ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ: Μυστικά και ερωτηματικά για την πλατεία Ελευθερίας

Ρεπορτάζ: Φίλιππος Δεργιαδές-Γιώργος Τούλας

Όχι την αξιοποίηση αλλά την επιστροφή σε επιλογές του παρελθόντος που έχουν απορριφθεί ως αρνητικές για την πόλη, σηματοδοτεί η απόφαση του κεντρικού δήμου, να εκμεταλλευτεί την πλατεία Ελευθερίας ως (προσωρινό) ελεγχόμενο χώρο στάθμευσης, την ώρα μάλιστα που ρυμοτομικά ο χώρος ορίζεται ως χώρος πρασίνου και ιστορικά συνδέεται με το ολοκαύτωμα των Εβραίων της Θεσσαλονίκης.

Τα ερωτήματα που τίθενται για τη διαμόρφωση της πλατείας Ελευθερίας πάλι σε πάρκινγκ αυτοκινήτων, είναι πολλά, όταν μάλιστα ο δήμος Θεσσαλονίκης προχωρά σε ένα έργο που πολιτικά και ιστορικά εμφανίζεται ως έωλο και αστήριχτο και συνεπώς απαράδεκτο, και, όπως φαίνεται, εξελίσσεται σε συνθήκες αδιαφάνειας και στα όρια της νομιμότητας, καθώς πρόκειται για ένα κοινόχρηστο χώρο με ειδικό ιστορικό βάρος και σημασία.

Να σημειωθεί πως ο χώρος της πλατείας των 7 στρεμμάτων, σύμφωνα με το ισχύον Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο (ΦΕΚ 420_/1993) είναι χαρακτηρισμένος ως χώρος πρασίνου. Μάλιστα ο πρώην δήμαρχος Γιάννης Μπουτάρης ήταν υπόλογος στην Αποκεντρωμένη Διοίκηση με απειλή έκπτωσης του αξιώματος, διότι διατηρούσε το πάρκινγκ σε κοινόχρηστο χώρο πρασίνου.

• Πως λοιπόν σε κοινόχρηστο χώρο πρασίνου θα λειτουργεί χώρος στάθμευσης; Με άδεια από ποια υπηρεσία; Έχει ενημερωθεί η Αποκεντρωμένη Διοίκηση και αν ναι, τι θα πράξει όταν στο κοντινό παρελθόν έχει αποφανθεί εναντίον κάθε σκέψης για πάρκινγκ; Σύμφωνα με την απόφαση που ελήφθη στα μέσα Ιανουαρίου 2014 από την Ειδική Επιτροπή του Άρθρου 152 του ν. 3463/06 της ΑΔΜΘ, η οποία, όπως προκύπτει από ανάρτηση στη Διαύγεια στις 28/2/2014.

• Σύμφωνα με το δήμο, η πλατεία Ελευθερίας εντάσσεται προσωρινά στο δημοτικό σύστημα ελεγχόμενης στάθμευσης «Thesi», το οποίο έχει εγκατασταθεί και λειτουργεί από την εταιρία Ιντρακάτ, συμφερόντων Σ. Κόκκαλη. Υπάρχει σχετική αναπροσαρμογή της σύμβασης με την εταιρία που περιλαμβάνει και την πλατεία Ελευθερίας ή έχει συναφθεί νέα σύμβαση για τη λειτουργία συστήματος στάθμευσης σε κοινόχρηστο χώρου πρασίνου; Πότε και με ποιό αντίτιμο;
• Τα έργα που γίνονται αυτή τη στιγμή για τη διαμόρφωση ενός κοινόχρηστου δημόσιου χώρου, γίνονται σε ποιο πλαίσιο; Η υπάρχουσα σύμβαση με την Ιντρακάτ περιλαμβάνει και παρεμβάσεις σε κοινόχρηστους χώρους πρασίνου ή όχι; Ποιος έδωσε την άδεια να μπουν οι μπουλντόζες και με ποια νομιμοποίηση;
• Υπάρχει μελέτη για τη διαμόρφωση του χώρου, δηλαδή για ασφαλτοστρώσεις, φωτισμό, πύλες εισόδου-εξόδου κ.α. Πως θα υλοποιηθεί; Βάσει της σύμβασης με την Ιντρακάτ; Δεν απαιτείται άδεια από την πολεοδομία; Υπάρχει;
• Για όλα τα παραπάνω έχει ενημερωθεί το δημοτικό συμβούλιο; Υπάρχουν αποφάσεις του δημοτικού συμβουλίου ή έστω της Οικονομικής Επιτροπής;
• Η επιστροφή της πλατείας Ελευθερίας που συνδέεται άμεσα με το ολοκαύτωμα των Εβραίων της Θεσσαλονίκης σε χώρο στάθμευσης δεν αποτελεί προσβολή στην ιστορική μνήμη της πόλης; Έχει ενημερωθεί το Ισραηλιτικό Συμβούλιο για την εξέλιξη όταν η πλατεία Ελευθερίας έχει οριστεί ως χώρος μνήμης για το ναζιστικό έγκλημα;

Καμία ενημέρωση στο δημοτικό συμβούλιο Θεσσαλονίκης

Σε ότι αφορά το δημοτικό συμβούλιο και δη τις παρατάξεις της αντιπολίτευσης, όλοι σχεδόν δηλώνουν άγνοια περί του θέματος και σημειώνουν ότι δεν υπήρξε κανενός είδος επίσημης ενημέρωσης για την εκ νέου επιστροφή της πλατείας σε πάρκινγκ. Όλα έγιναν εν κρυπτώ. 

«Δεν μας έχει ενημερώσει κανένας γι αυτή την εξέλιξη και δεν υπάρχει απόφαση του δημοτικού συμβουλίου», τονίζει η δημοτική σύμβουλος, Ρία Καλφακάκου, από την παράταξη «Θεσσαλονίκη Μαζί». Για το πάρκινγκ, τονίζει πως «ουδέν μονιμότερο του προσωρινού», ενώ σημειώνει πως «είναι υποχρέωση του δήμου να σεβαστεί τον κοινόχρηστο χώρο που είναι χώρος ιστορικής μνήμης για το έγκλημα κατά των Εβραίων της Θεσσαλονίκης αλλά και χώρος πρασίνου, το οποίο έχει ανάγκη ιδίως το ιστορικό κέντρο της πόλης».

«Η εξέλιξη γύρω από τη διαμόρφωση της πλατείας Ελευθερίας καταδεικνύει την ανικανότητα της διοίκησης Ζέρβα, διότι από το 2019 δεν έπραξε τίποτα για το σχέδιο που προωθούσε για το υπόγειο παρκινγκ ενώ η διαμόρφωση και η λειτουργία της πλατείας ως χώρος στάθμευσης δεν περιλαμβάνεται στο τεχνικό πρόγραμμα του δήμου που μόλις πέρασε από το δημοτικό συμβούλιο» τονίζει και ο δημοτικός σύμβουλος Ανδρέας Κουράκης και προσθέτει πως αυτό γίνεται για καθαρά λόγους επικοινωνίας και μάλιστα με πολύ λιγότερα δένδρα από την πρότερη κατάσταση. Επιβεβαιώνει δε πως δεν υπήρξε καμία ενημέρωση του δημοτικού συμβουλίου ούτε στην Οικονομική Επιτροπή του δήμου Θεσσαλονίκης.

«Ο χώρος από το ρυμοτομικό σχέδιο ορίζεται ως χώρος πρασίνου άρα δεν μπορεί να λειτουργήσει ως χώρος στάθμευσης», τονίζει ο ανεξάρτητος δημοτικός σύμβουλος, Σάκης Τζακόπουλος, πρώην πρόεδρος του ΤΕΕ/ΤΚΜ. Επίσης σημειώνει πως δεν υπάρχει καμία ενημέρωση στο δημοτικό συμβούλιο. «Όλα είναι εν κρυπτώ και παράνομα διότι από όσα γνωρίζω δεν υπάρχει σύμβαση με την Ιντρακάτ για την πλατεία Ελευθερίας» τονίζει και θέτει το ερώτημα αν υπάρχει πολεοδομική άδεια αλλά και μελέτη για τη διαμόρφωση του κοινόχρηστου χώρου.

Ζητήσαμε και τη γνώμη του πρώην αντιδημάρχου Τεχνικών Έργων και Περιβάλλοντος Θανάση Παππά ο οποίος δήλωσε έκπληξη από την εξέλιξη σημειώνοντας πως ο νυν δήμαρχος, ως αντιδήμαρχος και αναπληρωτής δημάρχου στην προηγούμενη διοίκησης Μπουτάρη, είχε συμφωνήσει απόλυτα και ανεπιφύλακτα στην πρόταση για προκήρυξη του διαγωνισμού σχετικά με τη διαμόρφωση της πλατείας Ελευθερίας χωρίς πάρκινγκ. Όπως τόνισε «δεν μπορούν να γίνουν έργα σε κοινόχρηστο χώρο χωρίς κάποια σύμβαση» και πως «όσοι ενδιαφέρονται και οι παρατάξεις της αντιπολίτευσης πρέπει να προστατέψουν το χώρο πρασίνου και ιστορικής μνήμης και να μην αφήσουν να συμβεί η μετατροπή της πλατείας σε πάρκινγκ, ζητώντας από την Αποκεντρωμένη Διοίκηση να αποφανθεί για την νομιμότητα των έργων που βρίσκονται σε εξέλιξη».

Για το υπόγειο πάρκινγκ και τις αρχαιολογικές ανασκαφές

Ο δήμος Θεσσαλονίκης υποστηρίζει με χθεσινή του ανακοίνωση πως «έχει ολοκληρωθεί η αρχαιολογική ανασκαφή και ελήφθη απόφαση από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο, που ανάβει το πράσινο φως στον σχεδιασμό του Δήμου Θεσσαλονίκης αναφορικά με τη δημιουργία υπόγειου σταθμού αυτοκινήτων». Επίσης ο δήμος Θεσσαλονίκης σημειώνει πως κινήθηκε ταχύτατα και έχει ήδη αναθέσει σε εξειδικευμένη μελετητική εταιρεία την ωρίμανση τόσο των μελετών όσο και της διαγωνιστικής διαδικασίας για τη διπλή αξιοποίηση της πλατείας Ελευθερίας». Η εταιρία που ανέλαβε τη μελέτη σχετίζεται με την εταιρία που θα αξιοποιήσει τώρα το πάρκινγκ; Πως έγινε η ανάθεση σε αυτή; Με διαγωνισμό; 

Σύμφωνα με πληροφορίες της Parallaxi, δεν υπάρχει απόφαση του ΚΑΣ ή των αρμόδιων υπηρεσιών του ΥΠΠΟ για το σύνολο των αρχαιολογικών ανασκαφών και ευρημάτων στην πλατεία Ελευθερίας. Μάλιστα φέρνουμε στη δημοσιότητα τις σχετικές αποφάσεις που ζητούν από το δήμο πλήρη ενημέρωση και επίβλεψη αν υπάρξουν αλλαγές στη μελέτη ή βρεθούν νέα ευρήματα.

• Η «Γενική Διεύθυνση Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομίας» και η Διεύθυνση Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Αρχαιοτήτων» τονίζουν πως «οποιαδήποτε νέα μελέτη διαμόρφωσης της Πλατείας Ελευθερίας ενδεχομένως εκπονηθεί από τον Δήμο Θεσσαλονίκης ή η τυχόν τροποποίηση της μελέτης του 2015 να κατατεθούν εκ νέου προς έγκριση στην ΕΦΑΠΟΘ και πως «όλες οι εργασίες να γίνουν υπό την επίβλεψη της ΕΦΑΠΟΘ». πλ ελευθερίας 2015
• Επίσης η Υπηρεσία Νεώτερων Μνημείων και Τεχνικών Έργων Κεντρικής Μακεδονίας- Τμημα Προστασίας Νεώτερων Μνημείων» ζητά από το δήμο σε «κάθε είδους και κλίμακας εκσκαφικές εργασίες που θα απαιτηθούν κατά την υλοποίηση του έργου, θα πρέπει να εκτελεστούν υπό την επίβλεψη αρμόδιου προσωπικού της Εφορείας Αρχαιοτήτων Πόλης Θεσσαλονίκης, η οποία και θα πρέπει να ενημερωθεί εγκαίρως για την έναρξη και τον προγραμματισμό του έργου. Σε περίπτωση εντοπισμού αρχαιοτήτων θα ακολουθήσει ανασκαφική έρευνα, η δαπάνη της οποίας θα βαρύνει τον προϋπολογισμό του έργου και ενδεχομένως εκ των αποτελεσμάτων της να απαιτηθούν τροποποιήσεις της αρχικής μελέτης. Σε περίπτωση τροποποίησης των προτάσεων της μελέτης, σε συνέχεια αρχαιολογικών ερευνών, η Υπηρεσία μας να ενημερωθεί σχετικά, προκειμένου να προβεί στις τυχόν απαραίτητες ενέργειες, στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων της. Στην περίπτωση που δεν τηρηθούν τα παραπάνω, οι εργασίες θα διακόπτονται και οι υπεύθυνοι θα υφίστανται τις προβλεπόμενες από το Νόμο κυρώσεις. πλ ελευθερίας 2015α

Αξίζει λοιπόν να αναφέρουμε πως το βόρειο τμήμα του θαλάσσιου τείχους της πόλης, στο ύψος της Καλαποθάκη, που βρέθηκε σε κακή κατάσταση, καθώς ήδη από τις πρώτες δεκαετίες του εικοστού αιώνα επιχειρήθηκε να χτιστεί επάνω του ένα ταχυδρομείο, κρίθηκε από τους αρχαιολόγους ως μη αναδείξιμο κατά την μελέτη για την ανάπλαση της πλατείας από τη διοίκηση Μπουτάρη και εγκρίθηκε η κατάχωση αυτών των αρχαιοτήτων από το ΚΑΣ.

To ΚΑΣ με απόφαση του στις 27/11/2021 αποφάσισε μόνο για το τμήμα του τείχους και όχι για δημιουργία υπόγειου πάρκινγκ και ότι βρεθεί προς την πλευρά της θάλασσας όπως ψευδώς ισχυρίζεται ο δήμος Θεσσαλονίκης.

”Τη διατήρηση σε κατάχωση των αρχαιοτήτων που αποκαλύφθηκαν εντός της Πλατείας Ελευθερίας, στο πλαίσιο του έργου «Βιοκλιματική αναβάθμιση Πλατείας Ελευθερίας από το Δήμο Θεσσαλονίκης» (2019) και «Διαμόρφωση του σκάμματος του θαλάσσιου τείχους παρά την οδό Μητροπόλεως στο ιστορικό κέντρο» (2021), επειδή οι αρχαιότητες αυτές σώζονται σε πολύ κακή κατάσταση, κοντά στη στάθμη του υδροφόρου ορίζοντα.”, αναφέρει το ΚΑΣ.

Αρχές του 2020 και ενώ έχει αποφασιστεί από τη νέα διοίκηση του δήμου η κατάργηση της βραβευμένης πρότασης ανάπλασης οι αρχαιολόγοι αποφάνθηκαν σε συζήτηση με τον αρμόδιο αντιδήμαρχο τεχνικών έργων ότι η κατάχωση αυτού του τμήματος του τείχους είναι εφικτή όχι όμως και η καταστροφή του βυζαντινού τείχους. Αληθεύει ότι το τείχος καταλαμβάνει υπόγεια το ένα τρίτο της πλατείας; Πόσος χώρος μένει για η δημιουργία του υπόγειου πάρκινγκ; 

Η απόφαση του ΚΑΣ δεν προβλέπει κάτι για το νότιο τμήμα της πλατείας που είναι εξίσου επίφοβο καθώς εκεί εδράζονταν το λιμάνι του Μεγάλου Κωνσταντίνου.

Τι θα συμβεί όταν σκαφτεί μέσα στο νερό το νότιο τμήμα της πλατείας και βρεθεί πιθανότατα αρχαιολογικό απόθεμα όπως για παράδειγμα θαμμένα βυθισμένα πλοία από το αρχαίο λιμάνι της πόλης και υποδομές του, λιμενοβραχίονες κλπ, όπως συνέβη στην Κωνσταντινούπολη ή ακόμα και υπολείματα κτιρίων από την εποχή της τουρκοκρατίας;

Σε αυτή την περίπτωση το έργο του περίφημου υπόγειου πάρκινγκ είναι άγνωστο αν και πως θα ολοκληρωθεί.

Οι αρχαιολόγοι συμβούλευσαν το δήμαρχο πριν δυο χρόνια να γίνει γεωσκόπηση και τομές στο νότιο τμήμα ώστε να έχουμε μια ιδέα του τι κρύβει αυτό το κομμάτι της πλατείας. Έγινε ποτέ;

”Οιαδήποτε νέα μελέτη διαμόρφωσης της Πλατείας Ελευθερίας ενδεχομένως εκπονηθεί από τον Δήμο Θεσσαλονίκης ή η τυχόν τροποποίηση της μελέτης του 2015 να κατατεθούν εκ νέου προς έγκριση στην ΕΦΑΠΟΘ. Όλες οι εργασίες να γίνουν υπό την επίβλεψη της ΕΦΑΠΟΘ.” αναφέρει ξεκάθαρα το ΚΑΣ.

Μιλώντας με την πρόεδρο των Ελλήνων Αρχαιολόγων Δέσποινα Κουτσούμπα για το ενδεχόμενο να επιχειρηθεί η δημιουργία υπόγειου πάρκινγκ η απάντηση είναι αφοπλιστική:

”Αν θέλουν να μπλέξουν με μια ατέλειωτη ανασκαφή που θα βασίζεται σε αντλίες νερού και αβέβαιη έκβαση για πάρα πολλά χρόνια ας το πράξουν”.

Ένα νέο φαραωνικό έργο που θα μετατρέψει την πλατεία σε ένα νεκρό χώρο για δεκαετίες ξεκινά.

Είναι χαρακτηριστικό το παράδειγμα της Εθνικής Πινακοθήκης που στην αρχική μελέτη ανακατασκευής της δεν υπολογίστηκε επαρκώς η παρουσία του παρακείμενου ποταμού με αποτέλεσμα το έργο να δει τον προϋπολογισμό του να εκτινάσσεται στα ύψη και το χρόνο αποπεράτωσης να ξεπερνά κατά πολλά χρόνια την αρχική εκτίμηση.

Είναι χαρακτηριστικό πως άνθρωποι από τον κατασκευαστικό κλάδο που εμπλέκονται με παρόμοια έργα μας μεταφέρουν τους προβληματισμούς τους τόσο για το τελικό κόστος του έργου, όσο και για το χρόνο αποπεράτωσης που είναι στην κυριολεξία άγνωστο να υπολογιστεί αφού κανείς, όπως οι ίδιοι λένε δεν γνωρίζει τι θα βρεθεί κατά την ανασκαφή. Επίσης οι ίδιοι κύκλοι προβάλλουν πολλά ερωτηματικά σε σχέση με τη βιωσιμότητα ενός έργου που θα κοστίσει τεράστιο αριθμό χρημάτων και το χρόνο παραχώρησης που θα απαιτηθεί για να γίνει απόσβεση του έργου.

Δείτε επίσης: