Νίκος Μπακουνάκης: Ο άνθρωπος στο τιμόνι του ελληνικού βιβλίου
Ένας άνθρωπος του οποίου η ζωή κυλάει παράλληλα με το βιβλίο μιλά για το νεοσύστατο ΕΛΙΒΙΠ αλλά και τι θα δούμε φέτος στην Διεθνή Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης
Συνέντευξη στον Άγγελο Μαλίνη
Ο ακαδημαϊκός, δημοσιογράφος ο οποίος δημιούργησε και διηύθυνε για 20 χρόνια το έντυπο «Βιβλία» του Βήματος της Κυριακής, το πρώτο ένθετο για βιβλία στον ελληνικό τύπο και συγγραφέας βραβευμένος δύο φορές από την Ακαδημία Αθηνών για τα βιβλία του Δημοσιογράφος ή ρεπόρτερ (2016 Πόλις) και Μια στιγμή της Ευρώπης στην Ελλάδα του 19ου αιώνα, ο λόγος, η εικόνα, ο μύθος του Ανδρέα Ρηγόπουλου (2008, Πόλις) Νίκος Μπακουνάκης είναι ο πρόεδρος του νεοσύστατου Ελληνικού Ιδρύματος Βιβλίου και Πολιτισμού (ΕΛΙΒΙΠ).
Ένας άνθρωπος του οποίου η ζωή κυλάει παράλληλα με το βιβλίο βρίσκεται στο τιμόνι του νέου φορέα και σ mυζητάμε για τους πυλώνες και τους στόχους του ιδρύματος όπως επίσης για τη συγγραφή και την εμπειρία της ανάγνωσης λίγο πριν την διοργάνωση της 21ης Διεθνούς Έκθεσης Βιβλίου Θεσσαλονίκης.
Ποια κενά ήρθε να καλύψει το Ελληνικό Ίδρυμα Βιβλίου και Πολιτισμού;
«Πρόκειται για ένα εντελώς νέο φορέα, νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου το οποίο εποπτεύεται από το υπουργείο πολιτισμού με κύριο σκοπό του το βιβλίο. Το ΕΛΙΒΙΠ ήρθε να καλύψει το κενό στις δημόσιες πολιτικές βιβλίου μετά τη κατάργηση του ΕΚΕΒΙ στις αρχές της οικονομικής κρίσης».
Μπορείτε να μας περιγράψετε συνοπτικά τους αντικειμενικούς του σκοπούς;
«Όπως μπορείτε να βρείτε στον ιδρυτικό νόμο και στο κανονισμό του και έτσι όπως αποτυπώνεται στο site του νέου ιδρύματος, είναι η εξωστρέφεια που έχει σχέση με τη προβολή και τη προώθηση του βιβλίου και των ελληνικών γραμμάτων στο εξωτερικό είναι οι συνέργειες και ο συντονισμός με δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς , τα υπουργεία, τον εκδοτικό κλάδο και τις βιβλιοθήκες, είναι ο πυλώνας της δικτύωσης στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, η ενδυνάμωση του επαγγελματικού χώρου και των επαγγελματιών του ελληνικού κλάδου του βιβλίου. Η έρευνα και η τεκμηρίωση που για μας είναι πολύ σημαντική δηλαδή η παραγωγή ερευνητικών δεδομένων και εργαλείων για την λειτουργία του εκδοτικού χώρου και τέλος το πάρα πολύ βασικό θέμα της φιλαναγνωσίας που σήμερα είναι εντελώς διαφορετική σε σχέση με το παρελθόν καθώς σήμερα η φιλαναγνωσία, ιδιαίτερα στις εφηβικές ηλικίες, δεν μπορούμε να την δούμε έξω από τα ψηφιακά μέσα και την τεχνική νοημοσύνη».
Πως όλοι αυτοί οι πυλώνες συνδέονται με την 21η Διεθνή Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης η οποία διοργανώνεται για πρώτη φορά από το νέο φορέα;
«Μια έκθεση βιβλίου αποτελεί τη παρουσίαση μιας εκδοτικής παραγωγής ιδιαίτερα στη Θεσσαλονίκη που θα έχουμε την παρουσία των περισσότερων εκδοτικών οίκων της χώρας οι οποίοι έχουν πραγματικά μια πλούσια και ποιοτική παραγωγή όσο αφορά το χαρτί, την τυπογραφία τον σχεδιασμό των εξωφύλλων, τις γραμματοσειρές και άλλα. Είναι υψηλής ποιότητας το ελληνικό έντυπο βιβλίο και αναφέρω το έντυπο βιβλίο γιατί γενικότερα σήμερα η εκδοτική βιομηχανία είναι εντυποκεντρική δηλαδή κυριαρχεί το έντυπο σε σχέση με το ebook που είναι αρκετά περιθωριοποιημένο. Η δικτύωση μέσα από το επαγγελματικό πρόγραμμα, την παρουσία ξένων συγγραφέων, εκδοτών, λογοτεχνικών πρακτόρων, των επαγγελματιών της πολιτικής του βιβλίου και φυσικά μέσα από την τιμώμενη χώρα που φέτος έχουμε την μεγάλη τύχη να είναι η Ιταλία η οποία είναι μια από τις πιο δυναμικές εκδοτικές βιομηχανίες της Ευρώπης θα δώσει πραγματικά μια νέα διάσταση στην Έκθεση βιβλίου Θεσσαλονίκης τόσο με την παρουσία πάρα πολλών Ιταλών συγγραφέων και εκδοτών όπως επίσης και των εκθέσεων που διοργανώνει. Οπότε η εξωστρέφεια η δικτύωση ακόμη και η φιλαναγνωσία αποτυπώνονται στο σχεδιασμό της φετινής έκθεσης Βιβλίου Θεσσαλονίκης».
Τι νέο θα δούμε φέτος στην έκθεση βιβλίου;
«Εμείς φέτος θέλουμε να αναβαθμίσουμε το χώρο του παιδικού βιβλίου ο οποίος θα έρθει σε κεντρικό περίπτερο της έκθεσης δίνοντάς το μεγαλύτερη ορατότητα. Επίσης, θέλουμε να αναβαθμίσουμε την επικοινωνία της έκθεσης μέσα στη πόλη για αυτό έχουμε ζητήσει συνεργασίες από το αεροδρόμιο, το δημαρχείο, τον οργανισμό αστικών λεωφορείων, το κτήριο της εταιρίας Μακεδονικών Σπουδών, το φεστιβάλ κινηματογράφου ώστε η έκθεση φέτος να είναι έντονα παρούσα στη πόλη.
Η τιμώμενη χώρα της φετινής έκθεσης διοργανώνει εκθέσεις με αφορμή τα 100 χρόνια από τη γέννηση του Αντρέα Καμιλλέρι επίσης μια έκθεση για τον Ούγκο Πρατ, μια έκθεση που θα διοργανώσει η παιδική έκθεση της Μπολόνια η οποία είναι αφιερωμένη στο παιδικό και εφηβικό βιβλίο αλλά και έξω από την ΔΕΘ, μέσα στη πόλη, σε εστιατόρια τα οποία θα παρουσιάζουν, θα ετοιμάζουν και θα προσφέρουν μενού με συνταγές από τα φαγητά τα οποία έτρωγε ο επιθεωρητής Μονταλμπάνος στα δημοφιλή βιβλία του Καμιλλέρι».
Υπάρχει κάποιο σχέδιο για να βρει το ελληνικό βιβλίο αναγνώστες εκτός των ελληνικών τειχών;
«Για να βρεις αναγνώστες πρέπει να βρεις μεταφρασμένα βιβλία οπότε εμείς αυτό που κάνουμε είναι να επανακινήσουμε το πρόγραμμα greeklit το οποίο χρηματοδοτηθεί μεταφράσεις ελληνικών βιβλίων σε διάφορες γλώσσες με ένα αρχικό προϋπολογισμό 414.000€ που προέρχονται από το ταμείο ανάκαμψης. Θα υπάρχουν δύο περίοδοι το χρόνο που θα πραγματοποιούνται αιτήσεις για μετάφραση, η πρώτη περίοδος είναι μέχρι τις 20 Μαΐου και η άλλη μέχρι τις 20 Ιανουαρίου. Σήμερα η κίνηση από γλώσσα σε γλώσσα είναι κάθετη από τις κυρίαρχες γλώσσες στις κυριαρχούμενες. Με κυρίαρχη γλώσσα σήμερα μόνο τα αγγλικά, όλες οι γλώσσες χρειάζονται χρηματοδοτικά εργαλεία για να μεταφραστεί η λογοτεχνία τους. Το greeklit αυτή τη στιγμή έρχεται να βοηθήσει στην εξωστρέφεια της ελληνικής λογοτεχνίας κάνοντας το πρώτο και σημαντικότερο βήμα που είναι η μετάφραση».
Είστε ένας άνθρωπος πραγματικά βουτηγμένος στο μελανοδοχείο, τι είναι αυτό που σας προσφέρει η ανάγνωση και τι η συγγραφή;
«Νομίζω η ανάγνωση και η συγγραφή είναι για μένα οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος. Με τη συγγραφή ουσιαστικά δημιουργώ ένα κόσμο ο οποίος δεν είναι επινοημένος αλλά βασισμένος πάνω σε ερευνά όπως το τελευταίο βιβλίο μου Γκούτλαντ – Ο Γουσταύος Κλάους και η χώρα του κρασιού (2024, Πόλις) αλλά και τα προηγούμενα είναι βασισμένα πάνω σε ερευνά. Μου αρέσει να δημιουργώ ένα κόσμο με χαρακτήρες και ατμόσφαιρα που δεν είναι επινοημένα. Από την άλλη η ανάγνωση για μένα είναι μέσα στη καθημερινότητα μου, διαβάζω πάρα πολύ ακόμη και τώρα που νόμιζα πως λόγω χρόνου δεν θα μπορούσα. Πλέον η ανάγνωση γίνεται με μεγαλύτερη ελευθερία γιατί τα τελευταία χρόνια έγραφα για το βιβλίο ή μιλούσα για αυτό μέσα από τα podcasts που έκανα και ουσιαστικά διάβαζα επαγγελματικά, τώρα που δεν είμαι υποχρεωμένος να γράψω ένα κείμενο για αυτό που διάβασα, απολαμβάνω περισσότερο την ανάγνωση και εκεί που πίστευα πως δεν έχω χρόνο, διαβάζω οπωσδήποτε δυο βιβλία την εβδομάδα».
Ποια βιβλία θα βλέπαμε στο κομοδίνο σας αυτή τη περίοδο;
«Διάβασα τον εραστή του Ηφαιστείου της Susan Sontag από τις εκδόσεις Gutenberg, διάβασα της Όλγκα Τοκάρτσουκ Εμπούσιον από τις εκδόσεις Καστανιώτη, το graphic novel η Διάκριση της Τιφέν Ριβιέρ από τις εκδόσεις Αντίποδες, προχθές διάβασα την νουβέλα της Έρσης Σωτηροπούλου το Εορταστικό Τριήμερο στα Γιάννενα το οποίο ξαναβγήκε από τις εκδόσεις Πατάκη το οποίο πραγματικά ήταν αποκαλυπτικό για μένα γιατί εκδόθηκε πριν από σαράντα χρόνια και η Σωτηροπούλου έχει γράψει ένα βιβλίο για ένα θέμα που πάρα πολλά βιβλία ασχολούνται σήμερα, με το gender fluidity, την ρευστότητα των φύλων. Διάβασα επίσης Ο Γερμανός «Λώρενς της Αραβίας» και το Τζιχάντ «Made in Germany» του Στράτου Δορδανά το οποίο είναι ένα πρωτότυπο βιβλίο από τις εκδόσεις Αλεξάνδρεια παρουσιάζοντας όψεις του γερμανικού μεσοπολέμου».
*η συνέντευξη δημοσιεύτηκε στην έντυπη έκδοση της parallaxi τον Μάιο του 2025
