Γιαβρόπουλος: Υβριδικά τέρατα μισούν ό,τι θεωρούν ξένο προς τη μυθολογία τους περί πατρίδας, θείου και οικογένειας

Προσωπικός φίλος και συνεργάτης ο Θεσσαλονικιός καλλιτέχνης Νίκος Γιαβρόπουλος είναι ιδιαίτερα ενεργός καλλιτεχνικά τα τελευταία χρόνια με συμμετοχές σε φεστιβάλ, ατομικές και ομαδικές εκθέσεις σε Ελλάδα και εξωτερικό και σημαντικές διακρίσεις.

Απέσπασε το πρώτο βραβείο Video Art στο φεστιβάλ Mediaterra-Φούρνος 1999 με το έργο “Madonna” καθώς και στο Greek film video Festival 2013 του Λονδίνου με το έργο “self-exile”.

Καυστικός, επίκαιρος, χρησιμοποιεί το βίντεο και την κινούμενη εικόνα μπλέκοντας δημιουργικά τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό, το διαφωτισμό, την δυτική τέχνη με θέματα του παρόντος και της καθημερινότητας χρησιμοποιώντας σύγχρονα μέσα.

Έργα του βρίσκονται σε ιδιωτικές συλλογές, στην Δημοτική πινακοθήκη και το Μουσείο σύγχρονης τέχνης Χανίων μιας πόλης στην οποία είναι ιδιαίτερα αγαπητός και έχει παρουσιάσει πολλές εκθέσεις, στην Εθνική Πινακοθήκη – Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτζου, και πινακοθήκη Βογιατζόγλου.

Τις τελευταίες ημέρες έχει μπει στο στόχαστρο της παράταξης «Νίκη» και του προέδρου της Δημήτρη Νατσιού ο οποίος κατέθεσε μήνυση εναντίον της Εθνικής Πινακοθήκης για το έργο του «Ύμνος εις την Ελευθερία», λέγοντας ότι «αλλοιώνει, προσβάλλει και διακωμωδεί το κορυφαίο σύμβολο της πατρίδας μας».

Με αφορμή όλα όσα συμβαίνουν το τελευταίο διάστημα μιλήσαμε εφ όλης της ύλης για την τέχνη, την λογοκρισία, την προσπάθεια φίμωσης της ελευθερίας του λόγου.

Νίκο το έργο σου «Ύμνος εις την Ελευθερία» για το οποίο μηνύει ο Δ. Νατσιός την Εθνική Πινακοθήκη έχει σαφή αναφορά στο «Η Ελλάς ευγνωμονούσα» του Θεόδωρου Βρυζάκη και μιλάει για την αξία της ελευθερίας. Λίγο οξύμωρο δεν είναι να μηνύεται κανείς για αυτό;

«Τίποτα δεν είναι οξύμωρο όταν βγούμε από τη φούσκα που ζούμε. Ο κόσμος εκεί έξω είναι κυριολεκτικά μια ζούγκλα. Ανόμοια πράγματα, εξωτικά πουλιά, περίεργα θηλαστικά κάθε λογής έντομα και ερπετά συνουσιάζονται σαν ένας πίνακας του Ιερωνύμου Μπος, γεννώντας υβριδικά τέρατα που μισούν την ελευθερία, την ομορφιά, το σώμα, την επιθυμία, τον έρωτα, τη γυναίκα, τους ομοφυλόφιλους, τους ανάπηρους και γενικός ότι θεωρούν ξένο προς την δική τους μυθολογία περί πατρίδας, θείου και οικογένειας».

Ποιο ήταν το πρώτο πράγμα που σου ήρθε στο μυαλό όταν έμαθες για το περιστατικό του βανδαλισμού των έργων του Χριστόφορου Κατσαδιώτη; Σκέφτηκες πως υπάρχει και ένα δικό σου έργο που μπορεί να απειλείται; Θα πίστευες ποτέ ότι και εσύ θα έμπαινες στο στόχαστρο κάποιον που θα ζητούσαν την λογοκρισία του;

«Ο βανδαλισμός είναι μια πράξη δειλίας, αν δεις τα πλάνα από το κλειστό κύκλωμα της Πινακοθήκης η κινησιολογία των βανδαλιστών είναι σαν αυτή των άτολμων παιδιών, πηγαίνουν κοντά σε αυτό που φοβούνται το περιεργάζονται και μετά το σπάνε. Ποιοι; Αυτοί που έχουν ακλόνητη πίστη. Ένας πίνακας είναι ικανός να καταστρέψει τις απάνθρωπες βεβαιότητες τους. Ένα έργο τέχνης είναι ιερό, όταν συνδιαλέγεις μαζί του είναι σαν μια προσευχή, μια αποκάλυψη και αυτό πολλοί άνθρωποι λόγο αμάθειας δεν μπορούν να το αντέξουν. Τώρα σε σχέση με το δεύτερο σκέλος της ερώτησης σου αυτό που σκέφτηκα πριν τη μήνυση ήταν: «φαντάσου να έβλεπαν τα δικά μου έργα θα έφριτταν». Όπως και έγινε με το βίντεο έργο μου «Ύμνος εις την Ελευθερία» το οποίο είναι εξαιρετικά σεμνό σε σχέση με την γενικότερη δουλεία μου όπως γνωρίζεις. Θα ήθελα να αναφέρω πως το φιλοτέχνησα ύστερα από πρόσκληση της ιστορικού τέχνης, υπεύθυνης των συλλογών σύγχρονης τέχνης της Εθνικής Πινακοθήκης, Λίνας Τσίκουτα».

Τι πιστεύεις ότι κρύβεται πίσω από αυτή την συντονισμένη κίνηση επίθεσης σε μια σειρά καλλιτέχνες από μια πολιτική παράταξη που «έσκασε σαν πυροτέχνημα»;

«Ξεκάθαρα η ψηφοθηρία. Οι άνθρωποι αυτοί είναι στη βουλή χωρίς να έχουν επιδείξει έργο, δεν κάνουν τίποτα, δεν ασχολούνται με τα προβλήματα της κοινωνίας που είναι πολλά και σύνθετα, βρίσκονται εκεί επειδή κάποιοι μισαλλόδοξοι, φοβισμένοι συμπολίτες μας τους ψήφισαν. Σε αυτούς λοιπόν θέλουν να δείξουν ότι κρατάνε γερά τα ήθη της πατρίδας με το να επιτίθενται στον εύκολο στόχο, την τέχνη».

Αποτελεί η πράξη αυτή έμπνευση για ένα μελλοντικό σου project; Πως θα μπορούσαν να απαντήσουν οι καλλιτέχνες;

«Οι πράξεις βίας σε καμία περίπτωση δεν αποτελούν έμπνευση, αν και έχω επιμεληθεί τρεις εκθέσεις με το θέμα του βανδαλισμού και της βίας, στο πλαίσιο πάντα της συγκέντρωσης έργων που καταγράφουν ή καταγγέλλουν τα φαινόμενα αυτά τα όποια είναι συνυφασμένα με την ανθρώπινη φύση. Οι καλλιτέχνες απαντούσαν και απαντούν στη κτηνώδη κατάσταση του ανθρώπου με έργα αιώνες τώρα, μας καλούν να συνδιαλλαγούμε με το σκοτεινό εαυτό μας, να τον εξαγνίσουμε και να πάμε πιο κοντά στη φιλανθρωπία».

Πρέπει η τέχνη να είναι ριζοσπαστική, να προκαλεί , να ξεσηκώνει;

«Απόλυτα, αλλιώς είναι διακόσμηση. Αλλά να μην ξεχνάμε ότι στην τέχνη δεν υπάρχει «πρέπει», ούτε σαφής ορισμός. Οι καλλιτέχνες είναι προϊόντα της εποχής τους και ανάλογα με το πόσο αλλόκοτη είναι αυτή η εποχή παράγουν έργα. Οι καλλιτέχνες είναι οι απόλυτοι ιστορικοί. Δεν χρειάζεται να διαβάσεις τίποτα για την εποχή που έζησε ο Ότο Ντιξ, απλά κοίταξε τις εικόνες του».

Είμαστε σαν λαός εξοικειωμένοι με την τέχνη γενικότερα ή μας αφορά και μας αγγίζει μόνο ότι είναι αρχαίο και κλασικό; Βέβαια αν κανείς μελετήσει πιο προσεκτικά την τέχνη θα συνειδητοποιήσει ότι ακόμα η θεωρούμενη σήμερα κλασική ζωγραφική ήταν για την εποχή της πάντα ριζοσπαστική.

«Σαν λαός είμαστε εξοικειωμένοι με τα ερείπια που άφησε από τον αρχαίο ελληνικό κόσμο η ανατολική ρωμαϊκή αυτοκρατορία και ο χριστιανισμός, είμαστε εξοικειωμένοι με ένα κιτς αχταρμά μετάξι Παρθενώνα και Αγίας Σοφίας με όλες τις ενδιάμεσες τερατώδης αποχρώσεις. Η θεωρούμενη στις μέρες μας κλασική ζωγραφική ορίζεται ως τέτοια γιατί έχει γίνει μέρος της καθημερινότητας μας, έχει δηλαδή παρασύρει την κοινωνία των ανθρώπων λίγο πιο κοντά στο φως. Χωρίς καλλιτέχνες, φιλοσόφους, επιστήμονες θα ήμασταν ακόμα στις σπηλιές».

Δεν είναι η πρώτη φορά που ζούμε στην Ελλάδα σκηνές λογοκρισίας και βανδαλισμού. Να θυμίσω τον «Τελευταίο πειρασμό» του Σκορτσέζε, το κάψιμο του βιβλίου Μ εις την Ν του Ανδρουλάκη, τις αντιδράσεις για την αφίσα της ταινίας «Αδέσποτα κορμιά» της Ελένης Ψύκου. Τελικά είμαστε συντηρητικός λαός ή απαίδευτος καλλιτεχνικά;

«Είμαστε και τα δυο και θα σταθώ στο ότι είμαστε καλλιτεχνικά αναλφάβητοι, όταν δεν θεωρείται απαραίτητο το μάθημα των καλλιτεχνικών σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης μιας χώρας που το προϊόν που πουλάει είναι ο πολιτισμός. Από τα συμβάντα που ανέφερες το πιο σοκαριστικό για μένα είναι η πυρά που είχε στηθεί στην πλατεία Αριστοτέλους, διότι μετά τα βιβλία τι; Και είναι γνωστή η απάντηση».

Γιατί κανείς δεν προστατεύει σε τέτοιες περιπτώσεις τους καλλιτέχνες και πως θα μπορούσε να είχε γίνει αυτό;

«Προστατεύεται η ελευθερία της έκφρασης από το σύνταγμα, απλά οι καλλιτέχνες λόγο του ότι είμαστε εγκλωβισμένοι σε ένα εσωστρεφή ναρκισσισμό είμαστε διασπασμένοι και αυτό μας κάνει εύκολο στόχο. Κάτι δείχνει όμως να αλλάζει και νομίζω ότι σύντομα το «κουλτουριάρης» θα πάψει να είναι όρος υποτιμητικός. Ο κόσμος αρχίζει να καταλαβαίνει και τον κόπο και τις αγωνίες των καλλιτεχνών γιατί είναι και δικές του».

Τι ρόλο μπορεί να παίξει η τέχνη σε μια εποχή σαν την σημερινή που διακρίνουμε φαινόμενα πισωγυρίσματος σε κεκτημένα δεκαετιών γύρω από την ελευθερία έκφρασης και τα ανθρώπινα δικαιώματα;

«Η τέχνη εμπεριέχει το άυλο και το υλικό, είναι μυστικιστική αλλά και θεραπευτική, είναι η θαυματοποιός εκείνη πράξη του ανθρώπου που τον απελευθερώνει από τον φόβο και τη ζωώδη κατάσταση. Θα μπορούσε κάλλιστα να αντικαταστήσει τη θρησκεία – μη ξεχνάμε ότι από εκεί ξεκίνησε – και αντί να κηρύττει το μισανθρωπισμό να είναι ένα κάλεσμα προς την φιλανθρωπία. Αυτό μπορεί να το πετύχει μόνο με απόλυτη ελευθερία, αυτός είναι και ο λόγος που σε μεταβατικούς καιρούς όπως ο δικός μας τα κεκτημένα αμφισβητούνται. Οι άνθρωποι έχουμε την ψευδαίσθηση ότι «παλιότερα ήταν καλύτερα» και αυτό είναι λάθος».

Θα αρχίσει να περιορίζεται η ελευθερία της έκφρασης στο μέλλον;

«Αυτό δεν μπορώ να το γνωρίζω, νομίζω όμως ότι αν η τεχνολογία χρησιμοποιηθεί σωστά μπορεί να προκύψει ένας νέος ουμανισμός, ένας παγκόσμιος χρυσός αιώνας».

Σε ενδιαφέρει η τεχνητή νοημοσύνη; Θα σε απασχολήσει και θα απασχολήσει την τέχνη στο μέλλον;

«Προς το παρόν με απασχολεί η ανθρώπινη νοημοσύνη που είναι τερατώδης, η τεχνίτη νοημοσύνη είναι εργαλείο, δεν θα απασχολήσει μόνο την τέχνη, απασχολεί ήδη πολύ μεγάλα κομμάτια τις ανθρώπινης δραστηριότητας, το πως θα τη χρησιμοποιήσουν οι άνθρωποι λοιπόν είναι αυτό που με απασχολεί».

Ποια είναι τα δικά σου μελλοντικά σχέδια ;

«Θα σου απαντήσω με τη φράση που είπα στην εκδήλωση διαμαρτυρίας στο προαύλιο της Εθνικής Πινακοθήκης όταν μου δόθηκε ο λόγος από την Πρωτοβουλία εναντίον της λογοκρισίας: “Καλησπέρα σας είμαι ο Νίκος Γιαβροπουλος, δεν εκπροσωπώ κανέναν παρά μόνο την επιθυμία μου να δημιουργώ και να ζω ελευθέρα”».