Μπορεί ένα #cancelled να καταστρέψει ένα πρόσωπο και μία εταιρία;

Ζούμε στην εποχή των social media, στο βωμό της εικόνας και της καλαισθησίας, τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης έχουν την δυνατότητα να κόψουν και να ράψουν στα μέτρα σου αυτά που κοιτάς στο κινητό σου. Εσύ ως απλός χρήστης δημιουργείς τα πρότυπα και δίνεις φωνή σε ανθρώπους που σου επιδεικνύουν την άψογη ζωή.

Εσύ είσαι αυτός που θέτεις τους κανόνες του παιχνιδιού της digital ζωής σου. Πρόκειται για μία αλυσίδα, οι χρήστες δίνουμε την δύναμη στους Influencers και αντίστοιχα στις εταιρίες, εκείνοι λαμβάνουν τα προνόμια που εμείς τους δώσαμε και δρουν ανάλογα και βάσει δικής τους στρατηγικής. Μέσω των social media όμως, ενημερωνόμαστε και αναπαράγουμε ειδήσεις, όταν αυτές αφορούν πρόσωπα που κατέχουν την δύναμη την οποία “χτίσανε” πάνω σε εμάς, εμείς έχουμε την ικανότητα να τους ακυρώσουμε και να τους κάνουμε να βυθιστούν στην αφάνεια. Aυτό δεν σημαίνει βέβαια πως οι χρήστες μόλις ακυρώσουν έναν κολοσσό ή έναν influencer έχουν το δικαίωμα να τον ξεφτιλίζουν, να τον βρίζουν και να του εύχονται με όλο τους το μίσος θάνατο.

Παραθέτω λοιπόν ορισμένες μου σκέψεις, αρχικά από την στιγμή που έχει κάποιους χι ψι ακόλουθους, οι οποίοι και κρατούν την όποια οικονομική δύναμη έχει στα χέρια του οφείλει να τους σέβεται και κυρίως να μην τους θεωρεί δεδομένους. Βάσει ερευνών οφείλει να τους επιβραβεύει και να τους θεωρεί αντάξιους του, αυτή η ισορροπία λεπτής γραμμής κυμαίνεται από ένα απλό give away μέχρι την απάντηση σε ένα μήνυμα. Σε διάστημα 5 μηνών οι χρήστες του twitter πληκτρολόγησαν το #cancelled για αρκετές επιχειρήσεις και ακόμη περισσότερους ανθρώπους, είδαμε επίσης την δύναμη των χρηστών στο viral trend #δικό_σας_συνάδελφοι που αφορούσε τον πρωθυπουργό της χώρας. Συμπέρασμα όλων αυτών; Είναι απλά μία λέξη, μία κοινοποίηση και μερικά δευτερόλεπτα αρκετά για να καταστρέψουν μία “οικονομία”.

Πριν λίγες ημέρες και μετά την υπόθεση βιασμού της 24χρονης, στην πρώτη θέση των trends βρισκόταν η λέξη #cancelled πλάι σε ονόματα γνωστών περσόνων του Instagram και κολοσσού αναψυκτικών. Τότε κύμα συμπαράστασης ξέσπασε προς όλους αυτούς που δεχόταν την “ακύρωση” από άλλες γνωστές περσόνες με ισχυρά προφίλ στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης.

Διχασμένοι στα δυο, οι μισοί χρήστες γράφανε “cancelled”, oι άλλοι μαζί “with”. Είδαμε stories και video αγανάκτησης που υπερασπιζόταν τους “ακυρωμένους” είδαμε προφίλ να καταρρέουν, (βλ. J Touni το καλοκαίρι που ανέβασε ένα video story στο οποίο και επιτέθηκε στους καταστηματάρχες των Παξών μέσα σε λίγες ώρες το “cancelled Touni” εξαπλώθηκε σε όλη την Ελλάδα και η ίδια έχασες 200.000 ακόλουθους. βλ. Tasos Xiarcho, μόλις κυκλοφόρησε το βιντέακι που χλεύαζε την κοπέλα με τις οριζόντιες ρίγες, έχασε περίπου 30.000 ακόλουθους).

Τρέξαμε μία δημοσκόπηση στα δικά μας social media που αφορούσε την cancelled culture, αρχικά ρωτήσαμε του χρήστες αν είναι υπέρ αυτού του “κινήματος”, το 54% απάντησε θετικά ενώ το 46% αρνητικά. Επόμενη ερώτηση: Θεωρείτε πως ένα hastag σαν το cancelled θα έχει οικονομικό αντίκτυπο σε εταιρίες ή σε influencers; το 90% επέλεξε το “ναι” ενώ το 10% το “όχι”. Τέλος, ρωτήσαμε τους συμμετέχοντες αν θα έκαναν unfollow κάποιον influencer που εμπλέκεται σε μία σοβαρή υπόθεση ή έχει κάνει κάποια προσβλητική ανάρτηση, το 98% απάντησε θετικά ενώ το μόλις 2% αρνητικά.

Ο κ. Δημήτρης Δημητριάδης Chief Ιnnovation officer στην εταιρία The Futurecats αναφέρει πως το 2021 εμφανίστηκε για πρώτη φορά το cancel culture στην Ελλάδα με κύριο μέσο έκφρασης τα social media: “Αντικατοπτρίζει μια δημόσια κατακραυγή σε όποιον τόλμησε να ξεπεράσει τα ηθικά όρια της ελληνικής κοινωνίας. Το #metoo συνδέεται άμεσα και χρονικά με το cancel culture και έδωσε για πρώτη φορά ένα δημόσιο μοντέλου επικοινωνίας σε ένα ζήτημα, με το οποίο ο δημόσιος διάλογος δεν είχε καταδεχτεί μέχρι τότε να καταπιαστεί ουσιαστικά.” 

Όσον αφορά τις πρώτες επιπτώσεις του #cancel culture o κ. Δημητριάδης τονίζει πως πρόκειται για την απόσυρση “υποστήριξης” δημοσίων προσώπων/influencers και πολλές φορές και των εταιρειών που υποστηρίζουν αφού είπαν ή έκαναν κάτι που θεωρείται προσβλητικό: “Μέσα από την κουλτούρα της ακύρωσης πλήττεται έμμεσα ή και άμεσα η φήμη της εταιρίας η οποία συνήθως δεν σχετίζεται με την έκφραση ή την πράξη του εκάστοτε influencer. Yπάρχει μείωση εσόδων, εφόσον το βασικό κανάλι εσόδων για έναν influencer είναι η εμπορευσιμότητα της προβολής του στο εκάστοτε μέσο.”

Ο κ. Στέφανος Σκλαβενίτης, Founder at Flipside Digital Marketing, για τις επιπτώσεις του #cancelled culture στις εταιρίες και στους influencer συμπληρώνει: “Οι επιπτώσεις διακρίνονται στις βραχυπρόθεσμες και στις μακροπρόθεσμες. Αρχικά βλέπουμε κατακραυγή, μείωση followers, likes κτλ και φυσικά επιρροής και μικρότερη έκθεση στα media από πλευράς τους κατ’ επιλογή. Σε δεύτερο χρόνο και επειδή το θέμα συνήθως ξεφουσκώνει έχουμε συνηθέστερα επαναφορά ή και αύξηση των followers και των likes, views κτλ και μόνο αν το θέμα είναι τεράστιο, έχει δικαστική ‘ουρά’ και κατακραυγή μπορούμε να μιλάμε για καταστροφή της περσόνας. Το τελευταίο πάντως είναι πολύ σπάνιο. Προφανώς και υπάρχει μείωση κοινού και συνεπακόλουθα εσόδων λόγω απόσυρσης χορηγιών ή διακοπής συνεργασιών ωστόσο και αυτή μπορεί να είναι πρόσκαιρη, μια και οι influencers μπορεί αν επανέλθουν δικαιωμένοι ή αδικημένοι στα μάτια ενός σημαντικού κομματιού του κοινού τους να αποκτήσουν ακόμα πιο φανατικούς ‘οπαδούς’.”

Σύμφωνα με τον κ. Δημητριάδη το #cancel culture από τη μια πλευρά καταδεικνύει ένα πρόβλημα, από την άλλη λειτουργεί και ως μηχανισμός λογοκρισίας και πόλωσης του κοινού: “Παλαιότερα βλέπαμε λογοκρισία κεντρικά (από τα μέσα, το κράτος ή τον δημοσιογράφο), τώρα ο φόβος του ελέγχου του τι πρέπει να πεις και πώς πρέπει να το πεις, έρχεται από τις μάζες. Πολλές φορές αυτό λειτουργεί θετικά και με τρόπο που υποδεικνύει το πρόβλημα. Παράλληλα όμως δημιουργεί ένα νέο πρόβλημα που ίσως υπονομεύει και την ελευθερία του λόγου.”

O κ. Σκλαβενίτης ξεκαθαρίζει πως τα hashtags είναι εκεί για να αναδείξουν τάσεις και να εκφράσουν κόσμο: “Παλιά, και εννοώ πολύ παλιά, μας λέγανε να μην αγοράζουμε γκούντα από το σούπερ μάρκετ γιατί έπρεπε να κάνουμε μποϊκοτάζ στα ολλανδικά προϊόντα. Και πολλοί άνθρωποι το ακολουθούσαν χωρίς να τους το πει κάποιο hashtag στα social media. Το ζήτημα είναι πως όταν γίνεται υπερχρήση του hashtag επί δικαίω και αδικώ πλήττονται και άνθρωποι που δεν έκαναν (σχεδόν) τίποτα, μόνο και μόνο επειδή το διαδίκτυο αποφάσισε να μην περιμένει ετυμηγορίες, δικαστικές αποφάσεις, στοιχεία και άλλα τέτοια ‘βαρετά’, Η λογική της αρένας αρέσει και κατά καιρούς είμαστε όλοι ένοχοι του να έχουμε βγάλει πρόωρα συμπεράσματα βάσει του αφηγήματος που μας αρέσει και ταιριάζει στην κοσμοθεωρία μας. Και αυτό δύσκολα θα αλλάξει στο μέλλον.”

Σχετικά με το πώς ξεπερνά το crisis του #cancelled cutlure η εταιρία ή ο influencer o κ. Σκλαβενίτης σχολιάζει: “Αν είναι εταιρία πρέπει να έχει εκπονήσει ένα crisis management plan με τη βοήθεια ενός ειδικού. Εμείς το κάνουμε για εταιρίες και τους βοηθούμε εξηγώντας τους πως λειτουργούν τα πράγματα στο διαδίκτυο. Αν θέλετε όμως την πρώτη και βασική συμβουλή θα σας έλεγα ‘Υπομονή και ενσυναίσθηση’. Ακούστε πρώτα τις σας καταλογίζουν γιατί μπορεί να έχουν δίκιο και περιμένετε πριν μιλήσετε τη στιγμή που τα πράγματα είναι στην κορύφωση τους και τα συναισθήματα έντονα.”

Ενώ ο κ. Δημητριάδης δηλώνει: “Ο καλύτερος τρόπος για να αντιμετωπίσεις μια τέτοια κρίση σαν εταιρία, είναι πολύ άμεσα να αποσύρεις δημόσια την συνεργασία με τον influencer/δημόσιο πρόσωπο (το είδαμε από τους αδελφούς Αντετοκούμπο για παράδειγμα) και σε δεύτερο χρόνο να ασχοληθείς ουσιαστικά για να αλλάξεις εσωτερικά την κουλτούρα και την διαδικασία επιλογής αντίστοιχων καναλιών και συνεργασιών.”

Βάσει της εμπειρίας του κ. Σκλαβενίτη στα social media αυτά είναι τα στοιχεία που είναι ικανά να “ακυρώσουν” εντελώς έναν άνθρωπο: “Είναι το μαχαίρι με τις δυο όψεις. από τη μια παίρνεις φήμη που ίσως δεν αξίζεις ιδιαίτερα και από την άλλη σου αφαιρείται γιατί το ίδιο κοινό αποφάσισε πως αυτό για το οποίο σε αποθέωνε πλέον είναι κατακριτέο. Να δώσω ένα παράδειγμα. Ο Κοψιάλης δεν είπε τίποτα διαφορετικό από αυτά που λένε τα videos του χρόνια τώρα. Η ίδια γλώσσα στα videos που έκαναν εκατομμύρια views και που τον έφτασαν εκεί που είναι είναι η γλώσσα που τον εξέθεσε όταν ακούγεται σε εποχές πια που λόγω μόδας ή και επικαιρότητας των γεγονότων οι χρήστες αποφάσισαν πως δεν πρέπει να ακούγεται. Γνώμη μου είναι πως εξαρχής δεν έπρεπε με αυτόν τον λόγο να έχει φτάσει εκεί που είναι, αλλά αφού εξέφραζε κάποιον κόσμο ο ίδιος κόσμος δεν δικαιούται να σοκάρεται από αυτά που λέει.”

Πες μου ποιο social media χρησιμοποιείς να σου πω σε ποια γενιά ανήκεις