Θεσσαλονίκη: Όταν το τραμ περνούσε «μέσα» από την Καμάρα

Όταν η Θεσσαλονίκη ήταν κοσμοπολίτισσα είχε και τραμ, εκ του οποίου οι ράγες έχουν μείνει μέχρι σήμερα ως παρακαταθήκη στο κέντρο της πόλης!

Την πρωτοβουλία για την κατασκευή και λειτουργία του ιππήλατου τραμ είχε ένας δραστήριος κτηματίας, ο Αχμέτ Χαμντί Μπέης (τουρκικά: Ahmet Hamdi Bey), που στη συνέχεια εκλέχθηκε και Δήμαρχος. Η κύρια γραμμή ήταν 5,5 χλμ. (Εξοχών-Πλατεία Ολύμπου) και άλλες δύο διακλαδώσεις (η μία Λιμήν-Παλαιός Σιδηροδρομικός Σταθμός) γύρω στα 4,5 χλμ. . Το τραμ αρχίζει να λειτουργεί στις 8 Μαΐου 1893 ενώ τα επίσημα εγκαίνια γίνονται στις 28 Μαΐου 1893.

Το 1895 η γραμμή θα φτάσει μέχρι το Ντεπώ (Βασιλίσσης Όλγας 231, Νέστορος Τυπά και Μερκουρίου, Στάση ΟΑΣΘ Γέφυρα), όπου και θα μεταφερθούν οι εγκαταστάσεις, η αποθήκη των οχημάτων, οι στάβλοι και τα γραφεία της εταιρείας. Ο σχεδιασμός τους αποδίδεται στον αρχιτέκτονα Πιέτρο Αρριγκόνι (ιταλικά: Pietro Arrigoni).

Οι βασικές γραμμές των ιππηλατών τραμ αφορούσαν τις διαδρομές 1.Αποθήκη – Λευκός Πύργος – Νίκης – Τελωνείον (Πλατεία Ελευθερίας) και 2 Σιδηροδρομικός Σταθμός Ανατολικών Σιδηροδρόμων ή Μπεχτσινάρι – Εγνατία – Λευκός Πύργος – Αποθήκη, υπήρχε η γραμμή σύνδεσης Εγνατίας με Νίκης και η γραμμή Τελωνείου με 26ης Οκτωβρίου.

Στις 14 Απριλίου 1908 ξεκινούν να λειτουργούν τα ηλεκτροκίνητα τραμ. Πρόκειται για τραμ αμερικανικής και βελγικής κατασκευής για 35 επιβάτες το καθένα: 30 οχήματα Westinghouse και 25 οχήματα της Ateliers Métallurgiques, με δύο κινητήρες της ACEC το καθένα.

Στις 16 Απριλίου 1912, η οθωμανική κυβέρνηση υποχρεώνει την Εταιρεία Ηλεκτροφωτισμού να ενοποιηθεί με την Εταιρεία Τροχιοδρόμων, για να δημιουργηθεί η Εταιρίας Τροχιοδρόμων Ηλεκτροφωτισμού Θεσσαλονίκης (Ε.Τ.Η.Θ.). Τα κεφάλαια της Εταιρείας είναι βελγικά και έδρα της οι Βρυξέλλες. Ήδη οι τροχιοδρομικοί έχουν αρχίσει να αναπτύσσουν συνδικαλιστική δράση. Οι κινητοποιήσεις των τροχιοδρομικών στην Θεσσαλονίκη θα αποτελέσουν πρότυπο και για άλλους κλάδους, αφού θα καταφέρουν να εξασφαλίσουν την υλοποίηση πολλών αιτημάτων τους.

Το δίκτυο των γραμμών που χρησιμοποίησε τελικά το ηλεκτροκίνητο τραμ δεν ξεπερνά εκείνο του ιππήλατου. Έτσι, οι βασικές γραμμές για αρκετά χρόνια θα παραμείνουν οι εξής: α) Ντεπώ – Βασιλίσσης Όλγας – Λευκός Πύργος – Παραλία – Πλατεία Ελευθερίας β) 1. Ντεπώ – Βασιλίσσης Όλγας – Εθνικής Αμύνης – Εγνατία – Βαρδάρη/Πύλη Αξιού/Πλατεία Ιωάννου Μεταξά, που διακλαδωνόταν μετά για Παλαιό Σταθμό ή συνέχιζε για Μπεχτσινάρι.

Γύρω στο 1930 οι γραμμές ήταν:

• Ντεπώ-Ανδρούτσου-Βενιζέλου-Τσιμισκή
• Νοσοκομείου Χιρς-Σιδηροδρομικού Σταθμού
• Νοσοκομείου Χιρς-Κήπου Πριγκίπων
• 25ης Μαρτίου-Συνοικισμού Χαριλάου
• Πλατείας Λευκού Πύργου-Συντριβάνι

Οι εστρωμένες οδοί όπου κινήθηκε το τραμ ήταν οι εξής: Αγίου Μηνά, Δημοκρατίας (μετέπειτα Βασιλίσσης Όλγας), Εθνικής Αμύνης, Εγνατία, Βενιζέλου, Τσιμισκή, 25ης Μαρτίου, Νίκης.