Βόλτα στον Λευκό Πύργο: Δέκα ιστορικές φωτογραφίες άλλης εποχής

Μπορεί σήμερα ο Λευκός Πύργος να μην είναι μόνο σύμβολο της πόλης, αλλά να αποτελεί και σταθερό σημείο αναφοράς που προσελκύει γύρω του ανθρώπους, όμως λόγω του σημείου του, το κτίριο είχε πάντα την… “ικανότητα” να έχει γύρω του θεσσαλονικείς και επισκέπτες που έπρεπε να περάσουν από το σημείο.

Ο Λευκός Πύργος αποτελούσε από τους βυζαντινούς χρόνους ένας από τους τρεις πύργους που, μαζί με θεόρατα τείχη συνέθεταν την οχύρωση της πόλης από θαλάσσης. Το κτήριο όμως που ξέρουμε σήμερα χτίστηκε από τους Οθωμανούς Τούρκους περίπου το 1530. Η αρχική του ονομασία ήταν Πύργος του Λέοντος. Εικάζεται ότι στη βάση του βρισκόταν μια κυκλική αυλή με ψηλά τείχη, στην οποία υπήρχαν κανόνια. Κανόνια υπήρχαν επίσης και στην κορυφή του.

Αποτελείται από 6 ορόφους που επικοινωνούν με εσωτερική κυλινδρική σκάλα. Από τη διαμόρφωση των χώρων πιστεύεται ότι ο πύργος εκτός από κομμάτι της οχύρωσης ήταν και τόπος διαμονής των στρατιωτών. Στα δωμάτιά του υπήρχαν τζάκια, αφοδευτήρες, αποχετευτικό σύστημα, δεξαμενές νερού καθώς και πυριτιδαποθήκες. Τον 18ο αιώνα η ονομασία του αλλάζει σε Κάστρο της Καλαμαριάς, γιατί η περιοχή τότε ονομαζόταν Καλαμαριά.

Κατά τον 19ο αιώνα η ονομασία του αλλάζει και γίνεται Πύργος του αίματος ή Πύργος των Γενιτσάρων. Οι δύο εκδοχές που ακολουθούν αυτές τις ονομασίες αποκαλύπτουν δύο μακάβριες ιστορίες. Πρωταγωνιστές και στις δύο είναι το τάγμα των Γενιτσάρων άλλοτε σε ρόλο θύτη κι άλλοτε σε ρόλο θύματος.

Η πρώτη εκδοχή λέει ότι το πανίσχυρο σώμα των Γενιτσάρων διενεργούσε εκτελέσεις μέσα στον πύργο. Η δεύτερη εκδοχή μιλάει για την εκτέλεση 3.000 απείθαρχων Γενίτσαρων που είχαν εναντιωθεί στον σουλτάνο. Το αίμα τους έδωσε αυτή την ονομασία στον πύργο. Δεν γνωρίζουμε αν κάποια από τις δύο εκδοχές ευσταθεί, ωστόσο είναι γεγονός ιστορικά τεκμηριωμένο ότι ο πύργος λειτουργούσε για πολλά χρόνια ως φυλακή βαρυποινιτών που εκτελούνταν εκεί. Μάλιστα, πριν από κάθε εκτέλεση ηχούσε κι ένας κανονιοβολισμός.

Χάρη σε έναν Εβραίο βαρυποινίτη, τον Νατάν Γκιντιλί, ο Πύργος του Αίματος έγινε λευκός, όταν, με σκοπό να εξαγοράσει τη ζωή του, έβαψε όλο τον πύργο λευκό. Τελικά του δόθηκε χάρη και το όνομά του έμεινε στην ιστορία.

Στον αντίποδα αυτής της ιστορίας, κάποιοι ερευνητές υποστηρίζουν ότι η αλλαγή ονομασίας έγινε χάρη στον σουλτάνο Αβδούλ Χαμίτ Β’ -το 1883- που θεώρησε προσβλητικό για την οθωμανική αυτοκρατορία να υπάρχει στους κόλπους της ένας πύργος με αυτή την ονομασία. Έτσι, διέταξε να τον ασπρίσουν και να τον ονομάζουν στο εξής Μπεγιάζ Κουλέ, δηλαδή Λευκό Πύργο.

Κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου πολέμου οι Σύμμαχοι το χρησιμοποίησαν ως κέντρο διαβιβάσεων αλλά και ως αποθήκη για τις αρχαιότητες που έφερναν στην επιφάνεια οι βρετανικές ανασκαφές.

Παρακάτω, σπάνιες φωτογραφίες από τον Λευκό Πύργο, σε διαφορετικές χρονικές περιόδους, φανερώνουν τον διαχρονικό δεσμό του μνημείου με τους ανθρώπους, που πάντα το είχαν μέρος της ζωής στη Θεσσαλονίκη