Τα δακτυλικά αποτυπώματα της αλληλεγγύης στο Μετρό

Ελπίζω όταν ανοίξουν ξανά οι πόρτες του μετρό να μη βρούμε την κατάσταση χειρότερη από όσο την αφήσαμε.

Αλλά φοβάμαι πως αυτό ακριβώς είναι που θα συμβεί. Ό,τι αποτελεί διευκόλυνση για την κοινωνική πλειοψηφία, για τις εταιρείες είναι απώλεια εσόδων. Έχουμε φτάσει σε ένα σημείο όπου η συσσώρευση πλούτου στηρίζεται στην παρεμπόδιση των συλλογικών ροών της πόλης.

Τα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς δεν είναι μονάχα, ένα σύστημα μετακίνησης. Είναι ένας μηχανισμός διαχείρισης του χρόνου και της κίνησης, των σωμάτων της πόλης. Από την πρώτη μέρα λειτουργίας του μετρό βρεθήκαμε μπροστά σε μια παράλογη διαχείριση του χώρου και του συλλογικού μας χρόνου.

Εκδοτήρια που δεν λειτουργούσαν, μπάρες τοποθετημένες στη μέση των σταθμών, που εμπόδιζαν τη χρήση των υπόγειων διαβάσεων χωρίς πληρωμή, ακόμη κι όταν απλώς θέλαμε να περάσουμε απέναντι. Αυτές οι σκηνοθετικές επιλογές των κατασκευαστών καθορίζουν τη συλλογική μας κίνηση.

Κι όμως, μέσα σε αυτή τη σκηνοθετημένη πειθαρχία, αναπτύχθηκε άμεσα και αυθόρμητα μια χειρονομία αλληλεγγύης, που μας έδειξε πως η πλειοψηφία των ανθρώπων αυτής της πόλης μπορούν ακόμη να αναπνέουν συλλογικά. Είναι τα εισιτήρια που περνούν από χέρι σε χέρι, το «θες;» που σου λέει ένας άνθρωπος που διάβηκε το κατώφλι της μπάρας, τα χαρτάκια που αφήνονται διακριτικά δίπλα στις κινούμενες σκάλες, γεμάτα με δακτυλικά αποτυπώματα αλληλεγγύης.

Αυτή η ανταλλαγή δεν είναι παραβατική πράξη. Είναι η πιο απλή μορφή καθημερινής αλληλεγγύης μέσα σε ένα αστικό περιβάλλον που έχει γίνει εχθρικό. Είναι ένα μικρό ρήγμα στη συνεκτική πολιτική της αποσύνθεσης. Μια άρνηση να δεχτούμε να παραμείνουμε μόνοι/ες.

Απέναντι σε αυτό, η κυβερνητική ρητορική υπήρξε προβλέψιμη: «Όποιος δεν πληρώνει, είναι μπαταχτσής». Είναι μια γνώριμη αφήγηση που τελειοποιήθηκε από την αρχή της κρίσης μέχρι σήμερα, η οποία δεν στοχεύει μόνο στη διασφάλιση της συσσώρευσης για την THEMA, την κοινοπραξία που διαχειρίζεται το μετρό, αλλά και στη διαμόρφωση της κοινωνικής σχέσης. Οι διαχειριστές του αστικού μας χώρου, γνωρίζουν πως όταν οι άνθρωποι παύουν να αναγνωρίζονται, όταν προτιμούν την καταφυγή στην μοναξιά και την απόδραση στον στενό μας κύκλο είναι ευκολότερα διαχειρίσιμοι/ες.

Τα δακτυλικά αποτυπώματα πάνω σε ένα εισιτήριο είναι η υπενθύμιση πως η κοινωνία μας, παρά τις συστηματικές προσπάθειες, δεν είναι ακόμη κοινωνικά νεκρή. Η ανταλλαγή εισιτηρίων στο μετρό της Θεσσαλονίκης είναι μια χειρονομία αλληλεγγύης. Δεν είναι μόνο εξοικονόμηση χρημάτων. Είναι μια πράξη συλλογικής επανοικειοποίησης ενός χώρου που μας ανήκει. Δεν περιμένουμε σε χαλασμένα μηχανήματα, δεν αποδεχόμαστε αναντίρρητα μια μπάρα που χωρίζει τη διάβαση στη μέση, δεν δεχόμαστε να πληρώσουμε για να χρησιμοποιήσουμε μια υπόγεια διάβαση.

Κοινωνικοποιούμε τα 90 λεπτά ενός εισιτηρίου γιατί βοηθάμε ο ένας τον άλλο, να ξεπεράσουμε τα εμπόδια που μας έχουν τοποθετήσει. Το εισιτήριο γίνεται ένα μικρό κοινό αγαθό. Το παίρνουμε με ευγνωμοσύνη και το δίνουμε χωρίς να ζητάμε διαπιστευτήρια.

Δεν είναι η πρώτη φορά που οι άνθρωποι, επινοούν τρόπους να παίρνουν πίσω κομμάτια από αυτά που τους έχουν κλέψει. Τη δεκαετία του ’70, στην Ιταλία, το εργατικό και φοιτητικό κίνημα εισήγαγε την αυτομείωση. Οι άνθρωποι πλήρωναν για ενοίκιο, μετακίνηση, ψωμί, ό,τι θεωρούσαν δίκαιο και όχι ό,τι επέβαλλε ο νόμος της αγοράς. Στη Σουηδία, σήμερα, μπορείς να κάνεις χρήση του κοινού ταμείου που δημιούργησε η ομάδα Planka.nu. Με δέκα ευρώ τον μήνα μπαίνεις στα ΜΜΜ χωρίς εισιτήριο, και σε περίπτωση προστίμου το ταμείο καλύπτει το ποσό.

Και τώρα που οι είσοδοι του μετρό έχουν κλείσει, φοβάμαι πως μηχανεύονται τρόπους να εξουδετερώσουν αυτή τη μικρή πράξη κοινωνικής αλληλεγγύης. Τα αιτήματα πρέπει να διατυπωθούν πριν ανοίξουν ξανά οι πόρτες, για να θυμόμαστε τι θα χρειαστεί να υπερασπιστούμε.

• Διατήρηση της 90λεπτης διάρκειας του εισιτηρίου, της διάρκειας της αλληλεγγύης. Το εισιτήριο που περνάει από χέρι σε χέρι να μη γίνει ανάμνηση, αλλά μια συνήθεια, μια χειρονομία που κάθε φορά που επιτελείται μας θυμίζει ότι είμαστε μαζί.
• Μετακίνηση της μπάρας, από τη μέση των υπόγειων διαβάσεων, στις εισόδους του μετρό. Η πόλη και οι υπόγειες διαβάσεις που πλέον έχουμε, πρέπει να είναι προσβάσιμη.
• Ενίσχυση της οργάνωσης των εργαζομένων στο μετρό και στα ΜΜΜ, των συντηρητ(ρι)ών, των καθαριστ(ρι)ών, όλων όσων η εργασία είναι αναγκαία για να συνεχίσει να υπάρχει αξιοπρεπής δημόσια μετακίνηση. Αν κάποια στιγμή θέλουμε να φτάσουμε να διεκδικήσουμε ένα πραγματικά κοινωνικοποιημένο σύστημα μετακίνησης, θα πρέπει να μιλήσουμε πρώτα για την κοινωνικοποιημένη εργασία που απαιτείται για τη λειτουργία του.

Την επόμενη φορά που θα ανοίξουν οι πύλες, ελπίζω να συνεχίζουμε να ανταλλάσσουμε εισιτήρια, να συμμετέχουμε με τα δικά μας δακτυλικά αποτυπώματα στην κοινωνική αλληλεγγύη, μαρτυρίες μιας συλλογικότητας που αρνείται να υποκύψει.