Πρόσφυγες: Οι ξεριζωμένοι άνθρωποι που θεωρούνται εγκληματίες

Την 20η του Ιουνίου κάθε χρόνο, είναι η τιμητική ημέρα για τους ξεριζωμένους, τους εκτοπισμένους από τον τόπο τους, για αυτούς τους ανθρώπους που εγκαταλείπουν χωρίς την θέληση τους το κράτος του οποίου είναι πολίτες, εξαιτίας δικαιολογημένου φόβου ότι εκεί θα υποστούν διωγμούς λόγω της θρησκείας, της εθνικότητας, ή ακόμα και εξαιτίας της ιδιότητάς τους ως μέλη μιας ιδιαίτερης κοινωνικής ομάδας ή των πολιτικών τους απόψεων.

Για αυτούς που τους είναι αδύνατο να εξασφαλίσουν προστασία από τη χώρα τους ή, εξαιτίας του φόβου αυτού, δεν επιθυμούν να τεθούν υπό αυτή την προστασία. Για αυτούς που ξεριζώνονται και πηγαίνουν κάπου για να θεωρηθούν εγκληματίες.

Η 20η Ιουνίου είναι, λοιπόν, η Παγκόσμια Ημέρα Προσφύγων, όπως καθιερώθηκε με απόφαση της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ στις 4 Δεκεμβρίου 2000 με αφορμή την υπογραφή της Σύμβασης της Γενεύης για το Καθεστώς των Προσφύγων το 1951. Η σύμβαση προέβλεπε, μεταξύ άλλων, τη σύσταση της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ, η οποία ήταν στην ουσία υπεύθυνη για να βοηθήσει στη μετεγκατάσταση των 1,2 εκατομμυρίων Ευρωπαίων που είχαν μείνει άστεγοι εξαιτίας του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου. Στα χρόνια της ύπαρξής της, η Ύπατη Αρμοστεία έχει βοηθήσει πάνω από 50 εκατομμύρια ανθρώπους και για τις προσπάθειές της αυτές έχει τιμηθεί δύο φορές με το Βραβείο Νόμπελ Ειρήνης.

Στην Ελλάδα, έχουμε έρθει αντιμέτωποι με αρκετά προσφυγικά ρεύματα. Ως η κύρια είσοδος μετανάστευσης και η πρώτη, στην ουσία, ανατολική είσοδος, δίοδος για την Δυτική Ευρώπη, η χώρα έρχεται αντιμέτωπη με μεγάλο αριθμό προσφύγων. Από την εποχή της Μικρασιατικής Καταστροφής μέχρι το μεταναστευτικό ζήτημα του 2014 και μέχρι το σήμερα με το ναυάγιο της Πύλου, η Ελλάδα έχει γνωρίσει για τα καλά την έννοια της προσφυγιάς. Βέβαια, δεν μπορούμε να πούμε ότι πάντα ακολουθείται η κατάλληλη διαχείριση αυτών των ρευμάτων, τόσο από την Ελλάδα όσο και από την Ευρωπαϊκή Ένωση γενικά.

Το πρόσφατο ναυάγιο της Πύλου

6 ημέρες πριν την Παγκόσμια Ημέρα Προσφύγων, στις 14 Ιουνίου του 2023, ένα αλιευτικό σκάφος με 750 επιβάτες ανατρέπεται στα ανοιχτά της Πύλου. Ο απολογισμός, τραγικός: Μόλις 104 άνθρωποι διασώθηκαν και εντοπίστηκαν 82 σοροί, ενώ οι υπόλοιποι παραμένουν- στην καλύτερη περίπτωση- αγνοούμενοι. Διεθνή μέσα αλλά και το ελληνικό Reporters United κάνουν λόγο για καταλυτικής σημασία κίνηση του λιμενικού. Σύμφωνα με αυτό το αφήγημα, η προσπάθεια ρυμούλκησης του σκάφους από το Λιμενικό ήταν και αυτό που έμελλε να ανατρέψει το σκάφος και να οδηγήσει στη βύθισή του. Σε ένα μεγάλο ρεπορτάζ, οι Reporters United αναφέρουν πως 16 από τους 17 ερωτηθέντες επιβαίνοντες το κοινό συμπέρασμα είναι ότι υπεύθυνο για την ανατροπή είναι το λιμενικό.

Έκτοτε διερευνάται το τραγικό γεγονός τόσο από τις ελληνικές αρχές όσο και από δημοσιογραφικά μέσα και άλλους οργανισμούς του εξωτερικού. Όμως, το ναυάγιο της Πύλου αποτελεί μια από τις πληγές για το ελληνικό κράτος, στο οποίο έχουν προσαφθεί ανησυχίες σχετικά με το κατά πόσο λειτουργεί βάσει ενός κράτους δικαίου. Στις 7 Φεβρουαρίου 2024, η Ελλάδα καταδικάζεται με ψήφισμα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο με 330 ψήφους έναντι 254 (οι αποχές ήταν 26) για το κράτος δικαίου και την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης στη χώρα.

Στις 14 Δεκεμβρίου 2023, η Διεθνής Αμνηστία και το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων κατέγραψαν εκτεταμένες ανησυχίες σχετικά με τις ενέργειες και την αντίδραση των ελληνικών αρχών στο ναυάγιο, καθώς και σχετικά με τον ρόλο της Frontex, του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής, στη διευκόλυνση μιας αποτελεσματικής διάσωσης. Παρά τις πολλές ερωτήσεις και προσπάθειες, το λιμενικό δεν απαντά στα ερωτήματα των ερευνών, καθυστερώντας τη δικαίωση των οικογενειών των θυμάτων.

17 Ιουνίου 2024. Τον γύρο του διαδικτύου κάνει η είδηση πως ο Δημήτρης Μπαλτάκος, γιος του πρώην προέδρου της ΕΠΟ και γραμματέα της κυβέρνησης Τάκη Μπαλτάκου, καταγράφηκε από μικρόφωνο του BBC να παραδέχεται ουσιαστικά πως η Ελλάδα πετάει μετανάστες στην θάλασσα για να πεθάνουν.

Με το BBC να… ξεμπροστιάζει τον πρώην επικεφαλής για τις ειδικές επιχειρήσεις της ελληνικής ακτοφυλακής και γιο του Τάκη Μπαλτάκου, ο βρετανικός ενημερωτικός κολοσσός επέλεξε να τοποθετήσει μέσα στο άρθρο και το εν λόγω απόσπασμα με τον ίδιο, από το ντοκιμαντέρ με τίτλο «Dead calm killing in the Med».

«Δεν τους έχω πει πολλά, ε; Για πες. Ξεκάθαρα αυτό, εντάξει. Τι να πως με αυτούς; Ξέρεις, από έξω βλέποντάς το είναι ξεκάθαρο τι γίνεται, δεν είναι; Δε θέλει πυρηνική φυσική. Δεν ξέρω γιατί το κάναμε μέρα μεσημέρι κιόλας. Δεν ξέρω τι… Είναι ξεκάθαρα παράνομο. Προφανώς. Προφανώς παράνομο. Είναι διεθνές έγκλημα, διεθνές αδίκημα» ακούγεται να λέει ο Δημήτρης Μπαλτάκος σε ένα διάλειμμα της συνέντευξης, κατά το οποίο όμως, η κάμερα συνέχισε να καταγράφει.

Το BBC στην έρευνά του, καταγγέλλει το Λιμενικό Σώμα για τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζονται οι μετανάστες που επιχειρούν να φτάσουν στην Ελλάδα και να ζητήσουν άσυλο.

Γενικά, το ζήτημα των επαναπροωθήσεων έχει θιχτεί πολλές φορές για την χώρα κατά τα τελευταία χρόνια διακυβέρνησης. Από την Ολλανδή δημοσιογράφο, όπως έμεινε γνωστή στην συνείδηση του Έλληνα μέχρι τώρα το BBC αλλά και διάφορους ακτιβιστές, οι αναφορές πληθαίνουν.

Για το θέμα με το BBC, ο κυβερνητικός εκπρόσωπος, Παύλος Μαρινάκης απάντησε πως το θέμα ερευνάται αλλά δεν αποδεικνύονται τα όσα λέγονται.

Ακόμη, οι πόλεμοι σε Ουκρανία και Λωρίδα της Γάζας έχουν προκαλέσει επίσης μεγάλες ροές προσφύγων και μεταναστών. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Ένωση, οι παράτυπες αφίξεις στην ΕΕ έχουν μειωθεί σημαντικά έπειτα από την κορύφωση της μεταναστευτικής κρίσης το 2015. Τον Φεβρουάριο του 2024 καταγράφηκαν 53.270 παράτυπες αφίξεις ενώ από την ανατολική οδό προέρχονται  17.315 αφίξεις. Η ΕΕ και τα κράτη μέλη της ισχυρίζονται πως εντείνουν τις προσπάθειές τους προκειμένου να θεσπίσουν μια αποτελεσματική, ανθρωπιστική και ασφαλή ευρωπαϊκή μεταναστευτική πολιτική.

Η παγκόσμια πραγματικότητα όμως είναι άλλη. Η Έκθεση «Παγκόσμιες Τάσεις» της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες του 2023 δείχνει τον συνολικό αριθμό των εκτοπισμένων παγκοσμίως να ανέρχεται σε περίπου 110 εκατομμύρια μέχρι τον Μάιο του 2023, ενώ από αυτούς, 35,3 εκατομμύρια ήταν πρόσφυγες, δηλαδή άνθρωποι που διέσχισαν διεθνή σύνορα για να βρουν ασφάλεια.

Αυτά τα στοιχεία είναι δηλωτικά για την κατάσταση που επικρατεί στην παγκόσμια πραγματικότητα, που μόνο έτσι μπορούμε να κοιτάμε σήμερα τα όσα συμβαίνουν. Ας ελπίσουμε του χρόνου, σε ένα αντίστοιχο θέμα, να μιλάμε για πτώση των αριθμών και εξομάλυνση της κατάστασης, αν και αυτό φαίνεται δύσκολο. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι οι άνθρωποι αυτοί δεν επέλεξαν την κατάσταση, ήταν μια αλλαγή υποχρεωτική στη ζωή τους, βίαιη, απότομη και ξαφνική. Στην πραγματικότητα, όλοι εν δυνάμει πρόσφυγες είμαστε. Για αυτό, ας είμαστε πιο δεκτικοί, με μεγαλύτερη ενσυναίσθηση. Δεν είναι όλα τόσο μακριά μας όσο νομίζουμε…