Υπήρξαν γενιές που χρησιμοποίησαν το ραδιόφωνο ως το απόλυτο μέσο ενημέρωσης και ψυχαγωγίας τους. Αν ρωτήσετε γονείς και παππούδες, θα σας μιλήσουν για εκείνο τον καιρό που αγόραζαν συσκευές ραδιοφώνων για να ακούσουν ειδήσεις ή, αργότερα, για να ακούσουν σε συνέχειες κάποια ραδιοφωνικά σήριαλ ή ακόμα και ηχογραφημένες θεατρικές παραστάσεις.

Στο πέρασμα των χρόνων, το ραδιόφωνο έδειξε να μπορεί να σταθεί δίπλα στον ακροατή του, προσαρμοσμένο κάθε φορά στις ανάγκες της εποχής.

Ακόμα και για εμάς, που ζήσαμε τις δεκαετίες του ’80 και ’90 και η τηλεόραση είχε πάρει πλέον την σκυτάλη στην ενημέρωση και την ψυχαγωγία, οι ραδιοφωνικοί σταθμοί είχαν ξεχωριστή θέση στη μέρα μας.

Από τους πειρατές μέχρι αργότερα, τα νόμιμα ραδιόφωνα και οι πληρωμένες συχνότητες από ανθρώπους, μέχρι εκείνη την εποχή, που είχαν μεράκι τους τη μουσική και λειτουργούσαν με απόλυτο γνώμονα τους την αγάπη τους για το «μικρόφωνο», τα ραδιόφωνα μεσουρανούσαν μεταδίδοντας μία γλύκα που κανένα άλλο μέσο – μέχρι σήμερα – δεν κατάφερε να αντιγράψει.

Τα τελευταία χρόνια, το ραδιόφωνο άλλαξε. Πάλι. Κι αν όλα δείχνουν πως είναι λιγότεροι αυτοί που μέσα στη μέρα τους ακούν ραδιόφωνο, κι αυτό σε συγκεκριμένες συνθήκες συνήθως, όπως είναι το αυτοκίνητο, ευτυχώς υπάρχουν ακόμα άνθρωποι που το αγαπούν πολύ. Πίσω από ένα μικρόφωνο ή πίσω από ένα ραδιάκι (αλήθεια, ποιος αγοράζει σήμερα μία συμβατική συσκευή ραδιοφώνου;).

Μερικοί από εκείνους τους ανθρώπους που έχουν συνδέσει το όνομα και τη φωνή τους με μερικές από τις πιο ραδιοφωνικές στιγμές μας, μιλούν σήμερα – Παγκόσμια Ημέρα Ραδιοφώνου – στην Parallaxi και θυμούνται στιγμές που τους έφεραν κοντά στο πιο ωραίο μέσο που ανακάλυψε ποτέ αυτός ο πλανήτης για να μεταφέρονται όνειρα, μουσικές και λόγια. Στον αέρα…

Μαρία Αμανατίδου (ZOO 90.8): «Είμαι η Μαρία και είμαι ραδιοφωνατζού. Και θα είμαι»

«Τι σημαίνει για μένα ραδιόφωνο; Πάντα μου το ρωτάνε.

Η πρώτη φορά που μπήκα σε στούντιο στα 15 μου στο δημοτικό ραδιόφωνο της Κατερίνης κι έκανα εκπομπή μαζί με τα φιλαράκια μου από την οικολογική ομάδα του λυκείου. Τότε που πίστευα ότι θα αλλάξω τον κόσμο. Ακόμα το πιστεύω.

Τα βράδια που ξενυχτούσα στο εφηβικό μου δωμάτιο ακούγοντας αφιερώσεις σε βραδινές εκπομπές και ονειρευόμουν φιλιά, έρωτες και άλλα τέτοια κινηματογραφικά.

Τα χρόνια που εκφωνούσα δελτία ειδήσεων στα τοπικά ραδιόφωνα της Κατερίνης.

Τα χρόνια που  έκανα πρωινή εκπομπή στον TRAK 88,8, μόνη μου 8-11  και έπαιζα το playlist που μου έφτιαχνε με cd ο Γιάννης Μητσοκάπας ( ο άνθρωπος που μου έμαθε τα 8,5 από τα 10 τραγούδια που ξέρω).

Μετά;  2000 Προσεληνώθηκα. Ένα κορίτσι στον πλανήτη Θεσσαλονίκη. MUZIK 103. Βαρδάρης. Μουσικές. Πάρτυ. Υπέροχη παρέα. Urban fun.

Αλλαγές κι άλλες αλλαγές. Μπουμ!

2004 Ολυμπιακοί αγώνες. Πάρις. Starfm  97,1. Το μεγάλο σχολείο. Η καλύτερη παρέα. Αφίσα στους δρόμους. Trailer στα σινεμά. Τα καλύτερα χρόνια αλλά και τα πιο δύσκολα.  Άρης. Άκης. Αλέξανδρος. Αντώνης. Γρηγόρης. Οι φίλοι μου. Οι παρτενέρ μου. (ολόκληρη ΜΚΟ)

Μετά κι άλλες αλλαγές. Κρίσεις. Κρισάρες. Μαζί με τον Αντώνη Βλαβογελάκη για χρόνια. Ο καλύτερος φίλος μου. Μέσα στο στούντιο ζούμε μια άλλη ζωή. Μαζί με τους ακροατές ζούμε τα πάντα.  Συχνότητες αλλάζω.

Και μετά ήρθε ο Ευθύμης. Plus radio για 3 χρόνια. Και μπουμ!  Μεταγραφάρα. Zoo!  Φιλία αγάπες και γέλια κάθε μέρα. Κάποια πρωινά όταν είναι κλειστά τα μικρόφωνα πέφτουν και κλάματα.

25 χρόνια στον αέρα της πόλης.

25 χρόνια στο εμπορικό, ιδιωτικό, ανταγωνιστικό ραδιόφωνο.

25 χρόνια το ξυπνητήρια χτυπάει στις 6.

Ξυπνάω και πάω στο ραδιόφωνο. 25 χρόνια ξυπνάω την πόλη. Μεγαλώνω μαζί με τους ακροατές. Λέω καλημέρα είτε έχω χάσει τον καλύτερο μου φίλο, είτε έχω  χάσει τον πατέρα μου. Λέω καλημέρα κάθε μέρα με κέφι και χαρά ό, τι κι αν έχει συμβεί εκεί έξω.

Τι σημαίνει για μένα ραδιόφωνο; Σημαίνει ζωή. Επαφή. Επικοινωνία.  Είμαι η Μαρία και είμαι ραδιοφωνατζού. Και θα είμαι. Όσο έχω φωνή. Όσο έχω κάτι να πω. Όσο με ακούτε. Ευχαριστώ που με ακούτε.

This is radio gaga…»

Κεράσα Βατμανίδου (Ερωτικός 94.8): «Το Ραδιόφωνο θα είναι εκείνο το παράθυρο που ανοίγεις για να ταξιδέψει η ματιά και ο νους»

«Κάθε βράδυ κοιμόμαστε με την προσδοκία και το πρωί ξυπνάμε ελπίζοντας πως κάτι όμορφο  μας περιμένει στη γωνία… Έτσι είναι το ραδιόφωνο και  η μουσική για μένα!

Έχω τα πινέλα, τα χρώματα, τις νότες, τους στίχους, τις φωνές των αγαπημένων μου ερμηνευτών, τα τραγούδια, τα αποφθέγματα μας(σποτ), και καθημερινά, τέσσερις ώρες στην εκπομπή κάνω τις δικές μου ‘ζωγραφιές’, δίνω τη δική μου παράσταση, τραγουδάω …αμέ… συνέχεια (εκτός αέρα), ακούγομαι σε όλο το κτήριο ρωτήστε τους συναδέλφους μου, που με ανέχονται. Παθιάζομαι σχεδόν επώδυνα, κάθε μέρα!!!

Σε μια εποχή που βασιλεύει το ‘Φαστ Φουντ’ σε όλους τους τομείς της ζωής μας… Όσο θα υπάρχει η εύστοχη, η κατάλληλη  μουσική που βασίζεται στα κριτήρια της κοινής λογικής εκείνη που χαρακτηρίστηκε και ως τελευταία αληθινή  γλώσσα των καλών ανθρώπων, όσο υπάρχει ο Έρωτας… Το Ραδιόφωνο δε θα είναι ένα προϊόν ληγμένο, θα είναι εκείνο το παράθυρο που ανοίγεις για να ταξιδέψει η ματιά και ο νους, να φτιάξεις εικόνες, εξάλλου αυτό είναι το Ράδιο, δέκτης ηλεκτρομαγνητικών εκπομπών σε ορισμένη συχνότητα με μια κεραία, και έτσι καταλήγει ο ήχος να φτάνει στην ψυχή μας και να μοιράζεται με άλλους ανθρώπους αυτή την ανατριχίλα, αυτό το κύμα συναισθημάτων ακούγοντας το αγαπημένο μας τραγούδι, στον αγαπημένο μας σταθμό!

Στις ωραιότερες στιγμές του, το ραδιόφωνο και δη ο Ερωτικός 94,8 είναι τόσο διεισδυτικό και μαγικό που καταφέρνει να ενώσει και να εκμηδενίσει χιλιομετρικές αποστάσεις , ενθουσιάζομαι όταν θα μου στείλουν ταυτόχρονα  μήνυμα  από Χανιά ,Πάτμο, Σέρρες ,Καβάλα  ,Σουηδία, Μόναχο,  Αμερική, Βαρκελώνη σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης, ένα ‘σεργιάνι’ στο χάρτη ,μια μοιραία ταύτιση και συνάντηση χιλιάδων ανθρώπων στην ‘ίδια συχνότητα’.

Αν μπορούσες να με κάνεις ευτυχισμένη όσο η μουσική τότε θα ήσουν Ραδιόφωνο».

Βάσω Βλαχοπούλου (88.5): «Το ραδιόφωνο δεν έχει πρόβλημα να προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα. Οι άνθρωποι έχουν»

«Δεκαετία του ’90, εγώ στα 20 κάτι, σπουδάζω Διοίκηση Επιχειρήσεων με εξειδίκευση στα Τουριστικά και συγκεκριμένα τις αεροπορικές εταιρίες ενώ συγχρόνως διαβάζω για να πάρω το ΙΑΤΑ το επίσημο πτυχίο μάρκετινγκ αεροπορικών εταιρειών. Έλα όμως που κατά βάθος ήθελα να είμαι στο ραδιόφωνο. Από μικρή ήθελα να μπω  κυριολεκτικά μέσα στο μαγικό κουτί που η μαμά είχε ανοιχτό μέρα νύχτα στην κουζίνα και ο μπαμπάς στην κρεβατοκάμαρα. Τι μαγικά πράγματα ακουγόταν από εκεί. Τραγούδια θεατρικά έργα ειδήσεις από όλο τον κόσμο. Λένε πως ότι λαχταρά η καρδιά πολύ έρχεται η στιγμή που το βρίσκει χωρίς κόπο. Φίλος φίλης άκουσε πως ο 88,5 ζητά φωνές και βρέθηκα να κάνω δοκιμαστικό στον 88,5 του Μύλου.

Ένα μήνα μετά, το τηλεφώνημα του τότε διευθυντή Νίκου Κομνηνού με βρήκε στην Πούνα της Ινδίας στο Άσραμ του Osho να κάνω γιόγκα μικρό κορίτσι, ανήσυχη τρελή καρδιά. Με ρώτησε σε πόσο καιρό μπορώ να ξεκινήσω εκπομπές, του είπα μόλις γυρίσω από την Ινδία και πως έχει χαιρετισμούς από τον Μανώλη Ρασούλη και τον Νίκο Παπάζογλου που ήταν εκεί. Νομίζω τον άκουσα να χαμογελά. Και γύρισα.  Έκανα τις πρώτες μου εκπομπές παίζοντας βυνίλια και κασέτες με το ψευδώνυμο Βάσω Βήτα. Στο στούντιο ερχόταν καλλιτέχνες και άφηναν τα ντέμο τους ή περνούσαν να πουν ένα γεια, πριν το live τους, δίπλα στο Μύλο.

Τα υπόλοιπα είναι ιστορία. Ή μάλλον πολλές, ραδιοφωνικές που κρατούν 30 χρόνια, με ένα  πολύ μικρό διάλειμμα. Κρατάω στιγμές, τραγούδια,  ανθρώπους που ήρθαν στη ζωή μου λόγω του ραδιοφώνου και  μου άνοιξαν πόρτες, ορίζοντες, χωρίς να ζητήσουν τίποτα,  απλά και μόνο επειδή είχαμε την ίδια αγάπη για το ραδιόφωνο. Δεν θυμάμαι τίποτα άσχημο. Τα έσβησα.  Νιώθω τυχερή που κάνω όλη μου τη ζωή την πιο ωραία δουλειά του κόσμου. Θα προσπαθήσω να συγκεντρώσω σε δέκα σειρές τι είναι ραδιόφωνο για μένα αν και θα μπορούσα να γράψω σελίδες. Βιβλίο ολόκληρο.  Που θα πάει θα γίνει και αυτό. Σήμερα ανοίγω μικρόφωνο στον 9.58 της Ερτ3 κάθε μέρα 16.00-17.00 στην εκπομπή «Μέχρι το τέλος του Κόσμου» , παράλληλα γράφω και εκφωνώ την καθημερινή πολιτιστική του ατζέντα και επιπλέον περνάω κάθε εβδομάδα το πρόγραμμα του 9.58 και του 102 στο Ertecho.gr. Όλα τα παραπάνω με πολύ χαρά και ενθουσιασμό λες και δεν πέρασαν 30 χρόνια.

Ραδιόφωνο για μένα είναι

Ο τρόπος να μιλήσεις κατευθείαν στην καρδιά του άλλου χωρίς να πεις πολλά.

Ταξίδι στο χώρο και στον χρόνο. Σε τρεισήμισι λεπτά όσο κρατά ένα τραγούδι μπορείς να βρεθείς σε όποιο μέρος του πλανήτη θέλεις σε όποια δεκαετία επιθυμείς. Μας λένε ότι δεν έχει εφευρεθεί η μέθοδος της τηλεμεταφοράς. Ψέματα. Το ραδιόφωνο είναι ένας τρόπος.

Αυτό που λένε «ο Βασιλιάς είναι γυμνός». Πίσω από ένα μικρόφωνο νομίζουμε ότι μπορούμε να υποδυθούμε κάποιον άλλον. Λάθος. Αυτό που βγαίνει προς τα έξω είναι η ψυχή μας ολόγυμνη. Μην έχετε αυταπάτες.

Μια ζεστή αγκαλιά. Δεν υπάρχει τα 30 αυτά χρόνια ούτε μία φορά που να σκέφτηκα ότι δεν θέλω να μπω στο στούντιο να ανοίξω το μικρόφωνο και βάλω το πρώτο τραγούδι να παίξει, ότι και αν είχα.  Εκτός από τις φορές που ήταν ανθρωπίνως αδύνατον λόγω υγείας.

Ένα παράθυρο στον κόσμο. Ο μόνος τρόπος που βρήκα να ταξιδεύω ασταμάτητα μέσα από τη μουσική, τους ανθρώπους , ακροατές και καλλιτέχνες, τις συναυλίες, τις εκθέσεις την τέχνη.

Το ραδιόφωνο όσο και αν λάθος το έχουν χαρακτηρίσει παραδοσιακό και ξεπερασμένο, για μένα είναι το παρακάτω. Το μέλλον και η σταθερή συνήθεια που συντροφεύει και ομορφαίνει τη ζωή μας.  Το ραδιόφωνο δεν έχει πρόβλημα να προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα. Οι άνθρωποι έχουν».

Μαργαρίτης Κεχαγιάς (ZOO 90.8): «Δεν μπορώ να φανταστώ τη ζωή μου χωρίς το ραδιόφωνο»

«Το ραδιόφωνο για εμένα είναι όλη μου η ζωή. Κυριολεκτικά όμως είναι όλη μου η ζωή εφόσον από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου σαν μικρό παιδί, ήταν να τριγυρνάω με ακουστικά στ’ αυτιά και να ακούω ραδιόφωνο, ενώ από την εφηβεία μου και μετά ήτανε να ‘χω εγώ αυτό το ρόλο, εγώ το ρόλο δηλαδή του εκφωνητή και να κάνω ραδιόφωνο! Το ραδιόφωνο στη ζωή μου, ήρθε κάπου στα 18 και από τότε δεν έφυγε ποτέ. Δεν έφυγε γιατί πραγματικά δεν μπορώ να φανταστώ τη ζωή μου χωρίς το ραδιόφωνο. Κι όσα χρόνια κι αν περάσουν, κάθε φορά που πάω να ανοίξω την φέτα για να μιλήσω στο μικρόφωνο έχω την ίδια αγωνία, το ίδιο άγχος, την ίδια χαρά, είναι τα ίδια συναισθήματα που δεν αλλάζουν ποτέ!

Τώρα αν θα πρέπει να ξεχωρίσω μία στιγμή αν και είναι πολλές, μία που είναι σίγουρα χαραγμένη στο μυαλό μου, είναι κάπου στο 2012 είμαι στο στούντιο της πλατιάς Αριστοτέλους με την υπέροχη αυτή θέα, είμαι  μόνος μου, είναι απόγευμα ο ουρανός της Θεσσαλονίκης έχει γεμίσει με αυτά τα υπέροχα χρώματα του ηλιοβασιλέματος και στην εκπομπή παίζω ένα αγαπημένο μου τραγούδι από Nelly Furtado (All good things) και τότε ήταν από τις στιγμές που αισθάνθηκα πόσο τυχερός είμαι! Να κανείς αυτό που αγαπάς από το ομορφότερο μέρος της Ελλάδας»

Σαπφώ Ματσιώρη (Αθήνα 9.84): «Μια σχέση αγάπης, από τις ελάχιστες που δεν αναλύω, που δεν με φοβίζουν»

«Σχέση ζωής. Τα μισά και περισσότερα χρόνια της ζωής μου μπροστά από ένα μικρόφωνο, σε ένα ηχομονωμένο στούντιο μακριά από την πραγματικότητα και τους θορύβους της.

Μια σχέση αγάπης, από τις ελάχιστες που δεν αναλύω, που δεν με φοβίζουν. Την βιώνω ελεύθερα με εκείνη την ευθύνη που δεν είναι βάρος αλλά αφορμή και αιτία για εξέλιξη.

Μια σχέση συναρπαστική. Κάθε μέρα και μια αλλιώτικη μέρα.

Πολλές στιγμές ξεχωρίζω αλλά θα σταθώ σε μια που μου ήρθε κατευθείαν στο μυαλό και είναι σχετικά πρόσφατη.

Καλεσμένες  στο στούντιο οι C-through, θα τραγουδούσαν και ζωντανά. Κάποια στιγμή φτάνει στα αυτιά μου μια φωνή μαγική, ήταν η Δήμητρα Εξαρχοπούλου και με πιάνει ρίγος, είναι αδύνατον να συγκρατήσω τα δάκρυα μου και να ελέγξω το συναίσθημα μου, αστραπιαία σκέφτομαι οτι δεν θα μπορώ να συνεχίσω. Μουδιασμένη επιστρέφω στον αέρα και η εμπειρία με σώζει αλλά όχι εσωτερικά. Ακόμη να φανταστείτε έχω την φωνή της στο μυαλό μου αλλά και το βαθύ αίσθημα που δημιούργησε.

Υπάρχουν τόσες μα τόσες στιγμές ξεχωριστές, μοναδικές που μου έχει χαρίσει γενναιόδωρα το ραδιόφωνο που όταν μια μέρα φύγω από αυτό, είναι σίγουρο οτι αυτό δεν θα φύγει από μένα».

Χρήστος Παπαμιχάλης (Pride 98.6): «Κάθε χρονιά τα ίδια. Ακόμα καψούρης μαζί του»

«Να το αγαπάτε το ραδιόφωνο, του αξίζει. Ακόμα και σήμερα που δεν περνάει την καλύτερη του φάση με τις playlists που το έχουν κατακλύσει, ακόμα κι έτσι το ραδιόφωνο αγαπάει τους ακροατές του. Και τους σέβεται. Είναι εκεί όποτε το χρειαστείς για να βάλει μουσική και λόγια στην στιγμή σου. Όποια κι είναι αυτή. Καλή ή κακή. Δεν κρίνει. Κάνει παρέα. Είναι ο καλός φίλος που ξέρει να κάνει παρέα. Είναι διακριτικό, μπορεί να παίζει ώρες στο background και να μην ζητάει ποτέ την προσοχή σου.

Είναι υπομονετικό, μπορεί να είναι ώρες δίπλα σου όταν είσαι κολλημένος στην κίνηση της πόλης, ή στους ρυθμούς της πόλης. Παραμένει όσα χρόνια και αν περάσουν και όσο και αν προχωράει η τεχνολογία η επαφή μας με έναν κόσμο αναλογικό, έναν κόσμο που τα αισθήματα και οι κουβέντες του ανθρώπου που βρίσκεται πίσω από το μικρόφωνο φτάνουν με τον αέρα στα αυτιά και την καρδιά αυτού που τα ακούει με έναν τρόπο ακόμα ανθρώπινο. Και παραδόξως ακόμα μαγικό.

Γιατί και ο πομπός και ο δέκτης παραμένουν ειλικρινείς και ανοιχτοί σε μια εποχή που η εικόνα και ο ψηφιακός κόσμος παίζει με τις περσόνες που ο καθένας μας υποδύεται. Η ζωή εδώ μετριέται με εμμονές και κολλήματα, μετριέται σε ουράνια πλάσματα, σε νυχτιές, σε ταξίδια, σε φωνές, σε κουμπιά και σε χιόνια, “σε σταθμούς και σε ηχεία” που λέει και το τραγούδι. Περισσότερο από 30 χρόνια τώρα, τα 26 από αυτά επαγγελματικά λέω ότι κάποια στιγμή δεν μπορεί, θα φύγω από την φάση του έρωτα και θα περάσουμε στη συντροφικότητα. Κάθε χρονιά τα ίδια. Ακόμα καψούρης μαζί του. Καλές ακροάσεις φίλοι του ραδιοφώνου!»

Μανώλης Σταυρουλάκης (FLY 104): «Το ραδιόφωνο παραμένει σταθερή αξία»

«Το εντυπωσιακό με το ραδιόφωνο είναι ότι ενώ όλα γύρω μας τρέχουν με ιλιγγιώδεις ταχύτητες, οι μόδες έρχονται και παρέρχονται και ο τρόπος που ακούμε μουσική έχει αλλάξει αρκετές φορές, αυτό πάνω από έναν αιώνα τώρα παραμένει σταθερή αξία. Γιατί συμβαίνει αυτό; Γιατί έχει κάτι που δεν μπορούν να έχουν όλες οι spotify και youtube playlists όλου του κόσμου: Μαγεία. Και ανθρωπιά. Οι ραδιοφωνικοί παραγωγοί – όχι αυτοί που απλώς διαβάζουν τίτλους τραγουδιών που πολλές φορές δεν γνωρίζουν και σαχλαμαρίζουν σαν να είναι 14χρονα – είναι φίλοι μας, τους βάζουμε στο σπίτι μας, τους νιώθουμε δικούς μας… είναι η παρέα μας!

Φέτος κλείνω 34 χρόνια στο μέσο και η πιο αγαπημένη μου εμπειρία εξακολουθεί να είναι κάτι που έκανα στον 88,5. Καλούσα στο στούντιο ανθρώπους που εκτιμούσα (Μαλβίνα Κάραλη, Άλκηστις Πρωτοψάλτη, Βλάσης Μπονάτσος, Δήμητρα Γαλάνη) οι οποίοι έρχονταν συνήθως με τα βινύλια τους και μεταδίδαμε τα αγαπημένα τους ξενόγλωσσα τραγούδια καθώς κουβεντιάζαμε επί παντός επιστητού. Κρίμα που από αυτές τις pro-social media εκπομπές διασώζεται μόνο αυτή με την Μαλβίνα».

13 Φεβρουαρίου – Παγκόσμια Ημέρα Ραδιοφώνου

13η Φεβρουαρίου καθιερώθηκε από την UNESCO ως Παγκόσμια Ημέρα Ραδιοφώνου, προκρίνοντας την ημερομηνία αυτή κατά την οποία το 1946 πρωτολειτούργησε το ραδιόφωνο του ΟΗΕ.

Σκοπός της Παγκόσμιας Ημέρας Ραδιοφώνου είναι ο εορτασμός του ως Μέσου Μαζικής Επικοινωνίας, η βελτίωση της συνεργασίας μεταξύ των ραδιοφωνικών οργανισμών σε παγκόσμιο επίπεδο και η ενθάρρυνση όλων ανεξαιρέτως των δικτύων να προωθήσουν την πρόσβαση στην πληροφόρηση και την ελευθερία της έκφρασης.