Τι πραγματικά συνέβη στο ΚΘΒΕ τα τελευταία δυο χρόνια;

Λέξεις: Λία Κεσοπούλου/Εικόνες Χρήστος Κυριαζίδης 

Μετά το ρεπορτάζ της parallaxi στις 3 Φεβρουαρίου, το οποίο ανέδειξε τις καθυστερήσεις, τις παρατυπίες και τα εμπόδια στη διαδικασία επιλογής νέου Καλλιτεχνικού Διευθυντή για το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος, το ΥΠΠΟΑ κινητοποιήθηκε άμεσα, αντικαθιστώντας τα δύο μέλη της Ειδικής Επιτροπής που αποχώρησαν, ώστε να επισπευσθεί και να ολοκληρωθεί η διαδικασία. Ελπίζοντας η επιλογή του νέου Καλλιτεχνικού Διευθυντή να βασιστεί σε αντικειμενικά και αξιοκρατικά κριτήρια, θα θέλαμε να επιστρέψουμε στο θέμα του ΚΘΒΕ με αφορμή την επιστολή που έστειλε στην parallaxi η Αντιπροσωπευτική Επιτροπή Ηθοποιών, μέσα από την οποία η ΑΕ δηλώνει τη δημόσια στήριξή της στο καλλιτεχνικό έργο του κ. Κολοβού, με αποκλειστικό κριτήριο, όπως αναφέρει στην επιστολή της, τον σεβασμό των εργασιακών δικαιωμάτων και την τήρηση, εκ μέρους του πρώην διευθυντή, όλων των υποχρεώσεών του απέναντι στους ηθοποιούς.

Επειδή, όμως, το καλλιτεχνικό έργο στο δεύτερο μεγαλύτερο θέατρο της χώρας δεν σχετίζεται αποκλειστικά με τα οφέλη των συνδικαλιστών και οι ευθύνες ενός πολιτιστικού φορέα, που λειτουργεί με δημόσιο χρήμα λαμβάνοντας τη δεύτερη μεγαλύτερη επιχορήγηση μετά το Εθνικό Θέατρο, είναι πολύ μεγαλύτερες, ερευνήσαμε κάποια γεγονότα της τελευταίας διετίας και επανερχόμαστε με στοιχεία που σκιαγραφούν μία πραγματικότητα αρκετά διαφορετική από αυτή που έχει παρουσιάσει σε ανακοινώσεις του ο κ. Κολοβός, ότι δηλαδή «ο οργανισμός τόσο διοικητικά όσο και καλλιτεχνικά βρίσκεται μετά από δύο δύσκολα χρόνια στην καλύτερη στιγμή του». Το κεντρικό, λοιπόν, ερώτημα, στο οποίο εστιάζουμε σήμερα είναι αυτό: Ποιο είναι εν τέλει το καλλιτεχνικό έργο που υποστηρίζει ο κ. Κολοβός και στηρίζει απόλυτα η ΑΕ Ηθοποιών;

Καταρχάς, να υπενθυμίσουμε ότι, λόγω της πανδημίας και του εκτεταμένου lockdown, η διετία 2020-2021 ήταν ολέθρια για τον κλάδο του πολιτισμού. Σύμφωνα με την Πανελλήνια Ομοσπονδία Θεάματος-Ακροάματος, η μείωση του κύκλου εργασιών στους τομείς των τεχνών, της ψυχαγωγίας και της διασκέδασης άγγιξε σχεδόν το 90% (Εφημερίδα των Συντακτών, Φεβρουάριος 2022). Με τα θέατρα κλειστά για 15, σχεδόν, μήνες (από τον Μάρτιο του 2020 μέχρι τον Αύγουστο του 2021, με μικρά «διαλείμματα» κατά τις καλοκαιρινές περιόδους που επιτράπηκαν οι εκδηλώσεις σε ανοιχτούς χώρους), χιλιάδες επαγγελματίες του κλάδου έμειναν χωρίς δουλειά και χωρίς εισόδημα, εξαρτημένοι στην πλειοψηφία τους από τα επιδόματα που δόθηκαν από την πολιτεία για την οικονομική στήριξή τους. Συνεπώς, ο κ. Κολοβός δεν είχε να αντιμετωπίσει απλά μία δύσκολη κατάσταση, αλλά ίσως τη μεγαλύτερη πρόκληση των τελευταίων ετών, που επηρέασε σε μεγάλο βαθμό και τα οικονομικά του οργανισμού.

Σύμφωνα με τον οικονομικό απολογισμό του ΚΘΒΕ για το 2020, ο οποίος είναι διαθέσιμος στη Διαύγεια, τα έσοδα του οργανισμού μειώθηκαν κατά 66,57% σε σχέση με το 2019 (605.121,77€ το 2020 έναντι 1.810.143,55€ το 2019), ως αποτέλεσμα της πολύμηνης διακοπής της θεατρικής δραστηριότητας και της απώλειας εσόδων από πωλήσεις εισιτηρίων. Ανάλογη φαίνεται να είναι και η εικόνα των εσόδων του οργανισμού για το 2021, παρότι τα οικονομικά στοιχεία δεν έχουν αναρτηθεί ακόμα στη Διαύγεια, ούτε πραγματοποιήθηκε κάποια απολογιστική συνέντευξη τύπου, όπως συνηθιζόταν τα προηγούμενα χρόνια, με αφορμή τη λήξη της θητείας του κ. Κολοβού τον Νοέμβριο του 2021.

Παρακολουθώντας, όμως, την κίνηση στις πέντε σκηνές του ΚΘΒΕ, σχετικά δημοσιεύματα αλλά και δημόσιες αναρτήσεις θεατών και καλλιτεχνικών συντελεστών του ίδιου του οργανισμού στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, μπορούμε να πούμε ότι οι τρεις μεγάλες σκηνές (Θέατρο Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών, Βασιλικό Θέατρο και Μονή Λαζαριστών – Σκηνή Σωκράτης Καραντινός) αντιμετώπισαν τεράστιο πρόβλημα. Παραστάσεις όπως η «Βαβυλωνία» και «Μπίλλυ ο ψεύτης» διακόπηκαν λόγω της μειωμένης προσέλευσης του κοινού – για την ακρίβεια αναβλήθηκαν επ’ αόριστον καθώς δεν ανακοινώθηκε ποτέ η επανέναρξή τους -, παραγωγές όπως «Η δολοφονία του Μαρά», «Η δεύτερη έκπληξη του έρωτα» και οι «Προστάτες» προσέλκυσαν ιδιαίτερα χαμηλό αριθμό θεατών και μόνο οι παραγωγές των μικρότερων σκηνών (Φουαγιέ Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών και Μικρό Θέατρο Μονής Λαζαριστών) όπως το «Ελεύθερο Ζευγάρι», «Ο Πουπουλένιος» και «Το σπίτι της Μπερνάρντα Άλμπα» αποτέλεσαν, μαζί με τις δύο μεγάλες καλοκαιρινές παραγωγές του ΚΘΒΕ, «Όρνιθες» και «Ελένη», καλλιτεχνικές επιλογές που σημείωσαν και εισπρακτική επιτυχία. Με τα δεδομένα αυτά και λαμβάνοντας υπόψη τις αλλεπάλληλες αναβολές και ακυρώσεις λόγω κρουσμάτων, μπορούμε πράγματι να μιλάμε για την καλύτερη στιγμή του οργανισμού;

Ένα ακόμα ζήτημα που έχει ενδιαφέρον να εξηγήσει ο κ. Κολοβός αλλά και να πάρει θέση η ΑΕ, είναι η διακοπή των ανοιχτών ακροάσεων κατά την τελευταία διετία. Ενώ κατά την τετραετία 2015-2019 (επί καλλιτεχνικής διεύθυνσης Γ. Αναστασάκη και Μ. Τσιμά), το ΚΘΒΕ πραγματοποίησε 23 ακροάσεις ηθοποιών, τη διετία που ακολούθησε ανακοινώθηκε μόλις μία, τον Φεβρουάριο του 2020, για τον Χορό της παράστασης «Όρνιθες» σε σκηνοθεσία Γιάννη Ρήγα. Εξίσου ενδιαφέρον είναι και το γεγονός ότι λίγους μήνες μετά τη μοναδική ανοιχτή ακρόαση της διετίας, έγιναν τέσσερα νέα συμβόλαια – που αφορούσαν τη συγκεκριμένη παράσταση – σε ηθοποιούς που είχαν συγγενική σχέση με ηθοποιούς που ήδη εργάζονταν στο ΚΘΒΕ. Τα ονόματα δεν έχουν απολύτως καμία σημασία, γιατί ο στόχος δεν είναι να αποκαλυφθούν τα πρόσωπα, αλλά οι πρακτικές και ο χρόνος κατά τον οποίο αυτές εφαρμόστηκαν.

Όσοι γνωρίζουν τη συρρικνωμένη θεατρική αγορά της Θεσσαλονίκης και την περιορισμένη παραγωγή στο ελεύθερο θέατρο της πόλης, ξέρουν ότι οι ακροάσεις του ΚΘΒΕ αποτελούν τη μοναδική επαγγελματική διέξοδο για την πλειοψηφία των ηθοποιών που ζουν και εργάζονται εδώ. Και οι ακροάσεις του ΚΘΒΕ, βέβαια, δεν αφορούν μόνο τους ηθοποιούς της Θεσσαλονίκης, αλλά όλους τους ηθοποιούς σε όλη την Ελλάδα, που μετά από 15 μήνες αδράνειας, αναζητούσαν ευκαιρίες να δραστηριοποιηθούν και πάλι καλλιτεχνικά και να μπορέσουν να ζήσουν με αξιοπρέπεια από το επάγγελμά τους. Και να τονίσουμε ότι η επιλογή να μην πραγματοποιηθούν ανοιχτές ακροάσεις ηθοποιών από το ΚΘΒΕ την τελευταία διετία, έγινε από δύο ανθρώπους που προέρχονται από το σώμα των ηθοποιών και, ακριβώς λόγω αυτής της ιδιότητας, θα περίμενε κανείς να δείξουν μεγαλύτερο ενδιαφέρον αλλά και ενσυναίσθηση για την κατάσταση στον χώρο και τα προβλήματα των συναδέλφων τους. Γιατί, λοιπόν, την τελευταία διετία οι πόρτες του ΚΘΒΕ έκλεισαν; Είναι σύμφωνη η ΑΕ Ηθοποιών με αυτή την επιλογή; Ποια είναι η στάση του ΣΕΗ απέναντι στο γεγονός αυτό; Και ποια θα ήταν η αντίδραση του Σωματείου αν, ξαφνικά, το Εθνικό Θέατρο σταματούσε να κάνει ακροάσεις; Σημειώνουμε ότι το Εθνικό Θέατρο το 2021, τη δυσκολότερη χρονιά για τον οργανισμό λόγω του σκανδάλου Λιγνάδη, ανακοίνωσε και πραγματοποίησε 14 ανοιχτές ακροάσεις ηθοποιών.

Πίνακας 1: ΚΘΒΕ – Ανοιχτές ακροάσεις ηθοποιών κατά την τετραετία 2015-2019

Α/Α	Ημερομηνία ανακοίνωσης ακρόασης	Παραγωγή	Σκηνοθέτης
1	18 Ιανουαρίου 2016	«Επτά Επί Θήβας»	Τσέζαρις Γκραουζίνις
2	12 Φεβρουαρίου 2016	«Η Μάνα Κουράγιο και τα παιδιά της»	Νικίτα Μιλιβόγιεβιτς
3	3 Μαρτίου 2016	«Το Τρίτο Στεφάνι»	Θανάσης Παπαγεωργίου
4	15 Απριλίου 2016	«Festen – Οικογενειακή Γιορτή»	Γιάννης Παρασκευόπουλος
5	15 Απριλίου 2016	«Οικογένεια Νώε»	Στέλλα Μιχαηλίδου
6	11 Μαΐου 2016	«Ανεμοδαρμένα Ύψη»	Γιάννης Καλαβριανός
7	6 Απριλίου 2017	«Ρώσικη Επανάσταση»	Τσέζαρις Γκραουζίνις
8	13 Απριλίου 2017	«Τα πικρά δάκρυα της Πέτρας Φον Καντ»	Κορίνα Βασιλειάδου-Χάρης Πεχλιβανίδης
9	15 Απριλίου 2017	«Ντα»	Δημοσθένης Παπαδόπουλος
10	15 Μαΐου 2017	Ακρόαση για την Εφηβική Σκηνή
11	30 Μαΐου 2017	«Ελίζα»	Χριστίνα Χατζηβασιλείου
12	4 Απριλίου 2018	«Ο μεγάλος περίπατος του Πέτρου»	Τάκης Τζαμαργιάς
13	4 Απριλίου 2018	«Χειμωνιάτικο παραμύθι»	Σίλβιου Πουρκαρέτε
14	6 Ιουνίου 2018	«Πυρκαγιές»	Ιώ Βουλγαράκη
15	6 Ιουνίου 2018	«Υπέρ Ελλάδος»	Πηγή Δημητρακοπούλου
16	6 Ιουνίου 2018	«Ποιος σκότωσε τον σκύλο τα μεσάνυχτα;»	Ελεάνα Τσίχλη
17	19 Ιουνίου 2018	«Υπηρέτης δύο αφεντάδων»	Μιχάλης Σιώνας
18	19 Ιουνίου 2018	«Τόσο Κοντά»	Πέτρος Ζηβανός
19	1 Φεβρουαρίου 2019	«Ιφιγένεια εν Αυλίδι»	Γιάννης Καλαβριανός
20	15 Φεβρουαρίου 2019	Ακρόαση για την Πράξη «Το ΚΘΒΕ στην Εκπαίδευση»
21	10 Απριλίου 2019	«Η Μεγάλη Πλατεία»	Ελένη Ευθυμίου
22	23 Απριλίου 2019	«Τρεις Αδελφές»	Τσέζαρις Γκραουζίνις
23	20 Μαΐου 2019	«Ποιος ανακάλυψε την Αμερική;»	Σοφία Πάσχου

Πίνακας 2: Εθνικό Θέατρο – Ανοιχτές ακροάσεις ηθοποιών 2021

Α/Α	Ημερομηνία ανακοίνωσης ακρόασης	Παραγωγή	Σκηνοθέτης
1	1 Φεβρουαρίου 2021	«Ιππής»	Κωνσταντίνος Ρήγος
2	15 Φεβρουαρίου 2021	«Φοίνισσες»	Γιάννης Μόσχος
3	26 Μαρτίου 2021	Παιδική παραγωγή	Σοφία Μαραθάκη
4	13 Απριλίου 2021	«Λεωφορείο ο Πόθος»	Θανάσης Σαράντος
5	9 Μαΐου 2021	«Φουέντε Οβεχούνα»	Ελένη Ευθυμίου
6	9 Μαΐου 2021	«Το πονηρό πνεύμα»	Γιάννης Χουβαρδάς
7	29 Μαΐου 2021	«Ματωμένος Γάμος»	Μαρία Μαγκανάρη
8	29 Μαΐου 2021	«Τρωίλος και Χρυσηίδα»	Μαρία Πανουργιά
9	11 Ιουνίου 2021	«Αιολική Γη»	Τάκης Τζαμαργιάς
10	11 Ιουνίου 2021	Εφηβική παραγωγή	Γεωργία Μαυραγάνη
11	11 Ιουνίου 2021	Εφηβική παραγωγή	Σοφία Βγενοπούλου
12	9 Νοεμβρίου 2021	Χειμερινή παραγωγή	Γιώργος Παπαγεωργίου
13 – 14	8 Δεκεμβρίου 2021	2 καλοκαιρινές παραγωγές

Απάντηση θα πρέπει, τέλος, να πάρουμε και για τη σιγή ιχθύος που τήρησε το ΚΘΒΕ απέναντι στο ελληνικό #MeToo, απέναντι στις επικρίσεις που δέχτηκε για την επιλογή του να μετατρέψει τη διαδικτυακή εκδήλωση για την Παγκόσμια Ημέρα Γυναίκας σε μία καθαρά ανδρική υπόθεση, απέναντι στη στάση που κράτησε όταν το όνομα του κ. Νικολάου συνδέθηκε με υπόθεση σεξουαλικής κακοποίησης. Αδιαφορία ή ανικανότητα στη διαχείριση κρίσεων; Δημοσιοποιήθηκε ποτέ το σκεπτικό της απόφασης της επιστροφής του το περασμένο καλοκαίρι;

Μία ακόμα πρακτική της τελευταίας διετίας ήταν και η ανακοίνωση δράσεων που στην πορεία, όπως φαίνεται, εγκαταλείφθηκαν, είτε λόγω της πανδημίας, είτε για λόγους που δεν γνωρίζουμε γιατί δεν γνωστοποιήθηκαν ποτέ. Να θυμηθούμε την ακαδημία θεάτρου τη δημιουργία της οποίας είχε αναγγείλει ο κ. Κολοβός στην αρχή της θητείας του, που κύριο μέλημά της θα είχε την καλλιέργεια των ηθοποιών στο αρχαίο δράμα. Να θυμηθούμε το άνοιγμα που θα έκανε το ΚΘΒΕ στην ομογένεια και σε δημιουργούς ελληνικής καταγωγής από όλο τον κόσμο. Τις εκδηλώσεις και τα αφιερώματα, τις διαλέξεις και τις ημερίδες, καθώς και τις συνεργασίες με πανεπιστημιακά ιδρύματα ανά τον κόσμο. Τι έγινε με όλα αυτά και τι έγινε από όλα αυτά, πέρα από την έκθεση «Ορνιθο/Θεομαχία – Νοημοσύνη Σμήνους» η οποία περιόδευσε με την παράσταση «Όρνιθες» και στην οποία συμμετείχαν ζωγράφοι από την ομογένεια; Τον Ιούλιο του 2020 είχε ανακοινωθεί, επίσης, και η χειμερινή παραγωγή της παιδικής σκηνής του ΚΘΒΕ, μία παραγωγή που δεν έχει ανεβεί μέχρι σήμερα, από έναν σκηνοθέτη που προσλήφθηκε, αμείφθηκε και εξακολουθεί να αμείβεται ως ηθοποιός, από τον Ιούλιο του 2020 μέχρι τον Απρίλιο του 2022 που λήγει η τελευταία σύμβασή του, έχοντας συμμετάσχει όλο αυτό το διάστημα των 22 μηνών στην παραγωγή ενός podcast. Ανάλογη και ήδη γνωστή είναι και η περίπτωση του κ. Κιμούλη, ο οποίος υπέγραψε συμφωνητικό για τη σκηνοθεσία της παράστασης «Ο πατέρας» του Φλοριάν Ζελέρ (αμοιβή 15.000€), στην οποία και θα πρωταγωνιστούσε, οπότε προσλήφθηκε και ως ηθοποιός από τον Δεκέμβριο του 2020 έως και τον Ιούλιο του 2021. Ενώ η παράσταση δεν πραγματοποιήθηκε λόγω της πανδημίας, η δαπάνη για την αμοιβή του κ. Κιμούλη ως σκηνοθέτη εγκρίθηκε από το ΚΘΒΕ τον Ιανουάριο του 2021. Μετά από τις καταγγελίες που δέχτηκε από συναδέλφους του για άσκηση ψυχολογικής, λεκτικής και σωματικής βίας, καθώς και της διακοπής της συνεργασίας του με το Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου, το νομικό τμήμα του ΚΘΒΕ θα επανεξέταζε, σύμφωνα με τα ρεπορτάζ που έγιναν τότε, τη συνεργασία του με τον οργανισμό. Τι έγινε τελικά με τον κ. Κιμούλη; Αμείφθηκε ή δεν αμείφθηκε για μία παράσταση που δεν έγινε; Μήπως ήρθε η ώρα να πάρουμε μία απάντηση για όλα αυτά;

Απάντηση θα πρέπει να πάρουμε και για τον λόγο για τον οποίο οι συμβάσεις των ηθοποιών αναρτώνται στη Διαύγεια χωρίς να αναφέρεται η αμοιβή τους, χωρίς δηλαδή τα έγγραφα να είναι απολύτως διαυγή, όπως συμβαίνει στην περίπτωση του Εθνικού Θεάτρου. Γιατί, υπάρχουν περιπτώσεις σκηνοθετών στο ΚΘΒΕ που η αμοιβή τους συμψηφίζεται με τον μισθό που λαμβάνουν ως ηθοποιοί, που τα συμβόλαιά τους είναι σχεδόν διετή και που τελικά η αμοιβή για μία σκηνοθεσία μπορεί να αγγίζει και τις 30.000-35.000€, ποσό εξωφρενικά προκλητικό για την εποχή που ζούμε. Απάντηση θα πρέπει να πάρουμε και για τους συνταξιούχους ηθοποιούς του ΚΘΒΕ που είναι ακόμα ενεργοί και οι συμβάσεις τους ανανεώνονται διαρκώς από τη δεκαετία του 1970, αλλά και για τους νεότερους ηθοποιούς που ανήκουν στο δυναμικό του ΚΘΒΕ εδώ και χρόνια και πλέον έχουν μετατραπεί σε μόνιμους υπαλλήλους του, όπως και για τους παλαίμαχους ηθοποιούς του ΚΘΒΕ που ο κ. Κολοβός επανάφερε την τελευταία διετία. Απάντηση θα πρέπει να πάρουμε ακόμα για το μονοπώλιο που έχει δημιουργηθεί μέσα στο ΚΘΒΕ την τελευταία διετία, με υψηλόμισθο λόγω παλαιότητας υπάλληλο να έχει αναλάβει – ως ελεύθερος επαγγελματίας – τις υπηρεσίες φωτισμού 10 παραγωγών, με τον αριθμό των αναθέσεων να έχει πενταπλασιαστεί και την αμοιβή του να έχει διπλασιαστεί σε σχέση με την προηγούμενη τετραετία.

Την τελευταία διετία, το ΚΘΒΕ αποσυνδέθηκε από την καλλιτεχνική κοινότητα, αποσυνδέθηκε από το κοινό του, αποσυνδέθηκε από την κοινωνία και όλα τα σημαντικά ζητήματα που την απασχόλησαν. Ποια είναι, λοιπόν, η θέση της ΑΕ απέναντι σε όλα αυτά; Στηρίζουν οι συνδικαλιστές τη διακοπή των ακροάσεων και τον αποκλεισμό των συναδέλφων τους από το ΚΘΒΕ;

Στηρίζουν τα σχέδια που έμειναν στα λόγια και δεν έγιναν πράξη; Στηρίζουν τις αδικαιολόγητες και αδικαιολόγητα υψηλές αμοιβές συντελεστών; Στηρίζουν την αδιαφάνεια; Ποιο είναι το καλλιτεχνικό έργο που στηρίζουν απόλυτα; Σήμερα, περισσότερο από ποτέ, η Θεσσαλονίκη έχει ανάγκη από ένα υγιές, ανοιχτό και ανήσυχο ΚΘΒΕ, που θα σέβεται εργαζομένους και πολίτες, θα συνομιλεί με το σήμερα και θα διευθύνεται από ανθρώπους με ικανότητες, εμπειρία, τόλμη και όραμα. Ας ελπίσουμε αυτό να συμβεί, με την ΑΕ δίπλα και όχι απέναντι στη νέα καλλιτεχνική διεύθυνση που αναμένουμε να ανακοινωθεί.

*Η Λία Κεσοπούλου είναι υπεύθυνη Πολιτιστικής Επικοινωνίας & Marketing και μεταπτυχιακή φοιτήτρια στο Τμήμα Δημοσιογραφίας του Α.Π.Θ. (ΜΠΣ «Δημοσιογραφία των Τεχνών και του Πολιτισμού»).