Έφυγε ο δημιουργός του περίφημου Φεγγαριού, Παύλος Βασιλειάδης

Ο δημιουργός του περίφημου Φεγγαριού στη Νέα Παραλία Θεσσαλονίκης, Παύλος Βασιλειάδης, έφυγε χθες από τη ζωή, σε ηλικία 78 ετών. Το φεγγάρι το οποίο δημιουργήθηκε από τον γλύπτη το 1997, όταν η Θεσσαλονίκη ήταν η Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης, στη συνέχεια βανδαλίστηκε, πετάχθηκε στη θάλασσα από αγνώστους, με τον ίδιο τον δημιουργό του, να υποδεικνύει τελικά ως νέο χώρο τοποθέτησης του την θάλασσα, έτσι ώστε να προφυλαχτεί από μελλοντικούς βανδαλισμούς, μία διαδικασία που χρειάστηκε 3 ολόκληρα χρόνια για να ολοκληρωθεί. Ο Παύλος Βασιλειάδης ζωγράφιζε μέχρι το τέλος της ζωής του, ακόμα και μετά από πολλαπλά προβλήματα υγείας, με σοβαρά κινητικά προβλήματα και προσέφερε σημαντικό έργο στην ψυχιατρική.  

Ο Παύλος Βασιλειάδης έφυγε από τη ζωή χθες, Σάββατο 18 Ιανουαρίου, μετά από μάχη με τον καρκίνο. Η πολιτική κηδεία του και ο αποχαιρετισμός θα πραγματοποιηθούν την Τρίτη, στις 2:00, απέναντι από τα Κοιμητήρια.

Θα λείψει τόσο από τον καλλιτεχνικό κόσμο της χώρας, όσο και από τον χώρο της ψυχιατρικής. Ο Παύλος Βασιλειάδης αφήνει πίσω του τη σύζυγο και τους 2 γιους του.

Ποιος ήταν ο Παύλος Βασιλειάδης

Ο Παύλος Βασιλειάδης, εικαστικός καλλιτέχνης και ψυχίατρος, γεννήθηκε το 1946 στη Θεσσαλονίκη. Σπούδασε ιατρική και ειδικεύτηκε στην ψυχιατρική, την οποία ασκεί μέχρι σήμερα. Οι καλλιτεχνικές του δραστηριότητες τον φέρνουν εγγύτερα στο χώρο των εγκαταστάσεων και των περιβαλλόντων. Κατασκευές μικρού μεγέθους. Η πρώτη ατομική του έκθεση χρονολογείται το 1971 (Γκαλερί Ζήτα-Μι, Θεσσαλονίκη). Από τότε στο ενεργητικό του προσμετρούνται άλλες δεκαεπτά ατομικές εκθέσεις στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη, ενώ οι συμμετοχές του σε ομαδικές ξεπερνούν τις τριάντα. Ανάμεσά τους ξεχωρίζουν η Art 10 στο Basel της Ελβετίας (1979), η Biennale του São Paulo (1983), και τα Δημήτρια, Θεσσαλονίκη (1985,1989, 1993, 1995, 2001). Έργα του ανήκουν: στην Εθνική Πινακοθήκη, το Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, την Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, το Τελλόγλειο Ίδρυμα, την Πινακοθήκη της Ρόδου κ.ά.

Στην πρώτη ατομική του έκθεση το 1971, ο Βασιλειάδης παρουσίασε μυθολογικά θέματα. Αργότερα, ο καλλιτέχνης εξέθεσε πίνακες που κινούνταν στο χώρο του κριτικού ρεαλισμού. Συχνά συνοδεύονταν από κατασκευές μικρού μεγέθους, που επεξέτειναν το θέμα της ζωγραφικής στον τρισδιάστατο χώρο (Νομίσματα, Πόλεις, Παρμπρίζ).

Οι Αντανακλάσεις των αρχών της δεκαετίας του `80 σηματοδότησαν τη μετάβαση του Π.Β. σε τρόπους έκφρασης που βρίσκονται κοντά στον Αφηρημένο Εξπρεσιονισμό. Με έμφαση στη σημασία της χειρονομίας και τη δυναμική χρήση του χρώματος, ο καλλιτέχνης αποδίδει τις σκιές των δέντρων στα πάρκα και στα πεζοδρόμια, την αντανάκλαση της κίνησης πεζών και τροχοφόρων πάνω στις προθήκες καταστημάτων στους δρόμους της πόλης.

Στη ρευστή οπτική εντύπωση που προκαλεί μια αντανάκλαση βασίστηκαν οι ενότητες που παρουσίασε στις αρχές της δεκαετίας του `90. Αυτή τη φορά δεν χρησιμοποίησε στοιχεία του αστικού χώρου, αλλά ενδιαφέρθηκε για την εικονοπλαστική δύναμη του νερού και του φωτός σε θαλασσινά τοπία. Ο καλλιτέχνης στερέωνε τεράστια πανιά σε βράχους κοντά στη θάλασσα και ζωγράφιζε πάνω τους τις λεπτομέρειες της υφής του φυσικού υλικού, σ’ ένα είδος frottage. Οι σειρές Βράχια, Είδωλα, Μεταπλάσεις και Αποτυπώσεις στηρίχθηκαν λιγότερο ή περισσότερο σ’ αυτή την τεχνική. Τα Είδωλα ήταν τρισδιάστατες κατασκευές, από σίδερο και άλλα υλικά, πουΒράχια τοποθετούνταν μπροστά στους πίνακες. Στις Αποτυπώσεις και Μεταπλάσεις το ύφασμα έντυσε όγκους πολυουρεθάνης και μιμήθηκε πραγματικά βράχια και κορμούς δέντρων. Έτσι, βράχια μέσα ή δίπλα στη θάλασσα συνέχιζαν τη φυσική ακτογραμμή σε παραλίες της Σιθωνίας, βράχια και δέντρα τοποθετημένα σε γρασίδι μπροστά στη Γκαλερί Titanium (1994) αναμειγνύονταν με τη διαμόρφωση του εξωτερικού χώρου, ενώ δέντρα εγκαταστάθηκαν στο Χορτιάτη.

Φεγγάρι

Η τελευταία ενότητα έργων του Π.Β. έχει τον τίτλο Υπεριώδεις Χώροι και είναι περιβάλλοντα, στα οποία οι μορφές αποκτούν ιδιαίτερη οντότητα καθώς λούζονται από το υπεριώδες φως προβολέων. Χρησιμοποιεί επιφάνειες επεξεργασμένες με τις τεχνικές των προηγούμενων έργων του, τρισδιάστατα σύμβολα και γράμματα, νήματα λεπτά σαν ιστούς αράχνης που απλώνονται στο χώρο κ.ά. Το γνωστότερο ίσως παράδειγμα της σειράς είναι το Φεγγάρι, η εικαστική επέμβαση που πραγματοποίησε στον κόλπο του Θερμαϊκού, στο πλαίσιο των Λ΄Δημητρίων (1995) στη Θεσσαλονίκη. Η ίδια εγκατάσταση ξαναπαρουσιάστηκε στο Sani Festival 1997, 1998, 2000 και στη Θεσσαλονίκη ξανά το 2000.

Τον Φεβρουάριο του 2015, άγνωστοι αποπειράθηκαν να πριονίσουν τη βάση του, τον  Σεπτέμβριο της ίδιας χρονιάς λύγισαν τη βάση του ενώ το Φεβρουάριο του 2016, άγνωστοι το πέταξαν στη θάλασσα όπου με τη βοήθεια δυτών  ανασύρθηκε και έκτοτε φυλάσσεται σε αποθήκες του δήμου Θεσσαλονίκης. Έχει καταγγελθεί από τους αρχιτέκτονες της νέας παραλίας ότι κάποιοι δεν το θέλουν γιατί τους θυμίζει την ημισέληνο της τούρκικης σημαίας! Ο ίδιος ο γλύπτης είχε πει: «Το συγκεκριμένο φεγγάρι έτσι όπως είναι, δεν έχει καμία σχέση με το σύμβολο το τουρκικό, το σύμβολο του Ισλάμ. Αν έκανε κάποιος έναν κόκκινο κύκλο θα είχε σχέση με τον ήλιο το ιαπωνικό;»

Ο ίδιος ο γλύπτης είχε υποδείξει ως  νέο χώρο τοποθέτησης του την θάλασσα ώστε  να προφυλαχτεί από μελλοντικούς βανδαλισμούς. Για να επανατοποθετηθεί το Φεγγάρι και μάλιστα μέσα στη θάλασσα χρειάστηκαν 3 ολόκληρα χρόνια, 35 εγκρίσεις από φορείς, ειδική άδεια από την υπηρεσία φάρων.

Στην ίδια ενότητα ανήκει και η Κλωθώ. Είναι ένα περιβάλλον, στο οποίο ατέλειωτα μέτρα Κλωθώνήματος, βαμμένα με φωσφορούχο υλικό, ακολουθούν το σχήμα του χώρου, φτιάχνοντας ένα αδράχτι. Το νήμα ξεκινάει από μια σπείρα στο δάπεδο. Στο κέντρο της είναι τοποθετημένη μια μικρή καρέκλα. Ο τίτλος και η υποβλητική περιέλιξη που κυριαρχεί κάνει αναπόφευκτο το συνειρμό στο νήμα της ζωής του κάθε ανθρώπου και στην ομώνυμη Μοίρα της μυθολογίας.

Η πιο πρόσφατη δουλειά του Π.Β. εμπίπτει και αυτή στην ευρύτερη σειρά των Υπεριώδων Χώρων. Εγκέφαλος. Φέρει το γενικό τίτλο Χώροι Μνήμης (Πινακοθήκη Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών, 2001), και αποτελείται από τις ενότητες Μνήμες-Συνειρμοί, Όνειρα, Κουτιά Μνήμης, Μνημοθήκες, Μνημοχώρος και Orbis. Έχοντας ως έναυσμα το θέμα του εγκεφάλου και τις σχετικές εξελίξεις της βιολογίας, της γενετικής και της πληροφορικής ιατρικής, ο καλλιτέχνης «[…] δημιουργεί πάλι έναν προσωπικό κόσμο. Ο κόσμος αυτός δεν αφορά τον κοσμικό χώρο, αλλά τον άπειρο, ιλιγγιώδη, άγνωστο και ανεξερεύνητο εσωτερικό χώρο των συναισθημάτων και της μνήμης, που εδράζονται στον εγκέφαλο. Ο ‘εγκέφαλος’ του καλλιτέχνη μοιάζει με το μυστικό κήπο των παραμυθιών. Περικλείνει τις κρυφές φωνές του παρελθόντος, τα τραύματα, τις εικόνες, τις στιγμές της ευτυχίας. Ο εγκέφαλος εμπεριέχει όλη τη ζωή, σαν μια δραματική κάψουλα της ανθρώπινης ύπαρξης» (Στούμπου 18,20).

DNA

Αντίστοιχα, στο έργο του DNA/Κώδικες, που εκτίθεται στο πλαίσιο των παράλληλων καλλιτεχνικών εκδηλώσεων του συνεδρίου Το Σώμα ως Κείμενο: Πολιτισμικές, Θεωρητικές και Πρακτικές Προσεγγίσεις στην Τρίτη Χιλιετία (Τμήμα Αγγλικής, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης 14-18 Μαΐου 2003), ο Π.Β. δημιουργεί μέσα σ’ ένα σκοτεινό χώρο, ένα ημικυκλικό περιβάλλον (15 μ. μήκος) με πίνακες που απεικονίζουν χρωμοσώματα και γονίδια, και παραπέμπουν σε κώδικες, γραφές, σύμβολα, που αναδύονται με το υπεριώδες φως.

Στα χρόνια του ως ψυχίατρος και ψυχοθεραπευτής, δια βίου επιστημονικός συνεργάτης της Β’ Ψυχιατρικής Κλινικής Α.Π.Θ., εκτός από το κλινικό του έργο,  εκπαίδευσε πολλές γενιές φοιτητών ιατρικής, ψυχιάτρων, ψυχολόγων,  νοσηλευτών, κοινωνικών λειτουργών και άλλων ειδικών ψυχικής υγείας, αλλά και καλλιτεχνών σε ζητήματα ψυχιατρικής, ψυχοθεραπείας και της τέχνης μέσα στην ψυχιατρική. Υπήρξε βασικός ιδρυτής της Μονάδας Πολιτιστικής Επικοινωνίας του Ψ.Ν.Θ., ενός οργανισμού με στόχο την προώθηση του καλλιτεχνικού έργου των ατόμων με ψυχικές διαταραχές. Μέσα από τον οργανισμό αυτό εκτέθηκαν και προωθήθηκαν έργα αρκετών καλλιτεχνών με ψυχικές διαταραχές σε εκθέσεις στην Ελλάδα και στην Ευρώπη.

Τελευταία έκθεση και σημαντικό ορόσημο στο Τελλόγλειο, “Έκκεντρη Τέχνη – Έκφραση Ψυχής” 2019, μία έκθεση την οποία άνοιξε η Λίνα Μενδώνη και ο ΠτΔ τότε Π.Παυλόπουλος.

*Με πληροφορίες από Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης