Γιατί κάποιοι άνθρωποι παραμένουν με τους κακοποιητές τους – Ψυχολόγος εξηγεί

Δεν πέρασαν πολλές μέρες από τον σάλο που προκλήθηκε όταν γαμπρός χτύπησε τη νύφη την ώρα του γάμου τους, επειδή η γυναίκα του πάτησε το πόδι σύμφωνα με το γνωστό έθιμο. Εκτός από την βίαιη πράξη που συζητήθηκε, εντύπωση προκάλεσε καθώς και χιλιάδες σχόλια στα social media η απόφαση της νύφης να συνεχίσει τον γάμο και στη συνέχεια και το γλέντι, με όλους τους καλεσμένους να παρευρίσκονται και να γλεντούν το, υπό άλλες συνθήκες, χαρμόσυνο γεγονός του ζευγαριού.

Στο παραπάνω γεγονός, γεννάται η απορία γιατί η γυναίκα αποφάσισε να συνεχίσει τον γάμο της, σαν να μην συμβαίνει τίποτα, ενώ απορίας άξιο είναι πως οι καλεσμένοι δεν αντέδρασαν αλλά ακολούθησαν το ζευγάρι στο γλέντι τους.

Χωρίς να πρέπει να παραμείνουμε στον συγκεκριμένο γάμο – άλλωστε συζητήθηκαν πολλά τις επόμενες μέρες γι’ αυτόν – θα προσπαθήσουμε να αναλύσουμε τις συμπεριφορές των ανθρώπων – γυναικών αλλά και αρκετών ανδρών – που υπομένουν τον κακοποιητή τους σε μία ερωτική σχέση. Πρόκειται για μία κίνηση που πηγάζει από τις δικές τους, προσωπικές ενστάσεις και δεσμεύσεις ή είναι μία πράξη που ανοίγει μία μεγαλύτερη συζήτηση γύρω από τις προκαταλήψεις, τα στερεότυπα και τις αντιλήψεις γενεών σχετικά με τον γάμο και την όποια επιμονή και υπομονή «οφείλει» να έχει το θύμα.

Από το «Κάνε υπομονή» μέχρι το «Χαράμισε μία ζωή» η διαδρομή δεν είναι τελικά τόσο μεγάλη και άνθρωποι που υπομένουν βίαιες καταστάσεις πίσω από κλειστές πόρτες – ή ακόμα και σε κοινή θέα – γνωρίζουν καλά από αυτή.

«Ενοχές. Φόβο μην πάθουν κάτι χειρότερο. Από συνήθεια. Φόβο μοναξιάς. Φοβούνται το άγνωστο και την αλλαγή. Οικονομικοί λόγοι. Κοινωνικά στερεότυπα» αναφέρει η ψυχολόγος Έλλη Χατζηπαζαρλή, απόφοιτος του τμήματος Ψυχολογίας, του Πανεπιστημίου University of East of London και κάτοχος διπλώματος Συμβουλευτικής Οικογένειας & Ζεύγους, του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών όταν την ρωτάμε τους λόγους που ένας άνθρωπος παραμένει με τον κακοποιητή του σε μία ερωτική σχέση. Η κάθε μία περίπτωση που αναφέρει μπορεί να βρει καθρέφτη σε ανθρώπους γύρω μας, ή ακόμα και σε οικείους μας που σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό βιώνουν μία κακοποίηση όποιας μορφής.

Σύμφωνα και με τις γυναικοκτονίες, βλέπουμε πως κυρίως γυναίκες είναι αυτές που μένουν δίπλα σε κακοποιητές τους. Τι κάνει λοιπόν μία γυναίκα να παραμείνει και από την άλλη τι κάνει έναν άντρα – που ίσως δεν βιώνει την κοινωνική πίεση που ασκείται σε μία γυναίκα – να υπομένει μία τοξική σχέση;

«Αυτό που κάνει τους περισσότερους να μένουν είναι ένα. Ο θύτης έχει δουλέψει τόσο καλά με το να κατακερματίσει την αξιοπρέπεια και τον εγωισμό του θύματος, που ο δεύτερος πιστεύει πως δεν αξίζει τίποτα καλύτερο από αυτό που βιώνει. Μέσα από την άσκηση βίας και το επερχόμενο πλήγμα στην αυτοπεποίθηση του θύματος, η αντίσταση κάμπτεται ολοένα και περισσότερο μέχρι που επέρχεται ένα αίσθημα ανεπάρκειας και ανικανότητας. Πολλές φορές δεν αναγνωρίζει τον εαυτό της ως θύμα. Η άρνηση λειτουργεί ως μηχανισμός άμυνας, με αποτέλεσμα την ελλιπή συνειδητοποίηση της πραγματικότητας. Άλλοτε έχουν την τάση να αυτοενοχοποιούνται. Δικαιολογούν το θύτη και επωμίζονται την ευθύνη για τις πράξεις τους. Νιώθουν ντροπή και ενοχές.

Ένας ακόμη λόγος είναι τα παιδιά, εάν υπάρχουν. Πόσες φορές έχουμε ακούσει «μένω για τα παιδιά μου» (;) αμέτρητες. Και είναι το χειρότερο που μπορεί να επιλέξει ένας γονέας σε οποιασδήποτε κακοποιητική σχέση. Πολλές γυναίκες φοβούνται την εκδικητική συμπεριφορά, είτε εις βάρος τους είτε εις βάρος των παιδιών.

Αναφορικά με τους άντρες , οι λόγοι είναι λιγάκι διαφορετικοί. Ο κυριότερος είναι γιατί μπορεί πραγματικά να πιστεύουν πως είναι ντροπή που δέχονται βία και σκέφτονται πως θα φανούν αδύναμοι. Επιπλέον είναι αρκετά σύνηθες να πιστεύουν πως δεν θα τους πιστέψει κανείς οπότε πως θα μπορέσουν να φύγουν τόσο εύκολα και με ποια δικαιολογία;» αναφέρει η κ. Χατζηπαζαρλή, ενώ στην ερώτηση τι πρέπει να σκεφτεί μία γυναίκα που ντρέπεται γι’ αυτό που της συμβαίνει ώστε να το ξεπεράσει και να βάλει πάνω τον εαυτό της, η απάντηση της ψυχολόγου είναι: «Το πρώτο που πρέπει να σκεφτεί μια γυναίκα είναι ότι χρειάζεται υποστήριξη ψυχοκοινωνικής φύσεως. Να μην επιλέξει την απομόνωση. Είναι πραγματικά επιζήμιο για την ίδια. Η απομόνωση τροφοδοτεί την κακοποιητική συμπεριφορά του θύτη. Δίχως εξωτερικό χέρι βοήθειας, δύσκολα κανείς βλέπει την άλλη όψη του νομίσματος. Δύσκολα θα καταφέρει να βγει από την στρεβλή πραγματικότητα που του δίνει ο θύτης για να μπορεί να τον κακοποιεί. Έτσι μέσω της θεραπείας θα μπορέσει να εστιάσει πως η λύση στο πρόβλημα αυτό, είναι τα ίδια τα θύματα καθώς ο θύτης δεν θα αλλάξει. Είναι πολύ βοηθητικό να σκεφτεί πως οι δικές της πράξεις και οι αλλαγές θα φέρουν την λύτρωση. Όσο δύσκολο κι αν είναι».

Κοινωνικά Στερεότυπα – Πόσο επηρεάζουν;

«Νομίζω σε έναν πολύ μεγάλο βαθμό. Αν όχι τον μεγαλύτερο» αναφέρει, ενώ εξηγεί πως «Στην Ελλάδα του 2024 τα κοινωνικά στερεότυπα καλά κρατούν , κυρίως στην επαρχία. Τα περιστατικά που επιλέγουν να μείνουν σε τέτοιες σχέσεις, μένουν γιατί «τι θα πει η γειτονιά;» Και αυτό τα λέει όλα.  Καταλαβαίνεις πόσο μεγάλη επίδραση μπορεί να έχει η γνώμη των άλλων στις σχέσεις των ανθρώπων και την ποιότητα αυτών».

Τέλος, μιλώντας για τον ρόλο της κοινωνίας και την ευθύνη που μπορεί να έχει όταν μπορεί να βρίσκεται μπροστά σε ένα περιστατικό βίας και δεν αντιδρά, η Έλλη Χατζηπαζαρλή αναφέρει πως η ευθύνη είναι μεγάλη.

«Ο ρόλος της κοινωνίας είναι καταλυτικός και η ευθύνη της μεγάλη. Κυρίως γιατί αν γνωρίζεις και δεν μιλάς, τότε είσαι συνένοχος. Και θα το «φωνάζω» σε κάθε ευκαιρία που μου δίνεται. Οφείλουμε να μιλάμε όταν κάτι πέφτει στην αντίληψη μας. Το οφείλουμε πρώτα στον εαυτό μας και έπειτα στα παιδιά μας. Γιατί μπορεί στο μέλλον να βρεθούν εκείνα σε αυτή τη θέση. Τότε; Τι θα ήθελες να κάνει κάποιος που γνώριζε; Μα φυσικά να είχε μιλήσει! Πιστεύω ακράδαντα πως με σωστή ενημέρωση και ευαισθητοποίηση , ο κόσμος θα αρχίσει να μιλά. Οφείλουμε να στεκόμαστε στον συνάνθρωπο μας σε μια δύσκολη στιγμή. Κατανοώ πως ο κόσμος μπορεί να μην το κάνει γιατί σκέφτεται «άσε μην μπλέξω κι γώ» , αλλά τα πράγματα δεν είναι έτσι. Δεν μπλέκεις. Λυτρώνεσαι και λυτρώνεις την στιγμή που καταγγέλλεις μια κακό ποιητική συμπεριφορά στην αρμόδια αρχή. Όπου πλέον οι αρμόδιες αρχές, πιστέψτε με κάνουν τα αδύνατα δυνατά για να στέκονται δίπλα στον πολίτη».

ΚΥΡΙΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΠΩΣ ΤΙΣ ΑΝΑΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ

• Σωματική Κακοποίηση – κάθε είδους τραυματισμοί και κακώσεις που δεν οφείλονται σε ατυχήματα
• Σεξουαλική Κακοποίηση – εμπεριέχει σεξουαλικές πράξεις χωρίς τη συναίνεση του θύματος
• Trafficking – είναι η εμπορία και διακίνηση ανθρώπων για σεξουαλική εκμετάλλευση
• Ψυχολογική Κακοποίηση – περιλαμβάνει συναισθήματα απόρριψης, απομόνωσης, εκμετάλλευσης ή υποτίμησης
• Λεκτική κακοποίηση – αφορά στη χρήση επιθετικών, προσβλητικών χαρακτηρισμών προς το θύμα
• Κοινωνική κακοποίηση – αφορά στην απομόνωση του θύματος από τον οικογενειακό και φιλικό του περιβάλλον
• Οικονομική κακοποίηση – περιλαμβάνει τον πλήρη και κυριαρχικό έλεγχο των οικονομικών πόρων του θύματος με τρόπο υποτιμητικό
• Συναισθηματική Κακοποίηση αφορά στη συστηματική χειραγώγηση των συναισθημάτων του θύματος
• Στέρηση / Παραμέληση, κυρίως στα παιδιά, είναι η απουσία κάθε συναισθηματικής υποστήριξης και κάλυψης βασικών αναγκών επιβίωσης