Είδαμε πρόβα από τις “Τρωάδες” του ΚΘΒΕ με Εκάβη την Ρούλα Πατεράκη

Οι “Τρωάδες”, έργο του Ευριπίδη (485-406 π.Χ.), παρήχθη στην Αθήνα στις αρχές της άνοιξης του 415 π.Χ. και διαδραματίζεται αμέσως μετά την άλωση της Τροίας και τον φόνο των Τρώων ανδρών, όταν οι τύχες των βασιλικών γυναικών και παιδιών της πόλης αποφασίζονται από τους νικητές Έλληνες.

Ο Ευριπίδης επιχειρεί να προειδοποιήσει για τις συνέπειες της ασυδοσίας των νικητών και να υπενθυμίσει τη σημασία του να παραμένει κανείς άνθρωπος, μακριά από την ψευδαίσθηση παντοδυναμίας που προκαλούν οι εφήμερες νίκες. Στις Τρωάδες ο ποιητής αναδεικνύει την ανθρώπινη διάσταση του εχθρού και, εστιάζοντας στο μεγαλείο των γυναικών της Τροίας, προβάλλει τη δύναμη εκείνη που κάνει τον άνθρωπο να επιμένει ακόμα και μετά την καταστροφή.

---

Φωτογραφίες για την Parallaxi: Αχιλλέας Βερτουδάκης

---

Η νέα παραγωγή του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος, ξεκινάει από την βάση της, τη Θεσσαλονίκη και το Θέατρο Δάσους την Πέμπτη 6 και Παρασκευή 7 Ιουλίου, ένα ταξίδι επικοινωνίας του κοινού με μία παράσταση που φτιάχτηκε με σπουδαία υλικά, αλλά – όπως λέει και ο σκηνοθέτης της Χρήστος Σουγάρης – και με απλά υλικά που δεν χρειάζονται να «φωνάξουν» για να ακουστούν.

Σε μία από τις τελευταίες πρόβες του σπουδαίου θιάσου που έφτιαξε ο ίδιος ο σκηνοθέτης για την παράσταση του, μπήκαμε τόσο για να μιλήσουμε με συντελεστές, όσο και να πάρουμε μία γεύση αυτής της απλότητας του αληθινού θεάτρου που ναι, δεν νοιάζεται για εντυπωσιασμούς, δεν νοιάζεται για φωνές.

Πρόκειται για την ακρίβεια, για μία σπουδαία “ήσυχη” παράσταση με δυνατά νοήματα που βρίσκουν τον τρόπο και χώρο να φτάσουν τον θεατή. Ακόμα από τις πρόβες, όλα μοιάζουν έτοιμα να κερδίσουν το στοίχημα του φετινού καλοκαιριού με μία θεατρική δουλειά που όλοι μας ανυπομονούμε να δούμε.

Αναλογιστείτε πόσες φορές είδατε στο παρελθόν παραστάσεις αρχαίας τραγωδίας και την βρήκατε, τουλάχιστον, υπερβολική…

Οι «Τρωάδες» του Σουγάρη, είναι ένα λιτό θέαμα που στηρίζεται κυρίως στα σπουδαία νοήματα του Ευριπίδη και στις δυνατές ερμηνευτικές στιγμές των ηθοποιών του.  Υλικά δηλαδή, που όταν τα έχεις, φτιάχνεις σίγουρα θέατρο. Από εκείνο το ουσιαστικό και σημαντικό θέατρο.

Ο σκηνοθέτης, βραβευμένος από την Ένωση Ελλήνων Θεατρικών Κριτικών με το βραβείο «Νέου θεατρικού δημιουργού» για το 2018, υπεύθυνος καλλιτεχνικού προγραμματισμού του ΚΘΒΕ, παρουσιάζει φέτος μια ανατρεπτική ανάγνωση του αριστουργηματικού έργου του Ευριπίδη και, όπως μου λέει, ενδιαφέρεται σε αυτή την παράσταση, να ακούσει «ανθρώπινες φωνές να μιλούν και όχι φωνές ηθοποιών».

Χρήστος Σουγάρης: Ο θεατής θα δει μία παράσταση με σοβαρά υλικά

Τα τελευταία χρόνια εγώ, συνεργάζομαι με την Ρούλα Πατεράκη και όταν έκανα τις «Βάκχες» στο Ηρώδειο το 2020 αποφάσισα ότι θέλω να κάνω κάτι για αυτήν. Δηλαδή κάτι με αφορμή της κυρία Πατεράκη να παίξει ένα πολύ μεγάλο ρόλο και αφού πέρασα από διάφορα έργα, κατέληξα στις «Τρωάδες» και θεώρησα ότι θα ήταν ιδανικό και το έργο και το εγχείρημα. Η παράσταση λοιπόν, έχει οργανωθεί για να τιμήσω την κυρία Πατεράκη ως σκηνοθέτης που δουλεύω μαζί της όλα αυτά τα χρόνια αλλά και για να τιμηθεί με έναν τρόπο και ως προσωπικότητα η κ. Πατεράκη από το ελληνικό θέατρο.

Το κείμενο έχει σαφείς αναφορές στο σήμερα , όπως άλλωστε και όλα τα μεγάλα κείμενα. Από την άλλη, δεν ανεβάζουμε εμείς αυτή την παράσταση επειδή είναι επίκαιρο το θέμα του πολέμου. Αυτή η παράσταση έχει αποφασιστεί εδώ και τρία χρόνια για να γίνει. Υπάρχουν όμως σημεία που με κάποιον τρόπο, μπορεί ένας θεατής να κάνει τις δικές του αναγωγές αλλά εμείς δεν επικαιροποιούμε τίποτα.

Αν θα καταφέρουμε αυτό που έχω στο μυαλό μου, φεύγοντας ο θεατής θα έχει δει μία παράσταση αρχαίας τραγωδίας φτιαγμένη με υλικά πολύ απλά, σύγχρονα, χωρίς καμία ανάγκη και κανένα άγχος για πρωτοτυπίες, χωρίς κανένα φόβο μη τυχόν και δεν κάνουμε κάτι καινοτόμο, χωρίς μιμητισμούς. Θα δει μία παράσταση με σοβαρά υλικά . Με ενδιαφέρει σε αυτή την παράσταση, να ακούσω ανθρώπινες φωνές να μιλούν και όχι φωνές ηθοποιών. Κι όλοι οι συνεργάτες δουλέψανε με πολύ απλά υλικά, θα υπάρχει ο ήχος μόνο ενός πιάνου από τον Στέφανο Κορκολή που θα είναι επί σκηνής. Δεν θα δούμε σε αυτή την παράσταση ανθρώπους να στηθοκοπιούνται, ανθρώπους να κραυγάζουν, να ουρλιάζουν για να ακουστούν.

Γιατί όμως φράσαμε να μην είναι εύκολο τελικά το απλό στην αρχαία τραγωδία;

Αυτό έχει να κάνει με το σύνολο της θεατρικής παιδείας. Μας έχει παραδοθεί κάτι από το παρελθόν  το οποίο μας έχει ζητηθεί, επιβληθεί σχεδόν, να το διαφυλάξουμε σαν κάτι μοναδικό. Από την δεκαετία του ’90 και μετά έγιναν κάποια βήματα να εκμοντερνιστεί το είδος, καταλήξαμε να μιμούμαστε με άσχημο τρόπο κουλτούρες άλλων λαών και αυτή τη στιγμή βρισκόμαστε σε ένα σημείο όπου πρέπει να αποφασίσουμε ως ελληνικό θέατρο να ενηλικιωθούμε. Δηλαδή, να πατήσουμε στα πόδια μας και να μη μιμούμαστε ούτε τους φίλους μας που ζουν στο εξωτερικό, ούτε αυτούς που μας άφησαν κάποια παρακαταθήκη. Πρέπει να βρούμε τον δικό μας βηματισμό. Εγώ θέλω να πιστεύω, πως μαζί με τους συνεργάτες μου, ανήκουμε σε μία κατηγορία ανθρώπων που προσπαθούν να βρουν τον δικό τους βηματισμό και τη δική τους φωνή.

Οι ηθοποιοί σας;

Είναι όλοι επιλεγμένοι, είτε επειδή έχω ξαναδουλέψει αρκετά μαζί τους είτε παιδιά του Κρατικού που επέλεξα μετά από ακρόαση. Ήταν όλες υπέροχες, ωστόσο επέλεξα αυτές που πίστεψα πως μου ήταν πιο χρήσιμες σε σχέση με την παράσταση που θέλω να κάνω. Είναι όλες μία και μία, και πιστεύω πως ο χορός είναι πολύ υψηλού επιπέδου. Είμαι πολύ περήφανος, γιατί το πιο δύσκολο κομμάτι μίας τραγωδίας είναι ο χορός και εδώ έχουμε πετύχει έναν χορό που είναι πραγματικά ζηλευτός και θεωρώ ότι είναι το μεγάλο ατού της παράστασης μας μαζί με την ύπαρξη της κ. Πατεράκη.

---

Παρακάτω, όσα είπαν οι πρωταγωνιστές της παράστασης, ειδικά στην Parallaxi για τους ρόλους τους και το έργο.

Ρούλα Πατεράκη (Εκάβη)

“Με τις “Τρωάδες” θα είναι η πρώτη φορά που θα πάω στην Επίδαυρο ως ηθοποιός. Δεν έτυχε ποτέ νωρίτερα.

Με κάλεσε ο κύριος Σουγάρης και το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος και κάνω την Εκάβη στις Τρωάδες του Ευριπίδη στη Θεσσαλονίκη. Η γεύση με τη Θεσσαλονίκη, είναι πάντα η ίδια. Είναι μια πολύ ωραία πόλη, πολυπολιτισμική, εξακολουθεί να έχει ορισμένα πράγματα που είναι όντως πολύ ωραία. Πάντοτε την νιώθω, την ακούω, την αφουγκράζομαι με αγάπη.

Υπάρχει ξέρετε θηριώδης διαφορά μεταξύ του να παίζεις και να σκηνοθετείς, άλλωστε εγώ έτσι κι αλλιώς είναι πάρα πολλά χρόνια που ξεπέρασα την σκηνοθεσία με την έννοια που εννοούμε. Είναι ένας κλάδος του θεάτρου που αυτό το αντιμετωπίζει τελείως διαφορετικά. Δεν θεωρώ καν ότι η λέξη σκηνοθεσία εκπροσωπεί αυτά που κάνω εγώ στο θέατρο. Είναι πολύ περιορισμένος ο όρος του σκηνοθέτη και πολύ μονολιθικός. Εγώ έχω μία άλλη πορεία στο θέατρο, μπορώ να παίζω ενδεχομένως λίγο πιο εύκολα, αν έχω χρήματα θέλω να κάνω δικά μου πράγματα, δυστυχώς δεν έχω χρήματα και έτσι δυσκολεύομαι να κάνω δικά μου πράγματα. Σε αυτά όμως που αναλαμβάνω, ακολουθώ αυτά που μου λένε οι σκηνοθέτες, ως άδειο δοχείο που προσπαθώ να γεμίσω με τον ρόλο που θεωρεί ο άλλος και επομένως, δεν είναι από την αρχή πρόθεση μου να φέρω τίποτα στα μέτρα μου γιατί κυρίως, δεν έχω μέτρα ως ηθοποιός. Δεν με ενδιαφέρουν τα μέτρα μου δηλαδή. Με ενδιαφέρει να είμαι κάτι πολύ άδειο, ώστε να μπορούν να υπάρχουν μεταμορφώσεις. Αυτό με ενδιαφέρει για την βελτίωση μου. Τίποτα άλλο.

Αυτά τα κείμενα έχουν μείνει στους αιώνες, όχι για την διαχρονικότητα συνήθως των μύθων τους, αλλά για την πάρα πολύ μεγάλη δύναμη της ποίησης του λόγου. Οι Τρωάδες είναι ένα μεγάλο ποιητικό αριστούργημα”.

Δημήτρης Πιατάς (Ταλθύβιος)

“Ο Ταλθύβιος που κάνω, δεν είναι ακριβώς ο αγγελιοφόρος. Είναι ο άνθρωπος που κάνει τη βρώμικη δουλειά ενός συστήματος. Δηλαδή, μεταφέρει τις ειδήσεις και τις διαταγές στους ανθρώπους που ήδη έχουν υποστεί την ήττα. Δεν είναι τίποτα άλλο, παρά ένας υπάλληλος. Το βρίσκω πολύ ενδιαφέρον, που ένας κωμικός ηθοποιός όπως εγώ να βρεθώ σε έναν ρόλο μη κωμικό ο οποίος όμως είναι σημαντικός σαν πρόσωπο μέσα στην ίδια την παρουσία, σε ένα έργο γυναικείο.

Μου αρέσει που σε ένα έργο που περιλαμβάνει το στοιχείο του ηρωισμού ως κυρίαρχο των θεών και των ηρώων, ο Ευριπίδης βάζει έναν αντιήρωα, τον Ταλθύβιο. Ένα πρόσωπο που είναι στο σήμερα. Είναι δηλαδή, αναγνωρίσιμος σήμερα. Είναι ο καλοθελητής για όλες τις δουλειές, αν θέλεις είναι η «κατσαρίδα» που θα επιβιώσει με όλα τα συστήματα. Μου αρέσει η ιστορία ότι μεταφέρω μία τέτοια φιγούρα ουδέτερη, χωρίς τίποτα ηρωικό ή το περίεργο.

Ξέρετε, ο άνθρωπος που θα αλλάξει θέση, στάτους, αυτομάτως ξεχνάει το παρελθόν του και την πιθανότητα να ξαναβρεθεί στην ίδια θέση. Η αναφορά του Ευριπίδη, ήταν έμμεση για την αλαζονεία της Αθηναϊκής δημοκρατίας η οποία στη Μήλο είχε κατακρεουργήσει και είχε καταπατήσει όλες τις συμφωνίες κατά τρόπο ανεπίτρεπτο για την ηθική ενός συστήματος  και μίας αθηναϊκής δημοκρατίας. Αυτό στο σήμερα, όχι μόνο λειτουργεί αλλά βλέπουμε ότι είναι σύνηθες και ξέρουμε τι έχει συμβεί σε καταξιωμένους λαούς, όπως η Ρωσία και η Ουκρανία και η Τουρκία με τους Κούρδους και δυστυχώς προχωράει η ιστορία”.

Αλέξανδρος Μπουρδούμης (Μενέλαος)

“Νομίζω πως αυτό που προσπαθούμε να βγάλουμε όλοι μας από αυτό το καταιγιστικό κείμενο του Ευριπίδη, είναι το γεγονός ότι δεν υπάρχει κανένας ηττημένος και επειδή ο Μενέλαος έρχεται ως εκπρόσωπος των νικητών, αποδεικνύεται περίτρανα ότι κι αυτός έχει ηττηθεί βαθιά. Δέκα χρόνια πολεμούσε και αναρωτιέται κι ο ίδιος το γιατί… Οπότε, έχει ενδιαφέρον σκηνικά αυτό πώς αποδίδεται. Είναι ένας πολύ ωραίος ήρωας ο Μενέλαος έτσι κι αλλιώς, σε οποιαδήποτε τραγωδία που εμφανίζεται και είναι και εμβληματική σκηνή αυτή με την Ελένη και με την Εκάβη. Είναι χαρά μου βέβαια που συναντάω πάλι την Ρούλα Πατεράκη και είναι μεγάλο σχολείο να την βλέπεις στην πρόβα. Μια σπουδαία καλλιτέχνις έτσι κι αλλιώς, ένας θεατράνθρωπος. Είναι τιμή μου να βρίσκομαι μαζί της στη σκηνή για άλλη μια φορά.

Αυτή τη φορά, ο Χρήστος (Σουγάρης) έχει φτιάξει ένα σύμπαν που μπήκαμε όλοι, να ακολουθήσουμε αυτό που έχει οραματιστεί. Έρχεται πολύ προετοιμασμένος, οπότε σου ζητάει να κάνεις κάτι που έχει στο κεφάλι του δομημένο και αυτό, έχει τόσο τις ευκολίες του όσο και αρκετές δυσκολίες για τον ηθοποιό. Όμως, μου αρέσει αυτή η διαδικασία, μου αρέσει που δουλεύω με τον Χρήστο πάλι και συναντώ και συναδέλφους που ήμασταν πάλι μαζί. Επίσης, χαίρομαι που έρχομαι στο Κρατικό μετά από 20 χρόνια, όταν ήμουν ακόμα πιτσιρικάς στην πρώτη θητεία του Νικήτα Τσακίρογλου και είχα κάνει εδώ τρία έργα!”

Κλειώ Δανάη Οθωναίου (Ελένη, χορός)

“Προσπαθώντας να συνδεθούμε με τον κόσμο του Ευριπίδη. Με κείμενα που μας έρχονται από πολύ παλιά. Σε μια άλλη εποχή που οι θεοί και οι άνθρωποι ζούσαν μαζί…

Η γυναίκα πάντα τρομαγμένη από την εξουσία και τη βία του άντρα. Τότε και τώρα. Ανελέητη τρομοκρατία και στραγγαλισμός της. Οι χαμένοι του πολέμου δεν έχουν παρά να δεχτούν τη μοίρα τους και τη ζωή τους την παλιά να την αφήσουν πίσω… Τόση βία, τόση βαρβαρότητα, τόση αδικία πώς να την αντέξεις;

Πώς να ζεις μέσα στο φόβο από δω και πέρα; Το μόνο που σου έχει απομείνει είναι η οργή σου.

Κάποιος πρέπει να φταίει. Σε κάποιον πρέπει να ξεσπάσει αυτή η οργή.

Θύματα και θύτες βρήκαν αυτόν που φταίει, τη γυναίκα. Την Ελένη.”

Μαρίζα Τσάρη (Ανδρομάχη)

“Μεγάλη χαρά, τιμή και τρόμος από την άλλη, για αυτή την παράσταση και τον ρόλο της Ανδρομάχης. Είναι μία πολύ μεγάλη παράσταση αυτή. Επίσης, γίναμε μία πάρα πολύ ωραία ομάδα, κάτι που στη δουλειά μας δεν είναι αυτονόητο. Έχω την τύχη με κάποιους από αυτούς τους ανθρώπους να έχω ξαναδουλέψει στο παρελθόν, όπως με τον κ. Πιατά, τον Αλέξανδρο Μπουρδούμη, την Διακοπαναγιώτου, την Ρούλα Πατεράκη, όλους αυτούς τους υπερταλαντούχους ανθρώπους. Επειδή εγώ ήμουν και στο παρελθόν στο Κρατικό, βρήκα εδώ και συναδέλφισσες που είχα να δω καιρό.

Επιστρέφοντας, βρήκα μία ιδιαίτερα ελπιδοφόρα νέα αρχή για το Κρατικό. Είδα όταν ήρθα στη Θεσσαλονίκη, τα θέατρα γεμάτα. Είδα να πηγαίνει νέος κόσμος να δει θέατρο κι αυτό είναι συγκινητικό. Ξέρετε όλο αυτό είναι ένα αλισβερίσι. Το θέατρο φτιάχνει τους θεατές, οι θεατές φτιάχνουν το θέατρο. Είναι ένα πραγματικό δώσε πάρε. Είναι μία σπουδαία παράσταση που δίνει σε εμάς κι εμείς δίνουμε στον κόσμο”.

Περιοδεία

Το «ταξίδι» των Τρωάδων θα ξεκινήσει από τη Θεσσαλονίκη, καθώς η πρεμιέρα της παράστασης θα δοθεί στο Θέατρο Δάσους (6 & 7 Ιουλίου) και θα ακολουθήσει περιοδεία στην Κύπρο και σε όλη την Ελλάδα, ενώ στις 18 & 19 Αυγούστου οι «Τρωάδες» θα παρουσιαστούν στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου και σε θέατρα της Αττικής τον Σεπτέμβριο.

Λίγα λόγια για το έργο “Τρωάδες”

Σε αναμονή της αναχώρησής τους για την Ελλάδα, οι αιχμάλωτες γυναίκες της Τροίας θρηνούν για την άλωση της πόλης. Μαζί τους η Εκάβη, που περιμένει την ανακοίνωση για τη δική της μοίρα αλλά έρχεται αντιμέτωπη με απανωτές συμφορές: η Πολυξένη σκοτώνεται στον τάφο του Αχιλλέα και η Ανδρομάχη μαθαίνει την απόφαση των Αχαιών να θανατώσουν τον μικρό της γιο, τον Αστυάνακτα. Την ίδια ώρα, η Κασσάνδρα προμηνύει τις καταστροφές που θα βρουν τους Έλληνες στον δρόμο της επιστροφής.

Οι Τρωάδες, η μόνη σωζόμενη τραγωδία της ευριπίδειας τριλογίας για τον Τρωικό Πόλεμο, διδάχτηκε το 415 π.Χ. στα Μεγάλα Διονύσια. Το έργο γράφτηκε λίγο μετά την καταστροφή της Μήλου το 416 π.Χ., όταν οι Αθηναίοι, με απάνθρωπη βιαιότητα, σκότωσαν όλους τους ενήλικες άντρες της Μήλου και πούλησαν για δούλους τις γυναίκες και τα παιδιά.

Ο Ευριπίδης επιχειρεί να προειδοποιήσει για τις συνέπειες της ασυδοσίας των νικητών και να υπενθυμίσει τη σημασία του να παραμένει κανείς άνθρωπος, μακριά από την ψευδαίσθηση παντοδυναμίας που προκαλούν οι εφήμερες νίκες. Στις Τρωάδες ο ποιητής αναδεικνύει την ανθρώπινη διάσταση του εχθρού και, εστιάζοντας στο μεγαλείο των γυναικών της Τροίας, προβάλλει τη δύναμη εκείνη που κάνει τον άνθρωπο να επιμένει ακόμα και μετά την καταστροφή.