Θεσσαλονίκη: Ταυτότητα αναζητούν οι σκελετοί των εκτελεσμένων του Γεντί Κουλέ

Λέξεις: Σπύρος Κουζινόπουλος

Σκελετοί εκτελεσμένων του Εμφυλίου πολέμου, δεν βρίσκονται για πρώτη φορά στην κοντινή προς το Επταπύργιο περιοχή του μνημείου Εθνικής Αντίστασης Συκεών Θεσσαλονίκης όπου πρόσφατα εντοπίστηκαν τέσσερις ομαδικοί τάφοι με τα οστά 33 θυμάτων της μισαλλοδοξίας και του Εμφύλιου σπαραγμού. Ένα σημείο που ήταν τόπος εκτέλεσης εκατοντάδων κομμουνιστών την περίοδο 1946-1949, αλλά και μετά, μέχρι το 1955 που συνεχίζονταν να λειτουργούν τα εκτελεστικά αποσπάσματα.

Σύμφωνα με τον σχεδόν πλήρη κατάλογο εκτελεσμένων πολιτικών κρατουμένων από τις φυλακές Επταπυργίου, που δημοσιεύεται για πρώτη φορά στο νέο βιβλίο μου “Γεντί Κουλέ, η Βαστίλη της Θεσσαλονίκης”, εκτελέστηκαν εκεί στα μαύρα χρόνια του εμφύλιου σπαραγμού περίπου 400 κομμουνιστές και άλλοι πατριώτες, με βάση αποφάσεις του έκτακτου στρατοδικείου Θεσσαλονίκης το οποίο με συνοπτικές διαδικασίες έστελνε στο απόσπασμα και κατά συνέπεια στο θάνατο αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης αλλά και των κοινωνικών αγώνων με την συνήθη κατηγορία της “ανταρσίας” ή της “απόπειρας διάδοσης ανατρεπτικών ιδεών”.

Γυμνοί και ξυπόλητοι

Η περιοχή που περικλείεται μεταξύ των οδών Κανάρη-Σολωμού και Μιαούλη είχε μεταβληθεί σε κρανίου τόπο, καθώς εκεί τα εκτελεστικά αποσπάσματα δούλευαν ασταμάτητα ενώ στη συνέχεια τα πτώματα των εκτελεσμένων τοποθετούνταν σε μεγάλους λάκκους που είχαν ανοίξει προηγουμένως με κασμάδες και φτυάρια ποινικοί κρατούμενοι. Οι οποίοι, ως ανταμοιβή για τις υπηρεσίες που πρόσφεραν, είχαν το ελεύθερο να αποσπούν από τους εκτελεσμένους τα ρούχα και τα παπούτσια τους, εφόσον ήταν σε καλή κατάσταση, τα οποία στη συνέχεια πωλούσαν στους συγκρατουμένους τους ποινικούς.

Εκείνη την περίοδο, η έκταση όπου γίνονταν οι τυφεκισμοί, ήταν εντελώς ακατοίκητη. Όμως, όταν μετά την δεκαετία του ’60 άρχισε να παρατηρείται ένας οικοδομικός οργασμός στην περιοχή, κατά την εκσκαφή των θεμελίων για την ανέγερση των οικοδομών- σύμφωνα με τις μαρτυρίες περίοικων- σε πολλές περιπτώσεις, βρίσκονταν σκελετοί και κρανία εκτελεσμένων. Δυστυχώς τα ευρήματα απομακρύνονταν αμέσως από τους εργολάβους, χωρίς ενημέρωση της αστυνομίας και της αρχαιολογικής υπηρεσίας όπως όφειλαν, για να μην καθυστερήσουν οι εργασίες αποπεράτωσης της οικοδομής.

Τα μακάβρια ευρήματα ήρθαν στην επιφάνεια στη διάρκεια εργασιών που γίνονται από συνεργεία του Δήμου Νεάπολης-Συκεών στην περιοχή του μνημείου Εθνικής Αντίστασης, στη συμβολή των οδών Κανάρη, Σολωμού και Μιαούλη, στις Συκιές, για την ανάπλαση του περιβάλλοντα χώρου.

Ο χώρος στο συγκεκριμένο σημείο, που ήταν ακατοίκητο μέχρι τη δεκαετία του 1960, είχε μεταβληθεί κυριολεκτικά σε «κρανίου τόπο», καθώς εκεί τα εκτελεστικά αποσπάσματα «θέριζαν» τους μελλοθάνατους που είχαν καταδικαστεί στην εσχάτη των ποινών. Μετά την ομοβροντία που έριχναν οι άνδρες του εκτελεστικού αποσπάσματος και τη χαριστική βολή που τους έδινε ο επικεφαλής αξιωματικούς, τα πτώματα, χωρίς φέρετρο και κάποια θρησκευτική απόδοση τιμών στους νεκρούς, απρέπεια που από την αρχαιότητα ακόμη αποτελεί ύψιστη ύβρη, ρίχνονταν σε ομαδικούς τάφους, στοιβαγμένα το ένα πάνω στο άλλο και σκεπάζονταν με χώμα, χωρίς κανείς να γνωρίζει ποιος έχει ταφεί και που.

Ο πρώτος ομαδικός τάφος με δύο σκελετούς βρέθηκε τις παραμονές των Χριστουγέννων 2024 κατά τη διάρκεια της ανάπλασης του χώρου, ένα έργο που χρηματοδοτείται από το ΕΣΠΑ. Μετά από αυτό το εύρημα, ο δήμαρχος Νεάπολης-Συκεών Σίμος Δανιηλίδης έδωσε εντολή στο συνεργείο να ερευνήσει προσεκτικά μήπως εντοπίσει και νέα σχετικά ευρήματα. Και πράγματι, ανακαλύφθηκαν άλλοι τέσσερις ομαδικοί τάφοι, με συνέπεια ο αριθμός των σκελετών που εντοπίστηκαν να ανέλθει στους 33. Κάποια από τα κρανία των εκτελεσμένων έφεραν μια οπή στον κρόταφο, που δείχνει ότι είχαν δεχτεί χαριστική βολή από τον επικεφαλής του εκτελεστικού αποσπάσματος.

Από την εξέταση των οδοντοστοιχιών, προκύπτει ότι οι περισσότεροι από τους εκτελεσμένους ήταν νεαρά άτομα ηλικίας 18 έως 25 ετών. Αξίζει δε να σημειωθεί ότι στην περιοχή εκείνη είχαν εκτελεστεί στις 6 Απριλίου 1948 η 17χρονη μαθήτρια Εύα Κουρουζίδου και δέκα μήνες αργότερα, στις 10 Δεκεμβρίου 1948 η επίσης 17χρονη μαθήτρια Ευπραξία Νικολαίδου, φορώντας και οι δύο τη μαθητική ποδιά, με την κατηγορία ότι ήταν μέλη της προσκείμενης στο ΚΚΕ οργάνωσης «Εθνική Αλληλεγγύη» που λειτουργούσε ακόμη από την περίοδο της κατοχής, συγκεντρώνοντας τρόφιμα και χρήματα για τους ανήμπορους και τις οικογένειες των φυλακισμένων και εξόριστων.

Το δημοτικό συνεργείο συνεχίζει τις προσπάθειες εντοπισμού και άλλων ομαδικών τάφων, ενώ οι περισσότεροι από τους σκελετούς έχουν παραδοθεί στην Διεύθυνση Εγκληματολογικών Ερευνών της Αστυνομίας για έλεγχο και προσδιορισμό της ηλικίας και του χρόνου εκτέλεσης. Όμως ο δήμαρχος κ. Δανιηλίδης έχει ζητήσει την επιστροφή των σκελετών έτσι ώστε να μπορούν να έχουν πρόσβαση οι συγγενείς και απόγονοι των εκτελεσμένων για έλεγχο και διασταύρωση DNA, καθώς επίσης και η ανέγερση μνημείου στο σημείο που βρέθηκαν τα οστά. Ήδη, τις τελευταίες ημέρες, συγγενείς εκτελεσμένων επισκέπτονται σχεδόν καθημερινά το χώρο και μέχρι στιγμής περισσότεροι από 100 συγγενείς εκτελεσμένων, εκδήλωσαν την απόφαση να υποβληθούν σε έλεγχο DNA μήπως τα οστά που βρέθηκαν ανήκουν σε δικούς τους ανθρώπους, ώστε να μπορέσουν, έστω μετά από οκτώ δεκαετίες, να τους τιμήσουν μεταθανάτια.