Υπάρχουν πρωθυπουργοί που νιώθουν ευθιξία και παραιτούνται

Την ώρα που η οργή του λαού ξεχειλίζει από άκρη σε άκρη στην Ελλάδα, με εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους να διαμαρτύρονται στους δρόμους, φωνάζοντας όλοι για ένα κρατικό έγκλημα που ακούει στο όνομα «Τέμπη» και για την αποτροπή της συγκάλυψης, η κυβέρνηση, παρά την πίεση που έχει δημιουργηθεί, μπορεί να νιώθει σε σημαντικό βαθμό αλώβητη.

Τι είναι αυτό όμως που κάνει τα κυβερνητικά στελέχη να αισθάνονται έτσι, τουλάχιστον για μεγάλο χρονικό διάστημα μετά το έγκλημα; Ίσως η άνετη επικράτηση στις εκλογές ή η δημοσκοπική κυριαρχία;

Για να δούμε όμως τι συμβαίνει σε άλλες χώρες, με αφορμή τη χθεσινή παραίτηση του πρωθυπουργού Μίλος Βούτσεβιτς στη Σερβία.

Στη γείτονα χώρα, η παραίτηση του πρωθυπουργού ήρθε μετά από την πίεση των διαμαρτυρόμενων, φοιτητών κυρίως, που κατέκλυζαν για δύο μήνες τους δρόμους της χώρας, εξαιτίας ενός δυστυχήματος, στο οποίο έχασαν τη ζωή τους 15 άνθρωποι.

Ίσως αισθάνθηκε την ευθιξία, αναλαμβάνοντας τις ευθύνες που τους επέρριπτε ο λαός.

Δείτε λοιπόν ποιοι είναι μερικοί από τους πρωθυπουργούς που παραιτήθηκαν – απρόοπτα και μη – από τις κυβερνήσεις τους τον τελευταίο χρόνο, καθώς και τους λόγους και τα σκάνδαλα που τους οδήγησαν σε αυτήν την απόφαση.

Σερβία – Μίλος Βούτσεβιτς

Στις 28 Ιανουαρίου του 2025, ο πρωθυπουργός της Σερβίας, Μίλος Βούτσεβιτς, υπέβαλλε την παραίτησή του, υπό το βάρος της λαϊκής κατακραυγής μετά από μήνες διαδηλώσεων για την κατάρρευση οροφής, που σκότωσε 15 ανθρώπους, στο σιδηροδρομικό σταθμό του Νόβι Σαντ, τον Νοέμβριο του 2024.

Η παραίτηση του Βούτσεβιτς ήρθε μόλις μία ημέρα αφότου ο Πρόεδρος Αλεξάνταρ Βούτσιτς δήλωσε ότι “μια επείγουσα και εκτεταμένη ανασυγκρότηση της κυβέρνησης” ήταν στα σκαριά ως απάντηση στα αιτήματα που έθεσαν οι απεργοί φοιτητές πανεπιστημίου της Σερβίας.

Ωστόσο, ο Βούτσεβιτς δήλωσε ότι αναγκάστηκε να παραιτηθεί, αφού είδε αναφορές για επιθέσεις εναντίον διαμαρτυρόμενων φοιτητών στη βόρεια πόλη και περιφερειακή πρωτεύουσα Νόβι Σαντ.

Σημειώνεται ότι ένα από τα αιτήματα των φοιτητών στο Νόβι Σαντ ήταν οι παραιτήσεις του Βούτσεβιτς και του Τζούριτς. Ο Βούτσεβιτς ήταν δήμαρχος της πόλης όταν ανακαινίστηκε ο σιδηροδρομικός σταθμός, τμήμα του οποίου κατέρρευσε τρεις μήνες μετά την ανακαίνιση σκοτώνοντας 15 ανθρώπους.

Ο Μίλος Βούτσεβιτς θα συνεχίσει να ασκεί τα καθήκοντά του μέχρι την εκλογή νέου πρωθυπουργού.

Το τραγικό δυστύχημα που έγινε την 1η Νοεμβρίου 2024, φαίνεται πως ήταν η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι στη χώρα που έχει «πληγεί» από πολλές καταγγελίες για κυβερνητική διαφθορά, ανεύθυνες κατασκευαστικές εργασίες και έλλειψη εποπτείας.

Συγκεκριμένα, κομμάτι της στέγης πάνω από την κεντρική είσοδο του σιδηροδρομικού σταθμού του Νόβι Σαντ κατέρρευσε, σκοτώνοντας 15 ανθρώπους, συμπεριλαμβανομένου ενός εξάχρονου αγοριού. Ο πολιτικός μηχανικός Ντάνιελ Ντάσιτς, δήλωσε πως η στέγη κατέρρευσε λόγω πρόσθετων χάλκινων κατασκευών με γυαλί, οι οποίες τοποθετήθηκαν εκεί, την περίοδο της ανακαίνισης που ξεκίνησαν το 2021.

Η κυβέρνηση της Σερβίας κήρυξε την 2 Νοεμβρίου 2024 ως ημέρα πένθους, ενώ στο Νόβι Σαντ κηρύχθηκε τριήμερο πένθος και από εκείνη την ημέρα η οργή του λαού πλημμύρισε τους δρόμους, με μαζικές διαδηλώσεις, οι οποίες διήρκησαν δύο ολόκληρους μήνες. Στη Δημοκρατία Σρπσκα επίσης κηρύχθηκε ημέρα πένθους.

Γαλλία – Μισέλ Μπαρνιέ

Στις 5 Δεκεμβρίου 2024, ο Μισέλ Μπαρνιέ υπέβαλλε την παραίτηση της κυβέρνησής του στον Γάλλο πρόεδρο, Εμανουέλ Μακρόν μετά την υπερψήφιση της πρότασης μομφής εναντίον του από την Εθνοσυνέλευση, από 331 βουλευτές. 

Με βάση αυτό το αποτέλεσμα, η πρόταση μομφής έλαβε περισσότερες ψήφους από την απόλυτη πλειοψηφία που απαιτείται, δηλαδή 289 ψήφους.

Σύμφωνα με το άρθρο 50 του γαλλικού Συντάγματος, μετά την υπερψήφιση μιας πρότασης μομφής από την Εθνοσυνέλευση (βουλή), «ο πρωθυπουργός οφείλει να υποβάλει στον πρόεδρο της Δημοκρατίας την παραίτηση της κυβέρνησης».

«Ο Πρωθυπουργός υπέβαλε σήμερα την παραίτηση της κυβέρνησής του στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας ο οποίος την αποδέχτηκε», αναφέρει σε ανακοίνωσή του το Ελιζέ.

Ο Μπαρνιέ ανέλαβε την πρωθυπουργία, στις 5 Σεπτεμβρίου με υψηλές προσδοκίες για να ενώσει μια διχασμένη Γαλλία και να σταθεροποιήσει την ευρωζώνη, όμως ο 73χρονος πολιτικός δεν κατάφερε να ανταποκριθεί στις προκλήσεις.

Ο Μισέλ Μπαρνιέ, είχε αναδειχθεί ως κεντρική φιγούρα στις διαπραγματεύσεις για το Brexit, αλλά δεν κατάφερε να διαχειριστεί τη ραγδαία επιδείνωση της πολιτικής κρίσης στη Γαλλία. Η θητεία του έκλεισε με αποτυχία, αφήνοντας πίσω του μια Γαλλία ακόμα πιο διχασμένη και πολιτικά ασταθή, ενώ ταυτόχρονα αποτέλεσε τον πρώτο πρωθυπουργό που ανατράπηκε από το 1962 και εγκατέλειψε τη θέση του, με τη φήμη του αμαυρωμένη.

Καναδάς – Τζάστιν Τριντό

Ο Καναδός πρωθυπουργός, Τζάστιν Τριντό, ανακοίνωσε στις 6 Ιανουαρίου 2025, υποκύπτοντας στην πίεση του ίδιου του κόμματός του, ότι θα παραιτηθεί τους επόμενους μήνες, μετά από εννέα ολόκληρα χρόνια στην εξουσία.

Ο Τριντό δήλωσε ότι θα παραμείνει στη θέση του τόσο ως πρωθυπουργός όσο και ως επικεφαλής των Φιλελευθέρων μέχρι το κόμμα να επιλέξει νέο ηγέτη που θα το οδηγήσει στις επόμενες εκλογές, οι οποίες πρέπει να διεξαχθούν έως τα τέλη Οκτωβρίου του τρέχοντος έτους.

«Αυτή η χώρα αξίζει μια πραγματική επιλογή στις επόμενες εκλογές και μου έχει γίνει σαφές ότι αν πρέπει να δώσω εσωτερικές μάχες, δεν μπορώ να είμαι η καλύτερη επιλογή σε αυτές τις εκλογές», δήλωσε ο ίδιος κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου.

Η προσωπική αντιδημοτικότητα του Τριντό στους Καναδούς είχε γίνει όλο και μεγαλύτερο βαρίδιο για την τύχη του κόμματός του, ενόψει των ομοσπονδιακών εκλογών που θα γίνουν αργότερα μέσα στη χρονιά.

Ο Τριντό, κάποτε ήταν το ανερχόμενο αστέρι της παγκόσμιας προοδευτικής πολιτικής, ωστόσο είδε τα ποσοστά αποδοχής του να πέφτουν σε νέο χαμηλό επίπεδο, μόλις στο 33%, στα τέλη του περασμένου έτους. Η ίδια δημοσκόπηση αποκάλυψε ευρεία απογοήτευση για την οικονομική δυσπραγία.

Η κυβέρνηση του Τριντό, τα τελευταία χρόνια, υπέφερε από τον πληθωρισμό ρεκόρ και τις υψηλές τιμές των τροφίμων. Η εγχώρια κρίση στέγασης, με τις τιμές των κατοικιών σε ορισμένες περιοχές να εκτοξεύονται κατά 30%-40% τα τελευταία χρόνια, εμβάθυνε τη δυσαρέσκεια για την κυβέρνηση.

Τα πολιτικά σκάνδαλα ηθικής κατά τη διάρκεια της μακράς του θητείας σίγουρα δεν βοήθησαν.

Το 2017, ο Τριντό δέχθηκε επίπληξη για την αποδοχή δώρων, συμπεριλαμβανομένων διακοπών και πτήσεων με ιδιωτικό ελικόπτερο. Διαπιστώθηκε ότι παραβίασε τους ομοσπονδιακούς κανόνες σύγκρουσης συμφερόντων κατά τον χειρισμό μιας έρευνας για διαφθορά – την υπόθεση SNC-Lavalin – και για πολυτελή ταξίδια στις Μπαχάμες.

Το 2020, ήρθε αντιμέτωπος με έλεγχο επειδή επέλεξε μια φιλανθρωπική οργάνωση με δεσμούς με την οικογένειά του για τη διαχείριση ενός μεγάλου κυβερνητικού προγράμματος.

Στις γενικές εκλογές του 2019, το κόμμα του περιορίστηκε σε καθεστώς μειοψηφίας, πράγμα που σημαίνει ότι οι Φιλελεύθεροι έπρεπε να βασίζονται στην υποστήριξη άλλων κομμάτων για να παραμείνουν στην εξουσία. Οι πρόωρες εκλογές του 2021 επίσης, δεν βελτίωσαν την τύχη τους.

Υπήρξε επίσης απογοήτευση στη χώρα για αυτό που θεωρήθηκε ως αγώνας για την εκπλήρωση μεγάλων υποσχέσεων -μια ατζέντα που ήταν «υπερπλήρης, παραγεμισμένη», καθώς και για τον χειρισμό του σε θέματα όπως η μεταναστευτική πολιτική.

Η απόφαση για την τελική παραίτησή του, ήρθε αφού στα τέλη του περασμένου έτους, σχεδόν δύο δωδεκάδες βουλευτές των Φιλελευθέρων υπέγραψαν επιστολή με την οποία ζητούσαν από τον πρωθυπουργό να παραιτηθεί ή να αντιμετωπίσει το ενδεχόμενο μιας συντριπτικής ήττας.

Στα μέσα Δεκεμβρίου μάλιστα, η πιστή αναπληρώτριά του, Chrystia Freeland, αποχώρησε δραματικά από το κόμμα, ασκώντας δημόσια κριτική στον πρωθυπουργό και αμφισβητώντας αν θα μπορούσε να αντέξει μια δεύτερη θητεία του Ντόναλντ Τραμπ. Μέρες αργότερα, βουλευτές των Φιλελευθέρων από τον Ατλαντικό Καναδά, το Οντάριο και το Κεμπέκ δήλωσαν ότι ήρθε η ώρα για έναν νέο ηγέτη.

Μπανγκλαντές – Σεΐχ Χασίνα

Στις 5 Αυγούστου 2024, η πρωθυπουργός του Μπαγκλαντές Σεΐχ Χασίνα –  πρώην σύμβολο της δημοκρατίας και πλέον του αυταρχισμού – παραιτήθηκε και εγκατέλειψε τη χώρα, μετά από εβδομάδες φοιτητικών διαδηλώσεων, στις οποίες εκτιμάται ότι 300 άνθρωποι σκοτώθηκαν, χιλιάδες τραυματίστηκαν και περισσότεροι από 10.000 συνελήφθησαν.

Η Χασίνα εξελέγη για πρώτη φορά πρωθυπουργός το 1996, αλλά αργότερα έχασε από την αντίπαλό της Χαλέντα Ζία του Εθνικιστικού Κόμματος του Μπαγκλαντές (BNP) το 2001.

Επανήλθε στην εξουσία το 2009 όπου και παρέμεινε στην εξουσία μέχρι το 2024, με την τελευταία της θητεία της να είναι «σημαδεμένη» με κατηγορίες για εξαφανίσεις, εξωδικαστικές εκτελέσεις και πολιτικές διώξεις αντιπολιτευόμενων και επικριτών της.

Η ίδια είχε αρνηθεί επανειλημμένα τις κατηγορίες, με την κυβέρνηση να κατηγορεί την αντιπολίτευση πως υποδαυλίζει τις διαδηλώσεις.

Το Μπαγκλαντές ταλανιζόταν για περισσότερο από ένα μήνα με βίαιες διαδηλώσεις οι οποίες κόστισαν τη ζωή σε εκατοντάδες άτομα. Οι φοιτητές ξεσηκώθηκαν αρχικά, απαιτώντας την κατάργηση ενός αμφιλεγόμενου συστήματος ποσοστώσεων για θέσεις εργασίας σε κυβερνητικές θέσεις. Στη συνέχεια, το κίνημα κλιμακώθηκε σε μια εκστρατεία για την απομάκρυνση της Χασίνα, η οποία βρισκόταν στην εξουσία για 15 χρόνια.

Οι διαδηλωτές ζητούσαν από την πρωθυπουργό να παραιτηθεί, ενώ αυτή με τη σειρά της τους κατηγορούσε για «σαμποτάζ», λέγοντας πως οι διαδηλωτές που επιδόθηκαν σε «δολιοφθορές» και καταστοφές δεν είναι πλέον φοιτητές, αλλά εγκληματίες, ενώ κάλεσε τους πολίτες να τους αντιμετωπίσουν «με σιδηρά πυγμή».

Σε μια προσπάθεια καταστολής των κινητοποιήσεων, η κυβέρνηση προχώρησε σε διακοπή της πρόσβασης στο διαδίκτυο, ενώ επιβλήθηκε και επ’ αόριστον απαγόρευση κυκλοφορίας στην πρωτεύουσα Ντάκα και άλλα μεγάλα αστικά κέντρα.

Πανηγυρισμοί ξέσπασαν ανάμεσα στα πλήθη που βρίσκονταν στους δρόμους της πρωτεύουσας, Ντάκα, για άλλη μια μέρα διαμαρτυριών εν μέσω αναφορών ότι η Χασίνα είχε μεταφερθεί από την πρωθυπουργική κατοικία με στρατιωτικό ελικόπτερο στην Ινδία.

Bangladesh PM Sheikh Hasina has resigned and left the country, local media reports say, amid growing anti-gov’t protests calling for her to step down. Al Jazeera’s Tanvir Chowdhury says thousands of people are celebrating on the streets in Dhaka. pic.twitter.com/bFB1w5I5pz

— Al Jazeera English (@AJEnglish) August 5, 2024

Λίγες μέρες μετά την παραίτησή της, δικαστήριο του Μπανγκλαντές ζήτησε να διεξαχθεί έρευνα σε βάρος της πρωθυπουργού Σέιχ Χασίνα και έξι υψηλόβαθμων αξιωματούχων της κυβέρνησής της, για το φόνο ενός ιδιοκτήτη παντοπωλείου στη διάρκεια των διαδηλώσεων του Ιουλίου. Κατηγορούνται για το θάνατο του ιδιοκτήτη ενός παντοπωλείου που σκοτώθηκε στις 19 Ιουλίου από την αστυνομία του Μπανγκλαντές, στη διάρκεια της φονικής καταστολής των αντικυβερνητικών διαδηλώσεων.

Ιρλανδία – Λίο Βαράντκαρ

Η παραίτηση του πρωθυπουργού της Ιρλανδίας, Λίο Βαράντκαρ, τον Μάρτιο του 2024, ήταν για όλους αιφνιδιαστική, κανένας δεν την είδε να έρχεται.

Ο ίδιος στη δήλωσή του δήλωσε ότι «δεν ήταν πλέον το κατάλληλο πρόσωπο για τη θέση» και επικαλέστηκε «προσωπικούς και πολιτικούς» λόγους για την απόφασή του. Αφού πέρασε τέσσερα χρόνια ως πρωθυπουργός, ο Βαράντκαρ δήλωσε ότι προσβλέπει τώρα σε ένα «διαφορετικό κεφάλαιο».

Ο Βαράντγκαρ ανέλαβε τα καθήκοντά του το 2017 και έγινε ο νεότερος πρωθυπουργός της Ιρλανδίας σε ηλικία 38 ετών. Είχε ηγηθεί της τρικομματικής κυβέρνησης συνασπισμού στο Δουβλίνο, μαζί με το Fianna Fáil και το Κόμμα των Πρασίνων. Ήταν μάλιστα, ο πρώτος ομοφυλόφιλος ηγέτης μικτής φυλής της χώρας, ο οποίος έγινε σύντομα το πρόσωπο μιας νέας και πιο φιλελεύθερης Ιρλανδίας, με προοδευτικές κοινωνικές αλλαγές μέσα από μία σειρά επιτυχημένων δημοψηφισμάτων, τα οποία τελικά έφεραν και την πτώση του.

Η ανακοίνωση για την παραίτησή του ήρθε μετά την ήττα της κυβερνητικής γραμμής στα δημοψηφίσματα της 8ης Μαρτίου, που διεξήχθησαν για την αλλαγή των παρωχημένων διατυπώσεων για τις γυναίκες και την οικογένεια, με την τροποποίηση του Συντάγματος του 1937, σε μια αιφνιδιαστική πολιτική οπισθοδρόμηση για την κυβέρνηση.

Οι δύο τροπολογίες απορρίφθηκαν από την μεγάλη πλειοψηφία των πολιτών. Άνω του 67% απέρριψε την τροπολογία που διεύρυνε την έννοια της οικογένειας πέραν της έννοιας του γάμου και το 73% απέρριψε την τροπολογία που απάλειφε από το Σύνταγμα το κείμενο για τον πρωταρχικό ρόλο των γυναικών “στις οικιακές υποχρεώσεις” στο νοικοκυριό.

Η ψηφοφορία θεωρήθηκε ότι απηχεί το κλίμα δυσαρέσκειας στην χώραν και η κυβέρνηση του Λίο Βαράντκαρ κατηγορήθηκε ότι δεν προετοίμασε καλά το πεδίο για το δημοψήφισμα, την ώρα που σχεδόν το σύνολο της πολιτικής τάξης ήταν υπέρ των αλλαγών.

Ο Βαράντκαρ είχε δηλώσει ότι ως αρχηγός της κυβέρνησης αναλάμβανε την ευθύνη για τη διπλή ήττα.

“Ήταν καθήκον μας να τους πείσουμε ανθρώπους ότι αυτές οι αλλαγές ήταν αναγκαίες και ωφέλιμες. Δεν το καταφέραμε. Φυσικά πρέπει να σκεφτούμε επ’ αυτού”, είπε ο ίδιος.

Η ανακοίνωση θεωρήθηκε ωστόσο ακόμη κι έτσι απρόσμενη.

Τόνγκα – Σιαόσι Σοβαλένι

Ακόμα μία αιφνίδια παραίτηση, ήταν αυτή του πρωθυπουργού της Τόνγκα, Σιαόσι Σοβαλένι, τον Δεκέμβριο του 2024.

Ο πρωθυπουργός της Τόνγκα, Σιαόσι Σοβαλένι, παραιτήθηκε αιφνίδια στο κοινοβούλιο, λίγο πριν από την προγραμματισμένη ψηφοφορία για πρόταση μομφής στην ηγεσία του, σε μια περίοδο δύσκολων σχέσεων  και έντονων διαφωνιών μεταξύ της κυβέρνησής του και του βασιλιά της χώρας.

Ο Σοβαλένι μπήκε στο κοινοβούλιο το 2014 και ήταν υπουργός από το 2019. Ο Σοβαλένι, ο οποίος ανέλαβε τα καθήκοντά του ως πρωθυπουργός το 2021, δεν διευκρίνισε τον λόγο για την αποχώρησή του, αλλά η παραίτησή του ανέστειλε την πρόταση δυσπιστίας που αναμενόταν, με τον ίδιο να δηλώνει ότι δεν θα την αφήσει να καθορίσει το μέλλον του.

Μια δήλωση στη σελίδα του κοινοβουλίου της Τόνγκα στο Facebook ανέφερε ότι ο πρωθυπουργός παραιτήθηκε «για το καλό της χώρας και για να προχωρήσει η Τόνγκα προς τα εμπρός».

Η θητεία του Σοβαλένι χαρακτηρίστηκε από περιοδικές εντάσεις μεταξύ της μοναρχίας της Τόνγκα και των εκλεγμένων νομοθετών σε μια νεαρή δημοκρατία που είδε τις μεταρρυθμίσεις το 2010 να μετατοπίζουν την εξουσία από τη βασιλική οικογένεια και τους ευγενείς στους απλούς πολίτες. Παρόλο που οι βασιλείς έχουν σιγά σιγά παραιτηθεί από κάποιες από τις εξουσίες τους, ο βασιλιάς των Τονγκάν και οι ευγενείς του παραμένουν πρόσωπα με σημαντική επιρροή. Ο Βασιλιάς Τούπου ΣΤ’ διατηρώντας την εξουσία, διέλυσε το κοινοβούλιο, διορίζοντας δικαστές και ασκώντας βέτο.

Ο βασιλιάς κατά καιρούς έκανε φανερή τη δυσαρέσκειά του για τον Σοβαλένι, μεταξύ άλλων αποσύροντας την εμπιστοσύνη του από αυτόν ως υπουργό Άμυνας. Ορισμένοι νομοθέτες αρχικά αποδοκίμασαν την πίεση του βασιλιά στον Σοβαλένι και τον υπουργό Εξωτερικών του ως αντισυνταγματική, αλλά και οι δύο παραιτήθηκαν τελικά από τις θέσεις τους — αν και ο Σοβαλένι παρέμεινε πρωθυπουργός.

Ένα μήνα νωρίτερα, ο Σοβαλένι είχε φωτογραφηθεί σε μια παραδοσιακή τελετή απολογίας στον βασιλιά, αλλά καμία από τις δύο πλευρές δεν μίλησε δημόσια για το γεγονός. Όταν η Τόνγκα φιλοξένησε τη Συνάντηση Ηγετών του Φόρουμ των Νήσων του Ειρηνικού τον Αύγουστο, ο βασιλιάς ταξίδευε στο εξωτερικό και δεν παρευρέθηκε στο συνέδριο – ένα σημαντικό γεγονός για το μικρό έθνος του Ειρηνικού – το οποίο οι αναλυτές είπαν ότι ήταν σνομπάρισμα για τον Σοβαλένι και την κυβέρνησή του.