Οι «βελούδινες» πορείες της Αρμενίας που ανέδειξαν την δύναμη του λαού στο μέγιστο

Με τις μεγαλειώδεις πορείες που είδε η χώρα στις 28/2, ίσως τις μεγαλύτερες από την μεταπολίτευση και μετά, όλοι περιμένουμε ένα αποτέλεσμα, μια απάντηση, μια δικαίωση για τις 57 ψυχές που χάθηκαν και για όλες εκείνες που τραυματίστηκαν ισοβίως.

Οι συγκεντρώσεις συνεχίζονται και τα αίτημα είναι συγκεκριμένα και κοινά: Δικαιοσύνη, διαφάνεια, οξυγόνο. Τα Τέμπη κατάφεραν να ταρακουνήσουν την ελληνική κοινωνία, που φαίνεται να χρειαζόταν να δει μια τραγωδία για να μιλήσει για τις χρόνιες ανεπάρκειες και την γενικότερη ανεπάρκεια του πολιτικού συστήματος, ενός συστήματος που δεν είναι οχυρωμένο ούτε για το θεωρητικά ασφαλέστερο επίγειο μέσο μεταφοράς.

Μόνο που στη χώρα μας, η ασφάλεια περιοριζόταν σε ένα «πάμε και όπου βγει». 

Κι ενώ το ερώτημα αν καταφέραμε κάτι στους δρόμους και αν θα αποδοθεί ποτέ δικαιοσύνη πλανάται, ένα όχι και τόσο μακρινό παράδειγμα, αυτό της Αρμενίας το 2018 δείχνει πως όταν η κοινωνία έχει ένα αίτημα μπορεί συλλογικά να το πετύχει, και χωρίς παράπλευρες απώλειες και αιματοχυσίες.

Η Βελούδινη Επανάσταση της Αρμενίας

Η Αρμενική Επανάσταση του 2018, πιο γνωστή στην Αρμενία ως #MerzhirSerzhin ήταν μια σειρά από αντικυβερνητικές διαδηλώσεις στην Αρμενία από τον Απρίλιο έως τον Μάιο του 2018, οι οποίες οργανώθηκαν από διάφορες πολιτικές και κοινωνικές ομάδες υπό την ηγεσία του μέλους του αρμενικού κοινοβουλίου Νικόλ Πασινιάν (επικεφαλής του κόμματος Πολιτική Συμφωνία). Οι διαδηλώσεις και οι πορείες ξεκίνησαν ως αντίδραση στην τρίτη συνεχόμενη θητεία του Σερζ Σαργκσιάν ως η πιο ισχυρή μορφή στην κυβέρνηση της Αρμενίας και αργότερα επεκτάθηκαν κατά του κυβερνώντος Ρεπουμπλικανικού Κόμματος, το οποίο βρισκόταν στην εξουσία από το 1999. Ο Πασινιάν χαρακτήρισε την εξέγερση ως “Βελούδινη Επανάσταση”.

Τι οδήγησε στην Επανάσταση

Μεταξύ 2012 και 2017, τα αναφερόμενα επίπεδα εμπιστοσύνης στην εθνική κυβέρνηση ήταν στο 25%, ενώ η εμπιστοσύνη στο δικαστικό σύστημα ήταν στο 29%, ποσοστά που ήταν χαμηλότερα από αυτά όλων των γειτονικών χωρών της Αρμενίας εκείνη την περίοδο.

Το 2008, ο Σερζ Σαργκσιάν ανέλαβε την προεδρία εν μέσω βίαιης καταστολής αντικυβερνητικών διαδηλώσεων, κατά τις οποίες σκοτώθηκαν τουλάχιστον 10 άνθρωποι.

Δέκα χρόνια αργότερα, στο τέλος της δεύτερης προεδρικής του θητείας, ο Σαργκσιάν ετοιμαζόταν να γίνει πρωθυπουργός – μια νέα, ενισχυμένη θέση, έπειτα από συνταγματικές αλλαγές που εγκρίθηκαν σε δημοψήφισμα το 2015, το οποίο σημαδεύτηκε από εκτεταμένες παρατυπίες. Αυτή η κίνηση αποδείχθηκε λανθασμένη, καθώς πολλοί Αρμένιοι τη θεώρησαν ουσιαστικά ως τρίτη προεδρική θητεία από την πίσω πόρτα.

Δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι, κυρίως φοιτητές και μαθητές, πλημμύρισαν τους δρόμους φωνάζοντας το σύνθημα «Κάντε το βήμα για να απορρίψετε τον Σερζ».

Η εξέλιξη της Επανάστασης

Στις 31 Μαρτίου, ο Νικόλ Πασινιάν ξεκίνησε την πορεία διαμαρτυρίας του με την ονομασία Im Qayl (Το βήμα μου), ξεκινώντας από την πόλη Γκιούμρι και διασχίζοντας πόλεις και κωμοπόλεις όπως το Βανατζόρ, το Ντιλιτζάν, το Χραζντάν και το Αμποβιάν, προτού φτάσει τελικά στο Ερεβάν στις 13 Απριλίου και πραγματοποιήσει μια μικρή συγκέντρωση.

Περίπου 100 διαδηλωτές διανυκτέρευσαν στην Πλατεία της Γαλλίας μετά την πρώτη ημέρα των διαδηλώσεων, και ένας ισάριθμος αριθμός έκανε το ίδιο το Σάββατο το βράδυ, μερικοί κοιμώμενοι σε σκηνές, άλλοι συγκεντρωμένοι γύρω από φωτιές. Μέχρι το πρωί της Κυριακής, η αρμενική αστυνομία δεν είχε κάνει καμία προσπάθεια να διαλύσει τις διαδηλώσεις.

13 Απριλίου – Χιλιάδες κατεβαίνουν στους δρόμους του Ερεβάν καθώς η 14ήμερη πορεία διαμαρτυρίας του Νικόλ Πασινιάν φτάνει στην πρωτεύουσα.

17 Απριλίου – Καθώς οι καθημερινές διαδηλώσεις συνεχίζονται, ο Σερζ Σαργκσιάν εκλέγεται πρωθυπουργός της Αρμενίας από το κοινοβούλιο, οκτώ ημέρες μετά τη λήξη της δεύτερης προεδρικής του θητείας.

22 Απριλίου – Ο Νικόλ Πασινιάν συλλαμβάνεται μετά την αποτυχία των συνομιλιών με τον πρωθυπουργό Σερζ Σαργκσιάν.

23 Απριλίου – Ο Νικόλ Πασινιάν απελευθερώνεται και ο Σερζ Σαργκσιάν παραιτείται, παραδεχόμενος: «Έκανα λάθος». Στρατιώτες ενώνονται με τους διαδηλωτές.

27 Απριλίου – Ο προσωρινός πρωθυπουργός, Καρέν Καραπετιάν, απορρίπτει νέες διαπραγματεύσεις.

29 Απριλίου – Το κυβερνών κόμμα ανακοινώνει ότι δεν θα προτείνει υποψήφιο για να ανταγωνιστεί τον ηγέτη της αντιπολίτευσης.

1 Μαΐου – Το κυβερνών Ρεπουμπλικανικό Κόμμα αρνείται να υποστηρίξει τον Νικόλ Πασινιάν.

2 Μαΐου – Η χώρα παραλύει, καθώς αμέτρητοι δρόμοι και αυτοκινητόδρομοι αποκλείστηκαν ειρηνικά σε όλη την επικράτεια, ενώ πολλοί εργαζόμενοι και επιχειρήσεις προχώρησαν σε απεργία. Περίπου 150.000 άνθρωποι συγκεντρώθηκαν το βράδυ στην Πλατεία της Δημοκρατίας για να ακούσουν την ομιλία του Πασινιάν, ο οποίος ανακοίνωσε ότι είχε ενημερωθεί πως, λόγω της απεργίας, το κυβερνών κόμμα αποφάσισε να στηρίξει την υποψηφιότητά του στον επόμενο γύρο ψηφοφορίας στις 8 Μαΐου.

8 Μαΐου – Το κοινοβούλιο πραγματοποίησε νέα ψηφοφορία για την εκλογή πρωθυπουργού, με τον Νικόλ Πασινιάν να είναι και πάλι ο μοναδικός υποψήφιος. Αυτή τη φορά ο Πασινιάν εκλέγεται, αλλά όλες οι ψήφοι κατά του προήλθαν και πάλι από το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα.

Γιατί πέτυχε η Αρμενική Επανάσταση;

Στο αίσθημα απελπισίας που επικρατούσε στην χώρα, καθώς πολλοί άνθρωποι πίστευαν ότι η κυβέρνηση δεν θα εγκατέλειπε την έδρα της στην εξουσία και θα χρησιμοποιούσε βία για να διασφαλίσει ότι αυτό θα συνέβαινε, απάντησε η σειρά διαδηλώσεων και εκεί έγκειται η μεγάλη επιτυχία της.

Για να αλλάξει αυτό που ο κόσμος πίστευε ότι ήταν δυνατό, το κίνημα χρησιμοποίησε χιούμορ στις ενέργειές του αμφισβητώντας το καθεστώς, ξεκινώντας κάποια στιγμή έναν έρανο με δηλωμένο στόχο να βοηθήσει τον Σαρκισιάν να αποσυρθεί. Η πορεία «My Step» βασίστηκε στην «Πορεία αλατιού» του Μαχάτμα Γκάντι και στη θεωρία της μη βίαιης ανυπακοής. Πρινακόμη  ξεκινήσει η πορεία, το κόμμα κάλεσε μέλη της κοινωνίας των πολιτών και της αντιπολίτευσης να παραστούν στην παρουσίασή της και να συμμετάσχουν στη δράση.

Το σύνθημα «(πηγαίνετε) στη συγκέντρωση σαν να δουλεύετε» αποδεικνύει τη μεγάλη σημασία που έδωσαν οι διαδηλωτές στις συγκεντρώσεις. Καθημερινά, νέοι άνθρωποι, οργανώσεις και ολόκληρο το εργατικό δυναμικό των εργοστασίων ενώνονταν και φώναζαν ένα ξεκάθαρο σύνθημα στην κυβέρνηση. Στο τέλος κάθε ημέρας διαμαρτυρίας, υπήρχε συγκέντρωση στην Πλατεία Δημοκρατίας, στην οποία ο Πασινιάν θα όριζε το καθήκον της επόμενης ημέρας: απεργία, αποκλεισμός διοικητικών κτιρίων, αποκλεισμός δρόμων και άλλα.

Σίγουρα καθοριστικός ήταν ένας παράγοντας που ίσως είναι και ο πιο «απίστευτος»: η αστυνομία ενώθηκε με τον κόσμο. Δεν θεωρούνταν εκπρόσωποι της κυβέρνησης, αλλά συναγωνιστές, άνθρωποι που κλήθηκαν να συμμετάσχουν στο κίνημα.

Επίσης, οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών συγκεντρώθηκαν για να υποστηρίξουν τους διαδηλωτές, με ορισμένες οργανώσεις να προσφέρουν στους διαδηλωτές δωρεάν νομική υποστήριξη για να τους βοηθήσουν να αμφισβητήσουν τις κατηγορίες και τα πρόστιμά τους ενώ η παρουσία τους στις πορείες σίγουρα συνέβαλε στον περιορισμό της αστυνομικής καταστολής.

Τα βίντεο με drone ήταν ένας απροσδόκητα σημαντικός παράγοντας για την επιτυχία του κινήματος, καθώς επέτρεψε στους ανθρώπους να κατανοήσουν την κλίμακα των διαδηλώσεων και εμπόδισαν την κυβέρνηση ή τα μέσα ενημέρωσης να τις μειώσουν.

Οι συνομιλίες μεταξύ πολιτών και ηγετών του κινήματος στις διαδηλώσεις ήταν ιδιαίτερα ειλικρινείς και σε αντίθεση με προηγούμενες συγκεντρώσεις, οι οποίες είχαν την αίσθηση μιας αποστειρωμένης «διάλεξης».

*Οι χειρισμοί του Πασινιάν δε συνέχισαν να επικροτούνται το ίδιο όταν ανέλαβε την Πρωθυπουργία. Ο Πασινιάν αντιμετώπισε διαδηλώσεις στους δρόμους μετά την υπογραφή συμφωνίας κατάπαυσης του πυρός με το Αζερμπαϊτζάν για τον τερματισμό των συγκρούσεων στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ, οι οποίες ξεκίνησαν στα τέλη Σεπτεμβρίου. Οι διαδηλωτές απαίτησαν την παραίτησή του, αποκαλώντας τον «προδότη» και χαρακτηρίζοντας τη συμφωνία «προδοσία», ενώ ο Πασινιάν υποστήριξε ότι η κυβέρνησή του δεν είχε συμμετοχή στη διαμόρφωση του κειμένου της συμφωνίας κατάπαυσης του πυρός. Όμως, το 2018 με τη συμβολή του κατάφερε να βελτιώσει σημαντικά τα ζητήματα διαφθοράς της χώρας.