Γιατί δεν λέμε ανέκδοτα σήμερα; Τρεις stand up comedians εξηγούν

Κάποτε, τα ανέκδοτα δεν ήταν απλώς μια φράση για να γελάσει μια παρέα, αλλά ο πιο γρήγορος τρόπος να έρθεις κοντά με τον άλλον.

Ένα εργαλείο κοινωνικότητας. Ένα «πάρε-δώσε» χαράς που δεν χρειαζόταν τίποτα άλλο πέρα από δύο ή παραπάνω ανθρώπους που γελούν με τα ίδια πράγματα. Και το ταλέντο, βέβαια, έστω του  ενός για να τα διηγείται.

Πόσο καιρό έχεις να ακούσεις κάποιον να πει ανέκδοτο; Όχι meme, όχι βίντεο στο TikTok, όχι stand up show — ένα απλό ανέκδοτο, προφορικά, από άνθρωπο σε άνθρωπο;

Το χιούμορ άλλαξε. Από προφορικό έγινε ψηφιακό. Από αφήγηση έγινε εικόνα, caption, emoji. Παλιά περιμέναμε τον «αστείο της παρέας» να μιλήσει· τώρα, απλώς σκρολάρουμε και ελπίζουμε να πέσουμε σε ένα καλό βίντεο.

Το γέλιο έγινε ατομικό και σιωπηλό — ένα “χαχα” κάτω από ένα post, κι όχι ένα αυθόρμητο ξέσπασμα γύρω από ένα τραπέζι.

Και φυσικά, υπάρχει και κάτι ακόμα: η πολιτική ορθότητα.

Τα περισσότερα ανέκδοτα των παλιών δεκαετιών στηρίζονταν σε στερεότυπα — για Πόντιους, ξανθιές, εθνικότητες.

Πολλά από αυτά σήμερα δεν “επιτρέπεται” να ειπωθούν, και ίσως αυτό είναι και σωστό. Όμως μαζί με τα παλιά στερεότυπα, χάθηκε και η ευκολία να γελάμε με τον εαυτό μας και με την καθημερινότητα.

Το ανέκδοτο, τελικά, δεν ήταν απλώς ένα αστείο. Ήταν μια μορφή επικοινωνίας. Ένας μικρός, προφορικός πολιτισμός που σιγά-σιγά έσβησε μέσα στην ταχύτητα των memes και των reels.

Πλέον τα ανέκδοτα μοιάζουν να έχουν ξεθωριάσει, κάποιος θα τα έλεγε πως είναι είδος προς εξαφάνιση…

Μήπως τελικά τα ανέκδοτα που λέγαμε παλιότερα εξελίχθηκαν και πήραν άλλη μορφή;

Και στη σύγχρονη εποχή,  όμως, σε μια σκηνή, οι stand up comedians, υπηρετούν την έννοια των ανέκδοτων, δίχως να τους νοιάζει τι θα πει ο κόσμος κάνουν αυτό που τους αρέσει: Κάνουν την δουλειά τους και λένε ανέκδοτα και αλληλεπιδρούν με τον κόσμο κάνοντας τον να περάσει ευχάριστα!

Η parallaxi ήρθε σε επικοινωνία με τρεις stand up comedians και πήρε  την άποψή  τους για το θέμα:

Αριστοτέλης Ρήγας: Την τελευταία δεκαετία ας πούμε, έχει χαθεί η έννοια των ανέκδοτων… Δηλαδή δεν υπάρχει αυτό που υπήρχε παλιότερα, σε μια παρέα να πεις κάτι και να γελάσεις. Η αρχή έγινε με το twitter, βγήκαν άνθρωποι που έγραφαν μικρά και κοφτά ανέκδοτα μιας και παλιά επιτρεπόταν μέχρι 140 χαρακτήρες να γράψεις, κάπως έτσι μπήκαμε στα ψηφιακά ανέκδοτα. Το ίντερνετ αντικατέστησε το χιούμορ, είτε με την μορφή των memes είτε με σύντομα αστεία που δεν έχουν αυτήν την αφηγηματικότητα ενός αστείου… Έχει μετατραπεί σε μια ψηφιακή μορφή, αντί να πεις σε κάποιον “έλα να σου πω τι άκουσα” τους λες “έλα να σου δείξω τι είδα”. 

Ήρα Κατσούδα: Δεν είναι θέμα ότι έχει χαθεί, έχει να κάνει  πως παλιά τα ανέκδοτα ήταν μια μορφή λαογραφίας. Ήταν η ανωνυμία που υπήρχε σε ανέκδοτα γιατί δεν υπήρχε το ίντερνετ, κυριολεκτικά ήταν μη εκδομένα πράγματα, δεν ήξερες σε ποιον ανήκαν, δεν είχε πνευματικά δικαιώματα, πλέον ζούμε σε μια εποχή που τα αστεία έχουν ονοματεπώνυμα και account name, όταν μπαίνει στα social media – και βλέπεις πολλά – ανήκουν σε κάποιον…

Είναι λογικό μιας και έχουμε φύγει από την λαογραφία των αστείων και έχουν γίνει προσωποκεντρικά να έχουν χάσει την έννοια τους. Έχει να κάνει με την εποχή πιστεύω, αν δεν είχαμε ίντερνετ τα ανέκδοτα θα είχαν κρατήσει τη σημασία τους! Τότε ήταν τα viral της εποχής και γινόταν στόμα με στόμα με αποτέλεσμα είτε να χάνεται το όνομα αυτού που το “έβγαλε” είτε να εμπλουτίζεται, να βάζει ο κάθε ένας κάτι δικό του και έτσι να γίνεται διαφορετικό. Στις μέρες του ίντερνετ δεν υπάρχει αυτό καλώς ή κακώς λόγω της προσωποποιημένης πληροφόρησης, όποιος βγάζει κάτι έχει όνομα!

Γιώργος Καραμανλής: Όταν ήμουν μικρός μου άρεσαν τα ανέκδοτα. Βαριόμουν τις κοινωνικοπολιτικές συζητήσεις των μεγάλων και στα ανέκδοτα ενθουσιαζόμουν. Αλλά ποτέ δε μου άρεσε να λέω ανέκδοτα άλλων. Μάλιστα στο δημοτικό ήθελα να φτιάξω τα δικά μου ανέκδοτα και όνειρό μου ήταν να κυκλοφορήσω ένα και να μου ξαναφτάσει από κάποιον άλλον. Στις μέρες μας τα ανέκδοτα έχουν εκλείψει από τις παρέες κυρίως λόγω του στεροτυπικού τους χαρακτήρα και στοχοποίησης κάποιων ομάδων (πόντιοι, ξανθιές, χοντροί, κτλ) και επειδή πλέον κυκλοφορούν σε σελίδες στο ίντερνετ. Στο stand up comedy τα κείμενα είναι συνήθως πιο προσωπικά ή παρατήρησης αλλά σε κάποιο βαθμό χρησιμοποιούμε κι εμείς κάποιες φόρμες των ανεκδότων στα αστεία μας.