς ΑΤΕ-Τάννου Χρυσούλα του Δημητρίου».

Η εν λόγω εταιρία προσέφερε έκπτωση 25,58%, με το τελικό κόστος υλοποίησης του έργου να ανέρχεται στα 5,1 εκατ. ευρώ, από τα 6,8 εκατ. που αρχικά είχαν προϋπολογιστεί.

Στην αρμόδια επιτροπή διαγωνισμών, σύμφωνα με πληροφορίες, είχαν καταθέσει ακόμη προσφορές κατά σειρά οι εταιρίες «Ενωση Εταιριών ΣΤΑΤ ΑΤΕ ΝΑΤΟΥΡΑ ΑΕ» με έκπτωση 21,42%, η «Μ&Κ Τεχνικά Έργα» με 20,58% και η «Κ Ι Βαλοδήμος Ανώνυμη Τεχνική εταιρία με δτ Valcon ATE», με 15.86%.

Υπενθυμίζεται πως στη συνεδρίαση της Δημοτικής Επιτροπής, είχε επικυρωθεί με ψήφους 6 υπέρ και 2 λευκά (από Σ. Δημητριάδη από την παράταξη Ζέρβα και Μ. Τρεμόπουλο από την παράταξη Πέγκα), το πρακτικό αξιολόγησης των προσφορών που υποβλήθηκαν, ενώ είχε υπάρξει έγκριση από το Δημοτικό Συμβούλιο και ο έλεγχος του Ελεγκτικού Συνεδρίου.

Στις 16 Σεπτεμβρίου η εκδίκαση

Η προσφυγή της εταιρίας που ήταν στη δεύτερη θέση του διαγωνισμού θα εκδικαστεί στις 16 Σεπτεμβρίου κι εκεί θα κριθεί αν θα υπάρξει ή όχι εμπλοκή στην εκκίνηση των εργασιών για την ανάπλασα της Πλατείας. Οι λόγοι της προσφυγής δεν έχουν γίνει ακόμη γνωστοί. Ωστόσο από πλευράς του Δήμου αισιοδοξούν πως δε θα υπάρξει καθυστέρηση, μιας και από την προσφεύγουσα εταιρία είχε χαθεί πρόσφατα η προσωρινή διαταγή.

Αν εν τέλει δεν υπάρξει εμπλοκή, τότε τα έργα αναμένεται να αρχίσουν τον Οκτώβριο. Σημειωτέον πως η χρηματοδότηση της ανάπλασης της πλατείας Ελευθερίας έχει εξασφαλιστεί από το Πράσινο Ταμείο.

Όλα αυτά πάντως θυμίζουν την μεγάλη καθυστέρηση που είχε το έργο τα προηγούμενα χρόνια και το σίριαλ που είχε εκτυλιχθεί γύρω από το ξεκίνημα των  εργασιών.

Διαβάστε στα παρακάτω κείμενα της Parallaxi όλα όσα χρειάζεται να γνωρίζετε για το θέμα ανάπλασης της Πλατείας Ελευθερίας.

Η ιστορία της Πλατείας Ελευθερίας

H Parallaxi εχει κάνει εκτενή αφιερώματα για το παρελθόν της Πλατείας Ελευθερίας. Ας θυμηθούμε: Μετά την πυρκαγιά του 1917, ο Ερνέστ Εμπράρ, οραματίστηκε στο συγκεκριμένο σημείο την ανέγερση ενός επιβλητικού κτιρίου που θα στέγαζε ταχυδρομείο, τηλεγραφείο και τηλεφωνείο. Μάλιστα, οι εργασίες είχαν ξεκινήσει το 1920, αλλά διακόπηκαν εξαιτίας τεχνικών λόγων.

Στη σημερινή της μορφή η Πλατεία Ελευθερίας διαμορφώθηκε με βασιλικό διάταγμα τον Μάρτιο του 1963 και ο χώρος περιήλθε στο δήμο Θεσσαλονίκης. Παρά το γεγονός ότι είναι χαρακτηρισμένος χώρος πρασίνου, όλα αυτά τα χρόνια λειτούργησε ως υπαίθριο πάρκινγκ. Δεν πρέπει φυσικά να ξεχάσουμε και το γεγονός ότι πρόκειται για έναν τόπο μαρτυρίου που συνδέεται άρρηκτα με τον εβραϊκό πληθυσμό της Θεσσαλονίκης.

Είναι ο χώρος όπου το 1942 οι άνδρες Εβραίοι ηλικίας 18 έως 45 ετών που κατοικούσαν στην πόλη διατάχθηκαν από τις γερμανικές δυνάμεις κατοχής να παρουσιαστούν και αφού βασανίστηκαν φριχτά, οδηγήθηκαν αρχικά σε καταναγκαστικά έργα και εν συνεχεία σε στρατόπεδα συγκέντρωσης. Στο νότιο άκρο της πλατείας Ελευθερίας βρίσκεται σήμερα το Μνημείο Ολοκαυτώματος προς τιμήν των 50.000 σχεδόν Εβραίων της Θεσσαλονίκης που έπεσαν θύματα της ναζιστικής θηριωδίας.

Το μνημείο αναπαριστά την επτάφωτο λυχνία και φλόγες με ένα πλέγμα ανθρώπινων σωμάτων, σχεδιάστηκε από τους αδερφούς Γκλιντ και είχε αποκαλυφθεί στις παρυφές του κέντρου της πόλης, στη συμβολή των οδών Αλεξάνδρου Παπαναστασίου και Νέας Εγνατίας, το 1997, ενώ μεταφέρθηκε στην πλατεία Ελευθερίας το 2006. Πριν την κατεδάφιση του Θαλάσσιου Τείχους Εκεί που σήμερα βρίσκεται η Πλατεία Ελευθερίας, μια από τις μεγαλύτερες ανοιχτές πλατείες της πόλης, παλιά υπήρχε το Θαλάσσιο τείχος, που περικύκλωνε την πόλη.

Βάσει αρχαιολογικών ευρημάτων υποθέτουμε ότι στην προκυμαία της περιοχής της πλατείας Ελευθερίας και ανατολικότερα, πιθανώς βρισκόταν η Εκκλησιαστική Σκάλα, αλλά και ο βυζαντινός πύργος που ήλεγχε την είσοδο του λιμανιού, το Τοπ Χανέ της οθωμανικής περιόδου, το οποίο αποτέλεσε το φρούριο του Βαρδάρη, επί τουρκοκρατίας. Η πλατεία Ελευθερίας, λοιπόν, δεν ήταν πάντα στεριά.

Μέχρι το 1870 – οπότε άρχισε η κατεδάφιση της θαλάσσιας οχύρωσης της πόλης, στην προσπάθεια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας να εκσυγχρονιστεί – η θάλασσα έφτανε μέχρι το μέσον της πλατείας. Τριάντα μέτρα βορειότερα βρισκόταν το βυζαντινό θαλάσσιο τείχος, που ξεκινούσε από τον Λευκό Πύργο, ακολουθούσε τις σημερινές οδούς Κορομηλά και Καλαποθάκη, διέσχιζε την σημερινή πλατεία Ελευθερίας και κατέληγε στον πύργο της Αποβάθρας ή Τοπ Χανέ (στη σημερινή γωνία Κατούνη και Οπλοποιού, όπου βρίσκεται σήμερα ο ‘Ζύθος” στα Λαδάδικα).

Εκεί βρισκόταν και η είσοδος του λιμανιού, που κατασκεύασε ο Μέγας Κωνσταντίνος. Η διαμόρφωσή της Πλατείας τοποθετείται χρονικά μετά το 1870 όταν ολοκληρώθηκε η κατεδάφιση της θαλάσσιας οχύρωσης της πόλης. Διαμορφώθηκε έτσι το παραθαλάσσιο μέτωπο της πόλης κυρίως για να εξυπηρετεί την αυξημένη κίνηση των πλοίων. Ο χώρος της Αποβάθρας διανοίχθηκε και παράλληλα έγιναν επιχωματώσεις προς τη θάλασσα, από τις οποίες δημιουργήθηκαν νέα οικόπεδα.

Ακολούθησε η διάνοιξη της οδού Σαμπρή πασά – η σημερινή Βενιζέλου – και διαμορφώθηκε μία μικρή πλατεία. Αρχικά ονομάζεται πλατεία Αποβάθρας και στη συνέχεια πλατεία Ολύμπου και γίνεται το πιο κοσμικό σημείο της Θεσσαλονίκης. Κεντρικό της σημείο ήταν το εστιατόριο “Ολυμπος” (που βρισκόταν αριστερά της οδού Βενιζέλου, στην κάτω δεξιά γωνία του σημερινού πάρκινγκ) και το ξενοδοχείο “Όλυμπος Παλάς”. Δίπλα στο ξενοδοχείο, ανηφορίζοντας την Βενιζέλου και παραμένοντας στην αριστερή πλευρά, ήταν το ξενοδοχείο Ρουαγιάλ ή Βασιλικόν με το ομώνυμο καφεζυθοπωλείο.

Στην απέναντι γωνία από αυτήν του Μεγάρου Στάιν ήταν το ξενοδοχείο Ρώμη που στο ισόγειό του στεγαζόταν το καφεζαχαροπλαστείο του Φλόκα. Στη δεξιά πλευρά της Βενιζέλου, γωνιά με την παραλιακή ήταν το κτίριο της λέσχης Cercle de Salonique όπου συγκεντρώνονταν μεγάλοι έμποροι και αστοί, πρόξενοι, στρατιωτικοί των συμμαχικών δυνάμεων και είναι γνωστή για την πολυτέλεια, αλλά και για τη βιβλιοθήκη, το εστιατόριο και το μπαρ που διέθετε.

Δίπλα του και πριν το μέγαρο Στάιν υπήρχε το Μεγάλο ξενοδοχείο της Αγγλίας και στο ισόγειό του το το περίφημο καφέ Κρυστάλ. Αμέσως μετά το Μέγαρο Στάιν, στην άλλη γωνία με την σημερινή Καλαποθακη ήταν το ξενοδοχείο Παρνασσός. Όλα αυτά τα κτίρια δεξιά και αριστερά της Βενιζέλου κάηκαν και κατεδαφίστηκαν εκτός από το μέγαρο Στάιν, το μόνο που διασώθηκε από την πυρκαγιά του 1917.. Πώς πήρε το όνομα και μετά την πυρκαγιά.

Τον Ιούλιο του 1908 στην πόλη ξέσπασε το από τους ιστορικούς αποκαλούμενο κίνημα, επανάσταση ή πραξικόπημα των Νεοτούρκων. Το Οθωμανικό Κομιτάτο ή Επιτροπή για την Ένωση και την Πρόοδο είχε πλέον υποχρεώσει τον σουλτάνο Αμπντούλ Χαμίτ να προχωρήσει στην εφαρμογή του συντάγματος του 1876 και το αποκορύφωμα των πανηγυρισμών για το γεγονός αυτό ήταν η ειρηνική είσοδος στην πόλη ελλήνων μακεδονομάχων, βούλγαρων κομιτατζήδων και ενόπλων άλλων εθνικών ομάδων, ακόμη και ληστών.

Η Θεσσαλονίκη βρισκόταν σε αναβρασμό λόγω των πολιτικών δολοφονιών ανάμεσα σε Έλληνες και Βούλγαρους και είχαν προηγηθεί τα Απριλιανά του 1903, μια σειρά βομβιστικών επιθέσεων οι οποίες πραγματοποιήθηκαν από τους “Γκεμιτζήδες” μια αναρχική βουλγαρική επαναστατική ομαδα και οι οποίες συγκλόνισαν την τουρκοκρατούμενη τότε Θεσσαλονίκη. Συγκεκριμένα στον λιμένα της Θεσσαλονίκης ανατινάζεται το γαλλικό επιβατηγό πλοίο «Γουανταλκιβίρ», λίγο πριν τον απόπλου του για Κωνσταντινούπολη, όπου εκτελούσε τη συγκοινωνιακή αυτή γραμμή.

Ακολούθησε βομβιστική επίθεση τρένου που μετέφερε 300 επιβάτες από Αδριανούπολη και μετά δέχθηκε βομβιστική επίθεση το εργοστάσιο φωταερίου της Θεσσαλονίκης με συνέπεια να βυθιστεί η πόλη στο σκοτάδι, ενώ παράλληλα ακολούθησαν εκρήξεις βομβών σε διάφορα μέρη της πόλης, δρόμους, πλατείες και καταστήματα, μεταξύ των οποίων στο ελληνικό καφενείο Αλάμπρα. Από τα σοβαρότερα κτυπήματα της εξτρεμιστικής εκείνης δράσης ήταν η ανατίναξη της οθωμανικής τράπεζας και της παραπλήσιας γερμανικής λέσχης που υπέστησαν ολοκληρωτική καταστροφή από δυναμίτες.

Πέντε χρόνια αργότερα η Πλατεία έγινε το επίκεντρο συμφιλίωσης των λαών και των εθνοτήτων που ζούσαν στη Θεσσαλονίκη αλλά και σε ολόκληρη την οθωμανική αυτοκρατορία, αλλά και των ανταρτών, που πολεμούσαν στα βουνά και στους βάλτους της Κεντρικής και της Δυτικής Μακεδονίας. Οι άνθρωποι αυτοί τώρα αγκάλιαζαν ο ένας τον άλλο και πανηγύριζαν για την αναγγελία της εφαρμογής του συντάγματος από τον Σουλτάνο! Απόδειξη της συμφιλίωσης και της ειρηνικής συνύπαρξής τους ήταν η παράδοση του οπλισμού τους. Εκεί ο μητροπολίτης Θεσσαλονίκης και ο πρόεδρος της τοπικής Βουλγαρικής Επιτροπής μαζί με τον μουφτή αγκαλιάστηκαν και προέτρεψαν και τον λαό να πράξει το ίδιο.

Στην πλατεία ο Εμβέρ μπέης ένας από τους ηγέτες του Κινήματος απευθύνθηκε στους πολίτες λέγοντας: “Πολίτες! Σήμερα ο αυθαίρετος ηγεμόνας τελείωσε, η κακή διακυβέρνηση δεν υπάρχει πια. Είμαστε όλοι αδέλφια. Δεν υπάρχουν πια Βούλγαροι, Έλληνες, Σέρβοι, Ρουμάνοι, εβραίοι, μουσουλμάνοι. Κάτω από τον γαλανό ουρανό είμαστε όλοι ίσοι, είμαστε όλοι περήφανοι που είμαστε Οθωμανοί!”. Από τότε η πλατεία Ολύμπου μετονομάστηκε σε πλατεία Ελευθερίας.

Η ιστορία της πλατείας ακολούθησε την ιστορία της πόλης, αλλάζει μορφές και χωροταξική σημασία και αποτελεί για πολλά χρόνια χώρο αναψυχής, κομβικό σημείο συγκέντρωσης στρατιωτικών δυνάμεων (κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο αποβιβάζονται στο λιμάνι οι συμμαχικές δυνάμεις και εδώ γίνεται η υποδοχή του Βενιζέλου, όταν το 1916 εγκαθιστά στη Θεσσαλονίκη την προσωρινή κυβέρνηση της Τριανδρίας) αλλά και τόπος μαρτυρίου, πολύ αργότερα (στις μέρες του Μάη του ’36 και των βασανιστηρίων των Εβραίων από τους Γερμανούς το 1942).

Μετά από την καταστροφή της στην πυρκαγιά του 1917, ανασχεδιάστηκε από τον γάλλο αρχιτέκτονα και πολεοδόμο Ερνέστ Εμπράρ. 

Τα σχέδια προέβλεπαν την ανέγερση, στη θέση του σημερινού χώρου στάθμευσης, ενός μεγαλεπήβολου κτιρίου, που θα στέγαζε το Ταχυδρομείο, το Τηλεγραφείο και το Τηλεφωνείο (ΤΤΤ), ενώ περιμετρικά προβλεπόταν η κατασκευή τραπεζών και γραφείων. Γύρω στο 1920, οπότε και ολοκληρώθηκε η κατεδάφιση όλων των καμένων κτίριων, ξεκίνησε η κατασκευή του Ταχυδρομικού Μεγάρου, αλλά ένα χρόνο αργότερα διακόπηκαν οι εργασίες, επειδή το έδαφος θεμελίωσης παρουσίαζε προβλήματα σαθρότητας λόγω της γειτνίασης με την θάλασσα (αν και ήδη είχαν τοποθετηθεί πάσσαλοι στο υπέδαφος) και έτσι η πλατεία έμεινε κενή.

Μετά την πυρκαγιά, την κατεδάφιση των κτιρίων και την διάνοιξη της πλατείας το 1920, στο βόρειο τμήμα της, Βενιζέλου με Μητροπόλεως γωνία, στην αριστερή πλευρά της Βενιζέλου, ανεγείρεται γύρω στα 1924 το ξενοδοχείο Ριτζ (καταστράφηκε από φωτιά το 1968 και σήμερα τη θέση του κατέχει το εκτρωματικό πρώην κτίριο της Εθνικής Ασφαλιστικής).

Στην απέναντι γωνία από το ξενοδοχείο Ριτζ -αριστερά στην άνω φωτογραφία- ανεγερθηκε το μέγαρο Δρακούλη – το κεντρικό στην άνω φωτογραφία- (1921) που στέγασε στο ισόγειό του τα γραφεία των Ελληνικών σιδηροδρόμων και αργότερα το κατάστημα Βάρδας και υπάρχει μέχρι σήμερα και στην απέναντι προς τα κάτω γωνία Μητροπόλεως με Βενιζέλου το μέγαρο Ζενίθ των Μποτόν και Σακιτούδη – δεξιά στην άνω φωτογραφία- (1924) όπου για ένα διάστημα στεγάστηκε η δημαρχία και υπάρχει ακόμα με εξαίρεση το κτιστό χαρακτηριστικό κιόσκι που βλέπουμε σε παλιές καρτ ποστάλ και υπήρχε στην γωνιά της ταράτσας του που κάποια στιγμή κατέρρευσε.

Αριστερά του ξενοδοχείου Ριτζ θα ανεγερθεί το 1929 σε σχέδια Μ. Λυκούδη το ιδιόκτητο κτίριο της Ιονικής, μετέπειτα Alpha Bank, ανάμεσα στην Ίωνος Δραγούμη και την οδό Ρογκότη, που σήμερα είναι άδειο, και στην άλλη γωνία Μητροπόλεως με Δραγούμη το κτίριο της Τράπεζας της Ελλάδας (1928-1933). Πάνω στην Ίωνος Δραγούμη κατεβαίνοντας προς την θάλασσα μετά την διάνοιξη της πλατείας και την χάραξη της οδού ανεγείρονται η οικοδομή Ν. Συνδίκα που υπάρχει μέχρι σήμερα αναπαλαιωμένη και πιο κάτω το μέγαρο των αφών Μπενσουσάν (κάτω φωτογραφία) που σχεδιάζεται σαν ξενοδοχείο το 1920.

Τη θέση του έχουν πάρει σήμερα άχαρες και απρόσωπες οικοδομές φρικτής αισθητικής. Η παρουσία των ΝΑΖΙ και τα βασανιστήρια Οι πρώτες στρατιωτικές φάλαγγες των Γερμανών μπήκαν στη Θεσσαλονίκη στις 9 Απριλίου 1941. Οι διωγμοί άρχισαν σε συγκαλυμμένη μορφή το καλοκαίρι του 1942, το μαύρο Σάββατο, όπως έμεινε στη μνήμη, όταν όλοι οι άντρες Εβραίοι ηλικίας από 18 έως 45 διατάχθηκαν να παρουσιαστούν στην πλατεία Ελευθερίας για να επιστρατευτούν για καταναγκαστική εργασία. Τη συγκεκριμένη μέρα, 6.000-7.000 απ’ αυτούς συγκεντρώθηκαν μαζί κάτω από τον καυτό ήλιο μέχρι το απόγευμα, περικυκλωμένοι από στρατιώτες με αυτόματα όπλα, που τους ανάγκασαν σε εξευτελιστικούς καταναγκασμούς.

Πολλοί στάλθηκαν αμέσως μετά σε περιοχές που τις μάστιζε η ελονοσία, όπου δούλευαν δέκα ώρες την ημέρα με πολύ λίγο φαγητό. Μέσα σε δέκα εβδομάδες το 12% από αυτούς που οδηγήθηκαν εκεί, είχε πεθάνει. Οι ναζιστικές εκκαθαρίσεις στα στρατόπεδα συγκέντρωσης κόστισαν τη ζωή σε 50.000 περίπου Θεσσαλονικείς Εβραίους.

Το μέγαρο με την χαρακτηριστική πράσινη σφαίρα που δεσπόζει ψηλότερο από όλους τους γείτονές του στις περισσότερες από τις παλιές φωτογραφίες της Πλατείας είναι και ο µμοναδικός τσιμεντένιος επιζώντας από τη φωτιά του 1917 και στέκει σήμερα σαν να χτίστηκε χτες. Το μέγαρο του πολυκαταστήματος Στάιν χτίστηκε το 1908 από τον Έρνστ Λόουι για λογαριασμό της αυστριακής εταιρίας Στάιν, την οποία και φιλοξένησε για πολλά χρόνια.

Το κτίριο της Τράπεζας της Ελλάδας κατασκευάστηκε στην περίοδο 1928-1933 σε σχέδια του αρχιτέκτονα Αριστομένη Βάλβη για να στεγάσει την Εθνική Τράπεζα. Η Τράπεζα της Ελλάδος ιδρύθηκε το 1928 σύμφωνα με το πρωτόκολλο της 15ης Σεπτεμβρίου της Γενεύης του 1927 και αποτελεί τη μοναδική Εκδοτική Τράπεζα της Χώρας. Για την κατασκευή του κτιρίου χρησιμοποιήθηκαν πρωτοποριακές για την εποχή εκείνη μέθοδοι και υλικά. Πρόσφατα έγιναν εκτεταμένες εργασίες συντήρησης και αποκατάστασης.