Οι τσιγγάνοι ως μια θλιβερή στατιστική

Για όσους αγαπούν τις στατιστικές φαίνεται πως μόλις προστέθηκε μια ακόμα δίπλα σε αυτές που η Ελλάδα φιγουράρει στην κορυφή για τους λάθος λόγους.

«Νίκος Σαμπάνης 18 ετών πέφτει νεκρός από σφαίρα αστυνομικού το 2021 στο Πέραμα. Κώστας Φραγκούλης 16 ετών πέφτει νεκρός από σφαίρα αστυνομικού το 2022 στην Θεσσαλονίκη. Χρήστος Μιχαλόπουλος 17 ετών πέφτει νεκρός από σφαίρα αστυνομικού το 202 στην Βοιωτία. Ένα τσιγγάνος τον χρόνο νεκρός από πυρά αστυνομικών».

Και ενώ ένας μόνο 15χρονος ήταν αρκετός για να πάρει φωτιά όλη η Ελλάδα το 2008, εν έτη 2023 κανείς δεν ενδιαφέρεται αν με τον ίδιο ακριβώς τρόπο συστηματικά και χωρίς καμία τιμωρία η κάποιο προληπτικό μέτρο από την πολιτεία, αστυνομικοί σκοτώνουν Ρομά, κάτω από τις ίδιες ακριβώς συνθήκες, με τον ίδιο ακριβώς τρόπο με το συμπέρασμα να είναι πως σε κάθε μια καταδίωξη οι πυροβολισμοί ήταν αχρείαστοι αλλά ο θάνατος βαφτίζεται ατύχημα και καταλάθος εκπυρσοκρότηση.

Το πιο ανησυχητικό είναι πως η αδιαφορία των πολιτών, η χλιαρή αντιμετώπιση του γεγονότος από την κοινή γνώμη και τα ΜΜΕ, τα σχόλια συμπαράστασης στους αστυνομικούς κάτω από κάθε δημοσίευσα και οι ορδές αντιτσιγγανισμού που δεν σέβονται ούτε καν την ανθρώπινη ζωή δίνουν άτυπα το δικαίωμα στον κάθε ένα να σκοτώνει ανενόχλητος αυτόν που δεν είναι όμοιος του, που τον έχει στιγματίσει με στερεότυπα και προκαταλήψεις, που τον εξυπηρετεί διότι κατέχει το ρόλο του διαφορετικού, του άλλου, του εχθρού, του κινδύνου φτάνοντας να πιστεύει πως έχει το δικαίωμα να αποφασίζει ποια ζωή είναι ανάξια να βιωθεί και να επιστρέφουμε στον εκφασισμό της κοινωνίας.

Η φράση «Ζωή ανάξια να βιωθεί» προέρχεται από τίτλο βιβλίου του 1920 και χρησιμοποιούνταν από τους Ναζί για να χαρακτηρίσει άτομα που θεωρούνταν ότι δεν είχαν το «δικαίωμα στη ζωή» (ΑΜΕΑ, ομοφυλόφιλοι, κομμουνιστές, εβραίοι, τσιγγάνοι κ.α). Επίσης, ο όρος χρησιμοποιείται για να περιγράψει σε φιλοσοφικό επίπεδο τη θέση ότι υπάρχουν ζωές που είναι ανάξιες να βιώνονται.

Σε ένα σχόλιο κάποιος με περίσσια ευκολία χωρίς να αντιλαμβάνεται πως μιλάει για έναν άνθρωπο, που έχει οικογένεια, φίλους, είχε ένα μέλλον που δικαιούνταν να ζήσει γράφει «Ένα επίδομα λιγότερο»

Το μένος κατά των τσιγγάνων και οι βίαιες επιθέσεις δεν είναι κάτι άγνωστο. Τα συναντάμε στην πρώτη τους εμφάνιση επι Ευρωπαϊκού εδάφους όταν κυνηγήθηκαν από όλες τις αυτοκρατορίες και αποτέλεσαν τους μαύρους των Βαλκανίων.

Σκλάβοι στα μοναστήρια, στα σπίτια ηγεμόνων δεν είχαν κανένα δικαίωμα και αναγκάζονταν να μετακινούνται από τόπο σε τόπο διωγμένοι από παντού για να στιγματιστούν στην συνέχεια και με το χαρακτηριστικό «μετακινούμενος πληθυσμός, χωρίς πατρίδα, σπίτι και εργασία – ανένταχτοι από επιλογή». Δεν ήταν από επιλογή ήταν για λόγους επιβίωσης. Στην συνέχεια οι τσιγγάνοι πλήρωσαν βαρύ τίμημα στον Β παγκόσμιο πόλεμο με τις επίσημες καταγραφές να κάνουν λόγο για 500.000 νεκρούς στα στρατόπεδα συγκέντρωσης ενώ οι ανεπίσημες να φτάνουν το 1εκ. Δεν τους αναγνωρίστηκε το Ολοκαύτωμα πάρα μόνο μετά το 1980, η ιστορία δεν τους δικαίωσε, κανείς βασανιστής των Ρομά δεν τιμωρήθηκε ποτέ και οι ίδιοι δεν είχαν την εξουσία να επιβάλλουν την ηθική τους αποκατάσταση. Αργότερα βρέθηκαν στο στόχαστρο κάθε Ευρωπαϊκού λαού και με την διάσπαση των κρατών στα Βαλκάνια και την Ρωσία έπεσαν θύματα των εθνοκαθάρσεων με τρομερά πογκρόμ και μαζικές δολοφονίες που δεν απασχόλησαν για ακόμα μια φορά κανέναν.

Η Ελλάδα είχε πάντα να καυχιέται πως το σύνταγμά της απαγόρευε ρητά τις διακρίσεις και την εμπορία, βασανισμό ανθρώπων. Μέχρι τα τελευταία τουλάχιστον χρόνια. Η οικονομική κρίση και η πανδημία είχαν ως αποτέλεσμα την οικονομική εξαθλίωση για πολλούς, την αύξηση των σωματικών και λεκτικών επιθέσεων, τις γυναικοκτονίες και το ρατσισμό. Σαν να μην μας χωράει όλους ο τόπος, σαν να μας ενοχλούν αυτοί που δεν μας ταιριάζουν χωρίς να κάνουμε καμία προσπάθεια να τους κατανοήσουμε, να εξηγήσουμε συμπεριφορές και να βρούμε λύσεις. Η Ελλάδα κατρακύλησε στις τελευταίες θέσεις της ελευθερίας του τύπου, είδε να αυξάνονται σε μεγάλο βαθμό τα εγκλήματα, οι δολοφονίες, οι βιασμοί, οι κακοποιήσεις ανηλίκων καθώς και τα ποσοστά των παρατάξεων με ρατσιστικό και μισαλλόδοξο λόγο, τα ποσοστά ξενοφοβίας, ομοφοβίας και όπως είναι επόμενο τα ποσοστά αντιτσιγγανισμου.

Τα στατιστικά στοιχεία για τα εγκλήματα μίσους που δημοσιεύει κάθε χρόνο το μη κυβερνητικό Δίκτυο Καταγραφής Περιστατικών Ρατσιστικής Βίας (RVRN), δείχνουν πως στην πλειονότητα των περιστατικών βίας και ρατσισμού κατά προσφύγων μεταναστών και Ρομά τα θύματα αναφέρουν ως δράστες ένστολους. Η αστυνομική βία με ρατσιστικό κίνητρο παρουσιάζει αυξητική τάση από το 2018, και ειδικά εντός της περιόδου της πανδημίας. Κατά την περίοδο Ιανουαρίου-Δεκεμβρίου 2022, το Δίκτυο κατέγραψε, μέσω συνεντεύξεων 74 περιστατικά ρατσιστικής βίας. Σε 15 περιστατικά οι θύτες ήταν ένστολοι.

Εν έτη 2023 αν κάποιος ανατρέξει σε δημοσιεύματα ακόμα και από αναγνωρισμένους δημοσιογράφους και λόγιους, θα ανακαλύψει πως παρ όλο που οι τσιγγάνοι ζουν στα εδάφη του Ελληνικού κράτους από τον 14 αιώνα, είναι Έλληνες πολίτες, με μητρική γλώσσα την Ελληνική με καταγωγή από περιοχές σε όλη την Ελλάδα, την Μικρά Ασία και τα Βαλκάνια, με ήθη και έθιμα που επηρέασαν και επηρεάστηκαν από όσα συνάντησαν από τόπο σε τόπο, υπήρξαν αυτοί που διέσωσαν το ελληνικό δημοτικό τραγούδι, ανέπτυξαν τα μουσικά σύνολα, διότι οι ντόπιοι δεν καταδέχονταν το επάγγελμα του μουσικού (στο παίξιμο των τσιγγάνων οφείλεται η μετατροπή του διατονικού ύφους μιας μελωδίας σε χρωματικό με βάση το διάστημα του τριημιτονίου), εξυπηρέτησαν την τοπική οικονομία σε δύσκολες εποχές, σε περιοχές χωρίς οδικό δίκτυο, αυτοκίνητα και μέσα μεταφοράς εξασκώντας το επάγγελμα του γυρολόγου, καλαθά, έμπορου, είναι κοντά μας δίπλα μας εκατοντάδες χρόνια και όμως φτάσαμε να τους θεωρούμε ξένους.

Αν σήμερα ρωτήσει κάποιος ένα τυχαίο δείγμα ανθρώπων ποιους μισεί περισσότερο, ποιους δεν μπορεί να ανεχτεί, ποιους θα εξαφάνιζε, θα έλεγε δίχως δεύτερη σκέψη τους τσιγγάνους τονίζοντας ότι δεν είναι βεβαίως ρατσιστής απλά οι ίδιοι δεν έχουν διάθεση να ενταχθούν χωρίς να αναρωτηθεί πόσες φορές και πότε τους δόθηκε ιστορικά η ευκαιρία να καταφέρουν να αλλάξουν το αφήγημα που τους θέλει τους οικείους ξένους.

Κάτι πήγε πολύ λάθος τα τελευταία χρόνια και η περιβόητη ένταξη που υποσχέθηκαν το κράτος και η Ευρώπη όχι απλά δεν επιτεύχθηκε αλλά αντιθέτως η μη ανανέωση αδειών, η απαγόρευση του πλανόδιου εμπορίου, η συρρίκνωση της λαϊκής αγοράς, η οικονομική κρίση που έφερε νέα επαγγέλματα και έθεσε άλλα σε αχρηστία, η μετακίνηση όλης της παραβατικότητας σε περιοχές που ζουν τσιγγάνοι, η συστηματική μετατροπή τους σε εγκληματικές εστίες με την ανοχή του συστήματος που το εξυπηρετεί να καλύπτει το κακό πρόσωπο του στην άκρη της πόλης, στο περιθώριο αλλά να το αφήνει να υπάρχει, είχε ως αποτέλεσμα περισσότερη εσωστρέφεια, περισσότερο φόβο, προκαταλήψεις, στερεότυπα, αποξένωση και ρατσισμό.

Θα χρειαστεί άμεσα να ληφθούν μέτρα από το κράτος και τους Ρομά με τους Ρομά για τους Ρομά. Ένας νεκρός τσιγγάνος το χρόνο από ένστολους δεν είναι μια απλή στατιστική (που κινδυνεύει να αυξηθεί και να παγιωθεί) αλλά χαμένες ζωές νέων παιδιών που δεν ένιωσαν ποτέ αποδεκτό κομμάτι αυτού του κόσμου.