Η Γειτονιά της Αλεξάνδρου Σβώλου Ανθίζει: Το Πάρκο Τσέπης στη Τελική του Ευθεία

Λέξεις: Περικλής Χατζηνάκος, Απόφοιτος του τμήματος Πολιτισμικής Τεχνολογιας και Επικοινωνίας, μέλος της Πρωτοβουλίας Γειτονιάς της Αλεξάνδρου Σβώλου

Γιώργος Χατζηνάκος, Αστικός γεωγράφος, Μητροπολιτικό Πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ, μέλος της Πρωτοβουλίας Γειτονιάς της Αλεξάνδρου Σβώλου

Για τον Λάζαρο…

«Πηγαίνετε και συναντήστε τους ανθρώπους, ζήστε και μείνετε μαζί τους, αγαπήστε τους και εργαστείτε μαζί τους. Ξεκινήστε όλοι μαζί με αυτά που ήδη έχετε, σχεδιάστε και εξελίξτε αυτά που ήδη γνωρίζετε, και στο τέλος … όταν η δουλειά μας θα έχει τελειώσει, θα πούμε

Το κάναμε, Εμείς οι ίδιοι»

Lau Tse

Κινέζος φιλόσοφος

Η συζήτηση για την δημιουργία του Πάρκου Τσέπης ξεκίνησε τον περασμένο Απρίλιο, με αφορμή τη δημοσίευση της διπλωματικής εργασίας του Σπήλιου και του Νίκου. Είναι γεγονός ότι στην Θεσσαλονίκη έχουν εκπονηθεί πραγματικά πολύ ενδιαφέρουσες μελέτες, αλλά ελάχιστες είναι αυτές που τελικά πραγματοποιούνται. Έτσι συνδυάζοντας την γνώση και την όρεξη νέων ανθρώπων και αξιοποιώντας τις δυνατότητες του τοπικού δημιουργικού κεφαλαίου της Γειτονιάς, η Πρωτοβουλία μας θα μπορούσε να αποτελέσει έναν ακόμα συνδετικό κρίκο μεταξύ της Γειτονιάς και του Πανεπιστημίου. Παράλληλα η ιδέα για το Πάρκο Τσέπης συνέπεσε με μία περίοδο που η Πρωτοβουλία αναζητούσε τον τρόπο για να αποκτήσει μία μόνιμη παρουσία στη Γειτονιά. Τα τελευταία 4 χρόνια μέσα από το Δείπνο της Άνοιξης καταφέραμε να δημιουργήσουμε ένα εξωστρεφές κοινοτικό δίκτυο μεταξύ κατοίκων, καταστηματαρχών και τοπικών φορέων στο πλαίσιο μίας ιδιότυπης οικονομίας κλίμακας Γειτονιάς. Παρόλα αυτά άρχισε να μας προβληματίζει η ερώτηση εάν ένα αστικό πείραμα το οποίο φέρνει ουσιαστικά “την επιστροφή της Γειτονιάς σε μία νύχτα” αρκεί για να συμβάλει πραγματικά στην καθημερινή βιωματική οικειοποίηση της Γειτονιάς.

Το Πάρκο Τσέπης λοιπόν αφορά τη δημιουργία ενός τόπου συνεύρεσης, ανταλλαγής και κοινωνικής συναναστροφής από και για τη Γειτονιά. Η σημασία μίας τέτοιας παρέμβασης στον αστικό ιστό έχει αναδειχθεί ήδη από το 2013 όταν ο διεθνής φήμης Δανός αρχιτέκτονας Jan Gehl δήλωσε σχετικά με την πρόταση δημιουργίας μητροπολιτικού πάρκου στην ΔΕΘ «νομίζω ότι είναι μια κακή ιδέα. Πιστεύω ότι θα ήταν καλύτερο να κατασκευαστούν περισσότερα και μικρότερα πάρκα εκεί όπου οι άνθρωποι ζουν, παρά ένα μεγάλο. Και ιδιαίτερα όταν έχετε αυτό το μακρύ θαλάσσιο μέτωπο δεν καταλαβαίνω γιατί είναι καλύτερο να έχεις ένα μητροπολιτικό πάρκο από το να πηγαίνεις κάτω στην παραλία όπου μπορείς να έχεις διάφορα μικρότερα πάρκα σε συνδυασμό με άλλα μικρότερα στις γειτονιές».

Έτσι αποφασίσαμε να ακολουθήσουμε μια συμμετοχική μεθοδολογία, πρωτοποριακή για τα δεδομένα της πόλης μας, καθώς ελάχιστες είναι οι προσεγγίσεις και οι παρεμβάσεις έως τώρα που εμπλέκουν ενεργά την άποψη του πολίτη για τον χώρο που ζει και χρησιμοποιεί. H προοπτική του συμμετοχικού σχεδιασμού αποτελεί μία σημαντική παράμετρο καθώς πλήθος ‘καλών πρακτικών’ και μελετών φανερώνουν ότι προσφέρει διεξόδους δημιουργικής έκφρασης σε ‘καθημερινούς’ πολίτες, μέσω της αμοιβαίας ανταλλαγής γνώσης. Έτσι λοιπόν, τον περασμένο Μάιο διοργανώσαμε στην Α’ Δημοτική Κοινότητα ένα εργαστήριο συμμετοχικού σχεδιασμού με απόλυτη επιτυχία, καθώς οι συμμετοχές ξεπέρασαν τα 50 άτομα. Τα αποτελέσματα είναι πραγματικά εντυπωσιακά. Από την αξιολόγηση και την ανάλυση των δεδομένων του εργαστηρίου προέκυψαν πέντε τελικές προτάσεις, όπου κυρίαρχες ιδέες ήταν οι τόποι συνάντησης, οι πολιτιστικές δραστηριότητες, το παιδί, το πράσινο και η επαναχρησιμοποίηση υλικών. Κατά την διάρκεια του 4ου Δείπνου της Άνοιξης, έγινε η πρώτη προσπάθεια να επικοινωνήσουμε την ιδέα μας στην Γειτονιά, και η ανταπόκριση ήταν πραγματικά ενθαρρυντική. Μιλάμε για ένα πάρκο το οποίο θα διαχειρίζεται η ίδια η κοινότητα, ανάμεσα στο γκρίζο που μας περιστοιχίζει, σε μια τοποθεσία που ποτέ μέχρι σήμερα δεν έχει αξιοποιηθεί, που ζωτικό, αν όχι καθοριστικό, ρόλο παίζει η συμμετοχή και η έκφραση του χρήστη.

Από τον Σεπτέμβριο ξεκίνησε ένας νέος κύκλος ανοιχτών συναντήσεων της Πρωτοβουλίας μας σε εβδομαδιαία βάση. Ως χώρο συνάντησης χρησιμοποιούμε την Δημοτική Βιβλιοθήκη και με αυτόν τον τρόπο ενισχύουμε ακόμα περισσότερο την συνεργασία μας με τους τοπικούς φορείς, αναδεικνύοντας τον σύγχρονο ρόλο και την σημασία της Βιβλιοθήκης για την Γειτονιά μας. Παράλληλα, τον περασμένο Οκτώβριο επιδιώξαμε μία συνάντηση με τον Αντιδήμαρχο Τεχνικών Έργων, κ. Θανάση Παππά για να του παρουσιάσουμε την πρόταση μας και με σκοπό να προτείνουμε κάποιες δυνατές λύσεις για την παραχώρηση χρήσης του χώρου. Γενικότερα, από αυτήν μας την εμπειρία αναδεικνύεται ένα πολύ σημαντικό ζήτημα, που αφορά την διαχείριση του αστικού ιστού μιας Ελληνικής πόλης. Μας έκανε ιδιαίτερη εντύπωση πως γίνεται ένα αναξιοποίητο αστικό κενό να ανήκει κατά 30% στον Δήμο Θεσσαλονίκης και το 70% στην ‘δημόσια’ εταιρεία Κτιριακές Υποδομές Α.Ε. Γιατί άραγε ο Δήμος πρέπει να εξαγοράσει δημόσια γη από έναν άλλο δημόσιο φορέα, και ειδικά όταν ο κατά τ ’άλλα δημόσιος χώρος δεν έχει άλλη χρήση πέρα από αυτή της διαρκής υποβάθμισης της ποιότητας ζωής μας. Σε ποιον πραγματικά ανήκει ο δημόσιος χώρος της πόλης μας; Περιπτώσεις άλλων πόλεων όπως το Ελσίνκι της Φιλανδίας αναδεικνύουν την σημασία αυτού του γεγονότος όπου οι Δήμοι έχουν αναπτύξει μία ευρεία διαδραστική σχέση και επικοινωνία με τους κατοίκους, καθώς όλη η δημόσια γη ανήκει στην πόλη, ενώ όλα τα έσοδα που προέρχονται από δημόσιες υπηρεσίες (π.χ. δημόσια εταιρία ηλεκτρισμού) ουσιαστικά επανεπενδύονται στην πόλη. Υπό αυτό το πρίσμα, η Πρωτοβουλία μας, μετά από 4 χρόνια πολύμορφων δράσεων, βρήκε την ανταπόκριση του Δήμου θετική, ο οποίος με την σειρά του έστειλε μία πληρέστατη επιστολή στις Κτιριακές Υποδομές για την μετατροπή του χώρου σε πάρκο.

Ακολουθώντας συγκεκριμένα και μεθοδολογικά βήματα θέλουμε να συμβάλουμε στην καλλιέργεια της ταυτότητας της Γειτονιάς μας και στην εμπέδωση μιας περισσότερο συμμετοχικής κουλτούρας. Αυτό το πλαίσιο έχει ως επίκεντρο την ενίσχυση της ποιότητας ζωής που μέσα από την συμμετοχή, την αυτο-οργάνωση και την πολιτιστική έκφραση, στοχεύει στην σύνδεση των κατοίκων με την Γειτονιά και τα λεγόμενα αστικά κοινά. Σε αυτή την κατεύθυνση, δημιουργήσαμε μία ομάδα σχεδιασμού η οποία έχει αναλάβει να συγκεντρώσει όλα τα δεδομένα και τις ιδέες που συλλέγουμε από τον περασμένο Μάιο και οδεύουμε προς την ολοκλήρωση του σχεδίου. Μπαίνοντας στην τελική ευθεία, στις αρχές του μήνα πραγματοποιήσαμε μία διήμερη δράση ενημέρωσης με σκοπό όχι μόνο να μαζέψουμε υπογραφές αλλά να δώσουμε την ευκαιρία στους Γείτονες μας να εκφραστούν, καταθέτοντας την άποψη και τις ιδέες τους. Παράλληλα ζητήσαμε από τους μαθητές του σχολείου της Γειτονιάς μας, να σχεδιάσουν το πώς φαντάζονται το πάρκο και εκθέσαμε τα έργα τους στο οικόπεδο που θέλουμε να φτιάξουμε το Πάρκο. Επόμενο βήμα η Γενική Συνέλευση στις 29 Νοεμβρίου και ώρα 18:00, στο Κέντρο Αρχιτεκτονικής του Δήμου Θεσσαλονίκης (Αγγελάκη 13). Έφτασε ο καιρός να περάσουμε από τα λόγια στην πράξη!

Στη συνέλευση θέλουμε να καταμετρήσουμε την δυναμική μας, να γνωστοποιήσουμε τις ανάγκες μας, να ορίσουμε τις φάσεις υλοποίησης και να δώσουμε το επόμενο ραντεβού μας στον χώρο!

Συνεχίζουμε…