Αυξήθηκαν οι αγχώδεις διαταραχές στην Ελλάδα;

Τα τελευταία 15 χρόνια περίπου, η Ελλάδα είναι μία χώρα στην οποία οι πολίτες της κλείνονται να ξεπερνούν απανωτές κρίσεις. Οι ψυχικές ασθένειες μετά τον εγκλεισμό του κορονοϊού βρίσκονται σε έξαρση, ενώ σύμφωνα με στοιχεία της έρευνας CBD η οποία διεξήχθη τον Νοέμβρη του 2023, η Ελλάδα αναδείχθηκε ως η πιο αγχωτική χώρα στην Ευρώπη για να ζει κανείς.

Επί τάπητος τέθηκε η κατάθλιψη που αισθάνεται ο πληθυσμός κάθε χώρας της ΕΕ, είτε έχει διαγνωστεί είτε όχι, οι αγχώδεις διαταραχές, τα επίπεδα μελαγχολίας και απόλαυσης αλλά και οι μέσες εβδομαδιαίες ώρες εργασίας για ηλικίες 15-64 ετών.

Η έκθεση αποκαλύπτει ότι η Ελλάδα κατέχει την αρνητική «πρωτιά» καθώς είναι η χώρα με το μεγαλύτερο στρες στην Ευρώπη, καταλαμβάνοντας συνολικά την υψηλότερη βαθμολογία άγχους με 71,8 στα 100. Η χώρα μας βρέθηκε στην κορυφή της λίστας αφού σημείωσε ρεκόρ τόσο για αναφορές άγχους όσο και κατάθλιψης. Η Ελλάδα έχει επιπολασμό κατάθλιψης 6,52%, το υψηλότερο ποσοστό στην Ευρώπη καθώς το 57% των ερωτηθέντων ανέφερε ότι βιώνει συχνό στρες.

Οι υπηρεσίες ψυχικής υγείας  βρίσκονται στο στόχαστρο του νέου νομοσχεδίου του Υπoυργείου Υγείας. Το Σάββατο 20 Ιουλίου κατατέθηκε στη Βουλή ένα νομοσχέδιο, που από την πρώτη στιγμή της δημοσίευσής του κρίθηκε από τη συντριπτική πλειοψηφία της επιστημονικής κοινότητας και της κοινωνίας ως επικίνδυνο και αναχρονιστικό.

Σύμφωνα με όσα επισημαίνουν όλοι οι άμεσα εμπλεκόμενοι φορείς (εργαζόμενοι σε ψυχιατρικές μονάδες και προγράμματα απεξάρτησης, κοινωνικοί λειτουργοί, θεραπευόμενοι, απεξαρτημένοι, εργαζόμενοι στα κέντρα πρόληψης και πολλοί ακόμα) με το παρόν νομοσχέδιο το οποίο και ψηφίστηκε και πέρασε με ψήφους 159 «υπέρ» και 138 «κατά», στις 30 Ιουλίου προωθείται το κλείσιμο των δύο μεγαλύτερων ψυχιατρικών νοσοκομείων της χώρας (ΨΝΑ “Δαφνί” και ΨΝΘ), ενώ ταυτόχρονα ανοίγει ο δρόμος για την ιδιωτικοποίηση της ψυχικής υγείας.

Το νομοσχέδιο συζητήθηκε στην Ολομέλεια της Βουλής εν μέσω αντιδράσεων από εκπροσώπους των γιατρών του ΕΣΥ και των εργαζομένων σε ψυχική υγεία και τις μονάδες απεξάρτησης. Ο νέος νόμος αλλάζει το διοικητικό και οργανωτικό μοντέλο στον τομέα της Ψυχικής Υγείας, με τη δημιουργία του Εθνικού Δικτύου Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας στο οποίο εντάσσονται και διασυνδέονται το σύνολο των σχετικών υπηρεσιών του δημόσιου τομέα (ΨΝΑ, ΨΝΘ, ψυχιατρικοί τομείς των γενικών νοσοκομείων ΕΣΥ, Κέντρα Ψυχικής Υγείας κ.ά.).

Στη χώρα μας, κάθε χρόνο τουλάχιστον 500 άνθρωποι αποφασίζουν να δώσουν τέλος στη ζωή τους, αριθμός που αφορά μόνο τις επίσημες καταγραφές. Το Παρατηρητήριο Αυτοκτονιών της οργάνωσης «Κλίμακα» την τελευταία πενταετία έχει καταγράψει μια αυξητική τάση σε ποσοστό 10-15%, ενώ υπολογίζεται ότι την τριετία 2022-2024 τουλάχιστον 1.500 άνθρωποι οδηγήθηκαν στην αυτοκτονία.

Παράλληλα, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Υπηρεσίας, το 2021 στην Ελλάδα σημειώθηκαν 467 αυτοκτονίες, από τις οποίες οι 389 αφορούσαν άνδρες και οι 78 γυναίκες. Οι ηλικιακές ομάδες με τα υψηλότερα ποσοστά αυτοκτονιών περιλαμβάνουν άτομα άνω των 85 ετών, καθώς και τις ηλικίες 45-64 και 25-44.

Το Περιφερειακό Γραφείο του Π.Ο.Υ. για την Ευρώπη δημοσιεύει τα πιο πρόσφατα ευρήματα για την ψυχική υγεία των εφήβων έτσι όπως αυτά προκύπτουν από τη διακρατική έρευνα με τίτλο «Έρευνα για τις Συμπεριφορές που Συνδέονται με την Υγεία των Εφήβων». Το 2022 (έτος συλλογής των πιο πρόσφατων δεδομένων) «πολύ καλή» υγεία ανέφεραν ότι έχουν μόνο δύο στους/στις 5 εφήβους (42%) στην Ελλάδα, με το ποσοστό του δείκτη αυτού να είναι σταθερά μειούμενο κατά τη διάρκεια της τελευταίας 15ετίας—ιδιαίτερα στο τελευταίο της μέρος. Παρόμοια, μόλις ένας/μία στους/στις 3 εφήβους (32%) στη χώρα μας ανέφερε «υψηλά» επίπεδα ικανοποίησης από τη ζωή το 2022, με το ποσοστό αυτό να είναι επίσης σταθερά σε πτώση σε όλη τη διάρκεια της τελευταίας 20ετίας. Τέλος, το 60% των εφήβων ανέφεραν εμμένουσες ψυχολογικές ή/και σωματικές ενοχλήσεις το 2022.

Αναζητώντας τα βαθιά αίτια που οδηγούν έναν άνθρωπο στην αυτοχειρία, αυτά σύμφωνα με τελευταίες έρευνες, έχουν πίσω τους μία γενετική βάση η οποία αυξάνει την προδιάθεση για τις ψυχικές ασθένειες και τις αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές. Παρ’ ολα αυτά οι περιβαλλοντικοί παράγοντες μπορούν να επηρεάσουν αυτήν την προδιάθεση, κατά διττό τρόπο, και ενώ τα στοιχεία μοιάζουν σαν τραγική επιβεβαίωση ό,τι οι ψυχική υγεία περνά σοβαρή κρίση στην χώρα και μπορεί να στερήσει την ζωή ακόμη και σε νέα άτομα το νομοσχέδιο αυτό ενδυναμώνει την υποβάθμιση των δομών.

Η ψυχολόγος και ψυχοθεραπεύτρια Ειρήνη Σπύρα αναφέρει  ότι πρόταση του νέου νομοσχεδίου για το κλείσιμο των ψυχιατρείων εντάσσεται στο πλαίσιο της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης, η οποία στοχεύει στην αντικατάσταση των μεγάλων ψυχιατρικών νοσοκομείων με πιο σύγχρονες και ανθρωποκεντρικές δομές ψυχικής υγείας: “Αυτή η αλλαγή ανταποκρίνεται στις ευρωπαϊκές κατευθυντήριες γραμμές και στην ανάγκη εκσυγχρονισμού του συστήματος ψυχικής υγείας, εστιάζοντας στην κοινωνική ένταξη και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ατόμων με ψυχικές διαταραχές. Η μετάβαση αυτή μπορεί να ενισχύσει την ψυχική υγεία των ασθενών, προσφέροντας τους ένα πλαίσιο στο οποίο θα μπορούν να αναπτύξουν κοινωνικές δεξιότητες και να συμμετέχουν πιο ενεργά στην κοινωνία, προσφέροντας τους μια πιο φυσιολογική καθημερινή ζωή, δίχως απομόνωση και με μεγαλύτερη αυτονομία των ασθενών. Ωστόσο, υπάρχει έντονη ανησυχία ότι η μετάβαση μπορεί να γίνει χωρίς επαρκή προετοιμασία ή χρηματοδότηση, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε κενά στην παροχή φροντίδας. Αν δεν υπάρξουν κατάλληλες υποδομές και επαρκές προσωπικό στις δομές, μπορεί να δημιουργηθούν σοβαρά προβλήματα για τους ασθενείς.

Ακόμη, η μετεκπαίδευση των επαγγελματιών ψυχικής υγείας και η προσαρμογή τους στις νέες δομές είναι ένα ακόμη ζήτημα που πρέπει να ληφθεί υπόψη. Συνεπώς, θεωρώ ότι η επιτυχία της εφαρμογής αυτής της μεταρρύθμισης εξαρτάται από τον τρόπο με τον οποίο θα υλοποιηθεί και από την επαρκή χρηματοδότηση και υποστήριξη των δομών.”

Διευκρινίζει επίσης πως οι αγχώδεις διαταραχές έχουν αυξηθεί τα τελευταία χρόνια, ενώ, οι αγχώδεις διαταραχές χαρακτηρίζονται από έντονη ανησυχία και φόβο, συμπτώματα τα οποία μπορεί να επηρεάσουν σημαντικά την καθημερινή ζωή του ατόμου. Αν και τα συμπτώματα διαφέρουν ανάλογα με τον τύπο της διαταραχής, υπάρχουν ορισμένα κοινά χαρακτηριστικά που περιλαμβάνουν:

-Υπερβολική ανησυχία ή φόβος που μπορεί να είναι δυσανάλογος με την πραγματική κατάσταση

-Δυσκολία συγκέντρωσης

-Ευερεθιστότητα

-Αίσθηση επικείμενης καταστροφής ή φόβος ότι κάτι κακό θα συμβεί

-Αποφυγή καταστάσεων ή ατόμων που προκαλούν άγχος

-Δυσκολία στη λήψη αποφάσεων/ αναβλητικότητα

-Αναζήτηση συνεχούς καθησυχασμού από άλλους

Σωματικά Συμπτώματα:

-Ταχυκαρδία

-Δύσπνοια

-Τρέμουλο

-Εφίδρωση

-Ζαλάδα

-Μυϊκή ένταση

-Πονοκέφαλοι/ στομαχικά προβλήματα

-Κόπωση/ εξάντληση

-Ναυτία

Η Κ. Σπυρά, εξηγεί πως η διαχείριση και υποστήριξη των ατόμων που έχουν διαγνωσθεί με κάποια Αγχώδη Διαταραχή απαιτεί από όλους μας ευαισθησία και κατανόηση:

“Συγκεκριμένα, χρειάζεται να δώσουμε χώρο στα άτομα να εκφράσουν τα συναισθήματά τους, αποφεύγοντας να κρίνουμε ή υποτιμούμε όσα εκείνοι νιώθουν, να ακούμε ενεργά, να ενθαρρύνουμε την αναζήτηση βοήθειας χωρίς να τους πιέζουμε αλλά και να ενημερωνόμαστε για τη φύση της διαταραχής που το άτομο αντιμετωπίζει, ώστε να μπορούμε να κατανοήσουμε τι βιώνει και πως μπορούμε να το υποστηρίξουμε πιο αποτελεσματικά. Τέλος, είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι η παρουσία και η κατανόησή μας μπορούν να κάνουν μεγάλη διαφορά στη ζωή ενός ατόμου με Αγχώδη Διαταραχή.”

Από την πλευρά της η ψυχολόγος κ. Ελένη Περράκη λέει  πως δεν υπάρχει υγεία χωρίς ψυχική υγεία:

Για εσάς που αναζητάτε υποστήριξη από οποιοδήποτε μέρος της Ελλάδος, μπορείτε να καλέσετε το 10306, την τηλεφωνική γραμμή δωρεάν ψυχοκοινωνικής υποστήριξης.

Η Γραμμή 10306 λειτουργεί δωρεάν και ανώνυμα όλο το 24ωρο. Απευθύνεται σε πολίτες κάθε φύλου και κάθε ηλικίας για οποιοδήποτε θέμα ψυχικής υγείας τους απασχολεί (π.χ. άγχος, οικογενειακά ζητήματα, πένθος, κρίση πανικού). Σκοπός της γραμμής είναι να παρέχει υποστήριξη, πληροφόρηση και καθοδήγηση, εφόσον χρειάζεται, ώστε να γίνουν οι υπηρεσίες ψυχικής υγείας προσβάσιμες σε όλους.

Πώς λειτουργεί

Καλώντας στο 10306 από σταθερό ή κινητό, χωρίς χρέωση, έχετε πρόσβαση στις εξής υπηρεσίες, πατώντας τα πλήκτρα 1, 2 και 3 αντίστοιχα: 1 – Ψυχολογική Υποστήριξη 2 – Ψυχοκοινωνική Μέριμνα 3 – Ψυχολογική υποστήριξη σε μαζικές κρίσεις και καταστροφές

Για δια ζώσης υποστήριξη μπορείτε να κλείσετε ραντεβού στα κέντρα ψυχικής υγείας (ΚΨΥ). Είναι δημόσιες δομές που παρέχουν δωρεάν τις ψυχολογικές υπηρεσίες τους στους κατοίκους των δήμων τους οποίους καλύπτουν, και τα οποία υπάγονται σε νοσοκομεία. Παρέχουν κλινικό έργο και υπηρεσίες και φροντίδα σε κοινοτικό επίπεδο, με σκοπό την κάλυψη των αναγκών μιας περιοχής σε θέματα ψυχικής υγείας.

Σκοπός η άμεση ανταπόκριση σε ανάγκες που σχετίζονται με θέματα ψυχικής υγείας μέσα στην κοινότητα.

Τις υπηρεσίες τις προσφέρει ομάδα λειτουργών από όλες τις ειδικότητες ψυχικής υγείας (ψυχίατρος ή ψυχολόγος, κοινωνικός λειτουργός, νοσηλευτές, εργοθεραπευτές).

Παρεχόμενες υπηρεσίες: -Ψυχολογική υποστήριξη σε άτομα με προσωπικά ή οικογενειακά προβλήματα. -Ψυχιατρική αντιμετώπιση και παρακολούθηση. -Συμβουλευτική -Ατομική / Ομαδική ψυχοθεραπεία -Θεραπεία ζεύγους-οικογένειας -Ομάδες υποστήριξης γονέων -Κατ΄οίκον επισκέψεις -Προληπτική Αγωγή Ψυχικής Υγείας -Λειτουργία Συλλόγων Οικογενειών Ψυχικά Ασθενών -Ψυχοκοινωνική και επαγγελματική αποκατάσταση ατόμων με χρόνια ψυχιατρικά προβλήματα και ειδικές ανάγκες. -Ενημέρωση και ευαισθητοποίηση κατοίκων και φορέων για θέματα ψυχικής υγείας, με στόχο την πρόληψη ψυχικών διαταραχών. -Χορήγηση (σε ορισμένες περιπτώσεις) δωρεάν φαρμάκων. Τα ΚΨΥ λειτουργούν καθημερινά, δέχονται ασθενείς μετά από ραντεβού (ο κάθε πολίτης μπορεί να απευθυνθεί μόνο στο ΚΨΥ που καλύπτει το δήμο στον οποίο είναι εγγεγραμμένος)

Για τις νέες μανούλες: 210 9319054 Γραμμή υποστήριξης της ψυχικής υγείας της εγκύου και της νέας μητέρας Φαιναρέτη.

Για στήριξη παιδιών και οικογενειών στην πορεία του πένθους και της αρρώστιας, απευθυνθείτε στον πιο καταρτισμένο φορέα της χώρας μας τη Μέριμνα (Merimna).