Κάγκελα παντού και στα μυαλά τα κάγκελα του αόρατου εχθρού…

Το καλοκαίρι του 2023 μια σπουδαία ελληνίδα αρχαιολόγος, η Φωτεινή Ζαφειροπούλου, η γυναίκα που έσωσε τις αρχαιότητες της πλατείας Ναυαρίνου μου είπε σε μια συνέντευξη:

”Εκείνη την εποχή δουλεύαμε στην περιοχή του Ανακτόρου του Γαλερίου. Λίγο παραπέρα υπήρχε ο αρχαίος Ιππόδρομος που οι εργολάβοι απαίτησαν να παραχωθεί και να χτιστούν πολυκατοικίες. Τον χώρο γύρω από το Οκτάγωνο καταλάμβαναν τότε μισοερειπωμένα προσφυγικά ξύλινα σπίτια και ο δήμος αποφάσισε να διαμορφώσει σε πλατεία όλη την περιοχή και άρχισε τις εργασίες κατεδάφισης των παλιών κτισμάτων.

Ο εργολάβος που ανέλαβε το έργο θέλοντας να το τελειώσει το ταχύτερο, έβαλε μπουλντόζες να δουλεύουν σε 24ωρη βάση, με αποτέλεσμα ο φύλακας που είχαμε βάλει από την Εφορεία να επιβλέπει και είχε βάρδια εκείνη την ώρα, να έλθει τα μεσάνυχτα της δεύτερης μέρας των εργασιών στο σπίτι μου να με ειδοποιήσει ότι καταστρέφουν τα αρχαία.

Ευτυχώς έμενα εκεί δίπλα, τρέχω και βλέπω πραγματικά να είναι έτοιμη η μπουλντόζα να κατεδαφίσει ένα τμήμα ρωμαϊκού κτιρίου που σωζόταν. Φωνάζω στον χειριστή να σταματήσει αυτός μου απαντά «άσε μας ρε κορίτσι μου νυχτιάτικα, άει κοιμήσου» ακολούθησε καυγάς, αλλά όταν είδα ότι δεν σταματά, πάω και στέκομαι ανάμεσα στην μπουλντόζα και στο αρχαίο κτίριο πιστεύοντας ότι δεν θα με έπαιρνε από κάτω. Δεν ξέρω αν σήμερα ήμουν νέα θα τόκανα, γιατί τώρα δεν θα αποκλειόταν να με χτυπούσε.

Ο χειριστής αναγκάστηκε να σταματήσει και να φύγει βρίζοντας με αποτέλεσμα την άλλη μέρα να ακολουθήσουν άλλα δρώμενα με τον δήμαρχο και τους γύρω γείτονες, που θεωρούσαν ότι χωρίς πλατεία τα ακίνητα τους έχαναν σε αξία, να είναι έτοιμοι να μας λιντσάρουν, ιδιαίτερα εμένα. Τελικά γλυτώσαμε και εμείς και τα αρχαία, άρχισε συστηματική ανασκαφή μετά την απομάκρυνση των ερειπίων που έφερε στο φως μέρος λαμπρού δημόσιου οικοδομήματος…”

Από εκείνη την ηρωϊκή εποχή πέρασαν πια πάνω από έξι δεκαετίες. Η σημερινή εποχή δεν διαθέτει πολλούς σαν το Φώτη Πέτσα και τη Φωτεινή Ζαφειροπούλου να στήσουν το σώμα τους απέναντι σε μπουλντόζες και να σώσουν τη Ρωμαϊκή Αγορά και το Γαλεριανό συγκρότημα.

Στις δεκαετίες που πέρασαν οι άνθρωποι στάθηκαν με άλλο τρόπο ασεβείς απέναντι στις αρχαιότητες και το δημόσιο χώρο. Δεν έμαθαν να τις σέβονται και εξέφρασαν δεκάδες φορές την οργή τους με διάφορους ακραίους τρόπους, μουτζουρώνοντας την αψίδα του Γαλέριου, το Λευκό Πύργο και δεκάδες άλλα μνημεία.

Ο σεβασμός που δεν καταφέραμε να εμπνεύσουμε στις γενιές μετά τη Μεταπολίτευση είναι για μένα ένα καίριο σημείο που αποφεύγουμε να συζητήσουμε. Ακόμα και η αδυναμία επιβολής ποινών σε όποιον παραβατεί, πολλές φορές από το φόβο των αντιδράσεων συγκεκριμένων ιδεολογικών χώρων που αδυνατούν να δουν τη μεγάλη εικόνα και ερμηνεύουν στενά τα πράγματα.

Νομίζω ότι κάθε σόφρωνας άνθρωπος είναι σύμφωνος σε αυτά τα στοιχειώδη, που αποτελούν τη βάση μιας λογικής κουβέντας.

Από κει όμως και από την αδυναμία ενός κράτους να εμπνεύσει το σεβασμό μέσα από την εκπαίδευση και μιας κοινωνίας που αδιαφορεί για την τύχη των απομειναριών της Ιστορίας και του δημόσιου χώρου μέχρι την απαγόρευση των διαδηλώσεων στον Άγνωστο Στρατιώτη ή την ύψωση ενός σιδερένιου τείχους στο Ναυαρίνο υπάρχει μια μεγάλη απόσταση.

Χθες λοιπόν στη Θεσσαλονίκη, οι διαβάτες της πλατείας είδαν με έκπληξη να υψώνεται ένα ψηλό κάγκελο για την προστασία του Γαλεριανού Ανακτόρου.

Όπως είπα και πριν τα μνημεία οφείλουν να προστατεύονται από την ανθρώπινη βαρβαρότητα και καφρίλα. Εδώ όμως έχουμε να κάνουμε με κάτι άλλο.

Με την απώλεια της οπτικής συνέχειας, την αρμονική για δεκαετίες συνύπαρξη των αρχαιοτήτων αυτών με την καθημερινή ζωή της πόλης.

Ξαφνικά ένα οπτικό εμπόδιο από την πάνω πλευρά της πλατείας, την πιο πολυσύχναστη πλευρά της πλατείας. Μια βίαια διακοπή του βλέμματος.

Ποιο είναι κατά τη γνώμη μου το πρόβλημα εδώ: Η αδυναμία του κράτους να προστατεύσει με άλλο τρόπο τον αρχαιολογικό χώρο. Ο τρόπος αυτός είναι αρχικά η φύλαξη, η διαρκής παρουσία φυλάκων το αυτονόητο δηλαδή. Θα μου πεις τι φύλακες να βάλουν όταν κλείνουν για μήνες μουσεία όπως το Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού επειδή δεν υπάρχει προσωπικό; Όταν εκατομμύρια πάνε σε τσέπες ημέτερων μέσω σκανδάλων τύπου ΟΠΕΚΕΠΕ και για την Ιστορία της χώρας περισσεύουν ψίχουλα;

Μια δεύτερη παρατήρηση είναι πως στο συγκεκριμένο χώρο τα κάγκελα μπορούσαν απλά να τοποθετηθούν ανάμεσα στο αρχαίο τείχος και το σύγχρονο τοιχάκι όπως βλέπετε στην εικόνα. Η δουλειά θα γινόταν μια χαρά και δεν θα δημιουργούσε διακοπή της οπτικής συνέχειας. Θα ήταν σε χαμηλότερο ύψος και δεν θα απέκρυπταν το μνημείο από τη δημοφιλέστερη πλευρά της πλατείας.

Δεν το έκαναν. Πιστεύω ότι ο λόγος είναι βαθιά πολιτικός, ιδεολογικός. Είναι μια επιθετική επίδειξη πυγμής που χαρακτηρίζει το συγκεκριμένο πολιτικό χώρο και τους τοπικούς τοποτηρητές τους. Κυρίως την υπουργό και όλους όσους ασπάζονται την ιδεολογία της. Μια ιδεολογία αλλαζονείας.

Αυτά τα κάγκελα για μένα είναι πρόβλημα όχι γιατί μπήκαν. Αλλά γιατί μπήκαν στην εντελώς λάθος θέση για προφανείς λόγους…Πυγμής. Εγώ δεν μπορώ να φυλάξω τα αρχαία μου μας λέει η εφορία αρχαιοτήτων. Για να λέμε τα πάντα με το όνομα τους. 

*Ο τίτλος είναι στίχος του Τζίμη Πανούση.