ΧΑΛΚΙΔΙΚΗ: Σε ύφεση το μοντέλο του υπερτουρισμού

Λέξεις: Γιάννης Μυλόπουλος

Η έρευνα που χρηματοδοτήθηκε από το Επιμελητήριο Χαλκιδικής και υλοποιήθηκε από την εταιρεία Interview σε δείγμα 365 επιχειρηματιών του τουρισμού κατά τους μήνες Ιούνιο και Ιούλιο του 2025 είναι αποκαλυπτική για την πορεία ύφεσης του μοντέλου του υπερτουρισμού που εφαρμόζεται με ένταση τα τελευταία χρόνια.

Οι επιχειρηματίες του τουρισμού αποκαλύπτουν ότι φέτος μειώθηκαν τόσο οι αφίξεις, όσο όμως και τα έσοδα από τον τουρισμό στη Χαλκιδική.

Συγκεκριμένα, το 63% των επιχειρηματιών δηλώνει μείωση επισκεπτών τη φετινή χρονιά, το 27% διαπιστώνει ίδια περίπου επίπεδα με πέρσι, ενώ ένα μόλις 10% βλέπει αύξηση της τουριστικής κίνησης στις μονάδες του.

Επιπλέον, το 55% των επιχειρηματιών διαπιστώνει μείωση της κατά κεφαλής δαπάνης των επισκεπτών, ένα 38% δηλώνει ότι η δαπάνη βρίσκεται στα ίδια επίπεδα με πέρσι, ενώ το 7% βλέπει αύξηση φέτος στην κατά κεφαλή δαπάνη των επισκεπτών του.

Κι ακόμη, το 69% των επιχειρηματιών αντιμετωπίζει μειωμένη προσέλευση Ελλήνων στις μονάδες του, ένα 26% δηλώνει στασιμότητα, ενώ μόνο ένα 5% διαπιστώνει αύξηση των Ελλήνων επισκεπτών.

Εκείνο που έχει ακόμη μεγαλύτερο ενδιαφέρον στην ίδια έρευνα είναι οι απαντήσεις των επιχειρηματιών του τουρισμού στην ερώτηση για τα αίτια της ύφεσης στην τουριστική κίνηση και στα αντίστοιχα κέρδη.

• Το 41,4% των επιχειρηματιών αποδίδει ευθύνες στην κακή οικονομική κατάσταση των επισκεπτών.
• Ένα 29,3% αποδίδει ευθύνες στην ακρίβεια και στην τιμολογιακή πολιτική και 
• Ένα 16% βλέπει σαν αιτία την οικονομική και την εν γένει γεωπολιτική αστάθεια στην περιοχή.

Άξιο παρατήρησης είναι το γεγονός ότι ουδείς εκ των επιχειρηματιών που ρωτήθηκαν δεν είδε ως αιτία της κατάρρευσης του μοντέλου του υπερτουρισμού ούτε τη λειψυδρία που πλήττει κάθε καλοκαίρι τη Χαλκιδική, ως αποτέλεσμα της υπέρβασης της φέρουσας ικανότητας των υδατικών της αποθεμάτων, ούτε την έλλειψη υποδομών που να μπορούν να εξυπηρετήσουν το μεγάλο πλήθος των επισκεπτών, αποτέλεσμα των ελάχιστων δημόσιων επενδύσεων τα τελευταία χρόνια στην περιοχή, ούτε την απουσία Μέσων Μαζικής Μεταφοράς και ιδιαίτερα Μέσων Σταθερής Τροχιάς που θα εξασφάλιζαν ταχύτητα και ποιότητα μετακίνησης, ούτε ακόμη και την κακή κατάσταση του οδικού δικτύου που αδυνατεί να εξυπηρετήσει τα εκατοντάδες χιλιάδες αυτοκίνητα το καλοκαίρι, με αποτέλεσμα τις τεράστιες ουρές και τις μεγάλες καθυστερήσεις στους δρόμους προς και από τη Χαλκιδική.

Με δυο λόγια, είναι χαρακτηριστικό ότι για την κακή πορεία του τουρισμού, οι επιχειρηματίες βλέπουν ευθύνες μόνο στους άλλους. 

Φταίνε οι επισκέπτες που δεν έχουν λεφτά να ξοδέψουν, φταίει η ακρίβεια και η τιμολογιακή πολιτική που η κυβέρνηση εντέχνως τους έχει πείσει ότι είναι διεθνείς και εισαγόμενοι παράγοντες ανωμαλίας και τέλος φταίνε οι ξένοι που δημιουργούν συνθήκες γεωπολιτικής αστάθειας στην ευρύτερη περιοχή.

Την πραγματικότητα ότι ούτε το κράτος, ούτε η περιφέρεια και οι δήμοι, αλλά ούτε και οι ίδιοι οι επιχειρηματίες επένδυσαν σοβαρά σε έργα και σε υποδομές για να μπορέσουν να προσελκύσουν τον μεγαλύτερο αριθμό επισκεπτών που επιδιώκουν, δεν την βλέπουν ανάμεσα στις αιτίες της αποτυχίας του μοντέλου της μονοκαλλιέργειας του υπερτουρισμού στη Χαλκιδική.

Καθώς είναι γνωστό ότι τα έργα και οι υποδομές είναι οι ράγες πάνω στις οποίες κινείται το όχημα της ανάπτυξης.

Μια περιοχή σαν τη Χαλκιδική, όσο όμορφη και προικισμένη από τη φύση και αν είναι, όταν δεν έχει υδραυλικά έργα για τη συλλογή και αποθήκευση του νερού, με αποτέλεσμα κάθε καλοκαίρι χιλιάδες κάτοικοι και επισκέπτες να ταλαιπωρούνται από τη λειψυδρία, κάποτε θα πάψει να είναι δελεαστική για τους επισκέπτες. Το φράγμα του Χαβρία, άλλωστε, που θα μπορούσε να καλύψει το 1/3 των αναγκών σε νερό της Χαλκιδικής, έπεσε θύμα μιας άλλης, ανταγωνιστικής με τον τουρισμό και τον αγροτοδιατροφικό τομέα, αντίληψης για την ανάπτυξη, αυτής των χρυσορυχείων.

Κατά τον ίδιο τρόπο και οι δημόσιες επενδύσεις σε εγγειοβελτιωτικά έργα και σε σύγχρονα αρδευτικά δίκτυα που θα επιτύγχαναν σημαντική εξοικονόμηση νερού στον αγροτικό τομέα, αφήνοντας επαρκή αποθέματα νερού  για την ύδρευση και για τον τουρισμό, έπεσαν θύμα των μεγάλων επιχειρήσεων, που με κυβέρνηση Μητσοτάκη απορρόφησαν μεγάλο μέρος των πολλών δεκάδων δις του Ταμείου Ανάκαμψης που κανονικά έπρεπε να αφορούν σε δημόσια έργα και δημόσιες επενδύσεις.

Το ίδιο συνέβη και με τον εκσυγχρονισμό και την επέκταση του οδικού δικτύου, που έπεσε κι αυτό θύμα των επιλογών της κυβέρνησης, παρά τα δις του Ταμείου Ανάκαμψης, να μην επενδύσει σε δημόσια έργα.

Όσο για τον προαστιακό σιδηρόδρομο και τα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς, τον σχεδιασμό των οποίων θα έπρεπε οι αρμόδιοι να έχουν προβλέψει προ πολλού για την ενίσχυση της τουριστικής ανάπτυξης της Χαλκιδικής, μετά το Μετρό της Θεσσαλονίκης και ιδίως μετά τα Τέμπη, μάλλον ακούγεται σαν… ποντιακό ανέκδοτο.

Υπάρχει, όμως, και μια άλλη διάσταση της αποτυχίας της ανάπτυξης του υπερτουρισμού, την οποία ουδείς επιχειρηματίας σχολιάζει σαν αιτία για την κακή πορεία του κλάδου του.

• • Διερωτήθηκε, άραγε, ποτέ κανείς από όλους όσοι στήριξαν τον υπερτουρισμό στη Χαλκιδική, είτε αυτός είναι ιδιώτης, είτε πολιτικός, είτε και αυτοδιοικητικός, πόσους επισκέπτες αντέχουν οι ακτές της Χαλκιδικής;
  • Διερωτήθηκε, άραγε, ποτέ κανείς πόσους επισκέπτες μπορεί να υδρεύσει το νερό της περιοχής, ακόμη κι αν επενδύονταν πολλά χρήματα σε υδραυλικά έργα και υποδομές;

• Διερωτήθηκε, δηλαδή, ποτέ κανείς, ποια είναι η φέρουσα ικανότητα της τουριστικής ανάπτυξης στη Χαλκιδική;

Ο όρος είναι άγνωστος, προφανώς, σε όσους ευθύνονται για τη σημερινή κακή πορεία της ανάπτυξης στη χώρα και στην περιφέρεια Κ. Μακεδονίας. Διότι αν γνώριζαν ότι κάθε τόπος έχει μια μέγιστη ικανότητα να αντέξει την κάθε είδους ανάπτυξη, θα είχαν κάνει δυο σημαντικές κινήσεις.

• Η πρώτη είναι ότι θα είχαν ενδιαφερθεί να συγκεντρώσουν επενδύσεις για να κατασκευάσουν έργα και υποδομές που θα έκαναν τον τόπο τους ικανό να αντέξει περισσότερους επισκέπτες με την ίδια ποιότητα διαμονής.
• Η δεύτερη κίνηση που θα είχαν κάνει είναι να υπολογίσουν τη φέρουσα ικανότητα του τόπου τους σε ό,τι αφορά στο νερό, στις ακτές, στους δρόμους και στα καταλύματα και να βάλουν μια κόκκινη γραμμή στην επιπλέον επέκταση του τουρισμού.

Έτσι θα διασφάλιζαν τη διατήρηση της καλής ποιότητας των υπηρεσιών τους και τη μακροημέρευση της τουριστικής ανάπτυξης. Μπορεί με τον τρόπο αυτόν να  προσείλκυαν λιγότερους επισκέπτες, που θα ήταν, όμως, υψηλότερης οικονομικής δυνατότητας. 

Θα μπορούσαν, δηλαδή, με λιγότερους επισκέπτες, να επιτύχουν καλύτερο οικονομικό αποτέλεσμα.

Η Χαλκιδική δεν είναι παρά ένα τυπικό δείγμα της τουριστικής ανάπτυξης της Ελλάδας. Η οποία, αντί ενός βιώσιμου σχεδιασμού, που το κράτος και η αυτοδιοίκηση όφειλε να έχει υλοποιήσει στις τουριστικές περιοχές προκειμένου να αναμένει θετικά αποτελέσματα, επέλεξε τη λύση του εύκολου κέρδους.

Περισσότεροι επισκέπτες με όλο και λιγότερες επενδύσεις, με όλο και λιγότερα έργα και υποδομές.

Ο γίγαντας της μονοκαλλιέργειας του τουρισμού στη χώρα μας έχει πήλινα πόδια. Τα οποία καταρρέουν μόλις το φορτίο υπερβεί μια μέγιστη τιμή.

Η άναρχη δόμηση, η υπερπροσφορά καταλυμάτων και δωματίων με Airbnb, η αστικοποίηση και η τσιμεντοποίηση της υπαίθρου και των νησιών, η ιδιωτικοποίηση των όμορφων ακτών, των δασών και των σπάνιων οικοσυστημάτων, η λειψυδρία, το κυκλοφοριακό πρόβλημα με τις ουρές και τις καθυστερήσεις στις μετακινήσεις και η καταστροφή του τοπίου, είναι η εικόνα του σημερινού τουρισμού στη χώρα μας.

Ενός μοντέλου που στο όνομα της ανάπτυξης, κατέστρεψε ό,τι άλλοτε προσείλκυε τους επισκέπτες στην Ελλάδα.

Όταν ο τουρισμός σε μια κατεστραμμένη φυσικά, απαξιωμένη ως προς τις δημόσιες επενδύσεις και υποβαθμισμένη ως προς τα έργα και τις υπηρεσίες χώρα παύσει να αποτελεί πηγή εσόδων, τότε η Ελλάδα θα ανακαλύψει και πάλι τις αρετές της πρωτογενούς παραγωγής.

Και τότε, οι νεοφιλελεύθεροι οπαδοί του εύκολου κέρδους θα αντιληφθούν πόσο τραγικό ήταν το λάθος της εγκατάλειψης της υπαίθρου, της ερημοποίησης της εύφορης γης και της φτωχοποίησης του αγροτικού κόσμου.

Αλλά τότε θα είναι, δυστυχώς, πολύ αργά.

*Ο Γιάννης Μυλόπουλος είναι Καθηγητής, πρώην Πρύτανης ΑΠΘ και Επικεφαλής παράταξης «ΑΛΛΑΓΗ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ Κ. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ»