Τα τραγούδια που γράφονται σήμερα – Ένα ρεφρεν για στόρι μάλλον είναι αρκετό;
Πόσες φορές δεν αναγνωρίσαμε ένα viral τραγούδι από το ρεφρέν και διαπιστώσαμε πως δεν είχαμε ακούσει ποτέ ξανά την εισαγωγή του;
Υπήρξε μια εποχή που τα τραγούδια γεννιούνταν μέσα σε άλμπουμ. Όχι απλώς ως μεμονωμένες νότες, αλλά ως κομμάτια μιας μεγαλύτερης αφήγησης.
Τα άλμπουμ δεν ήταν απλώς συλλογές τραγουδιών, αλλά ήταν θεματικές ενότητες, καλλιτεχνικές δηλώσεις, μουσικά ταξίδια. Από τα concept albums των Pink Floyd μέχρι τις ενιαίες αισθητικές προσεγγίσεις Ελλήνων δημιουργών όπως ο Μάνος Χατζιδάκις, ο Μίκης Θεοδωράκης, ο Σταύρος Ξαρχάκος ή ο Θάνος Μικρούτσικος, υπήρχε μια πρόθεση συνοχής, ένα νήμα που ένωνε τα τραγούδια μεταξύ τους.
Ακόμα και τα τραγούδια που ξεπηδούσαν από αυτά τα άλμπουμ ως ραδιοφωνικές επιτυχίες, παρέμεναν συνδεδεμένα με το ευρύτερο έργο. Ήταν πλήρη, με εισαγωγές, κουπλέ, γέφυρες, ρεφρέν, τραγούδια που μπορούσες να τα σιγοτραγουδήσεις απ’ την αρχή ως το τέλος. Κι αυτό το ταξίδι, αυτή η σχέση με το τραγούδι, ήταν μια εμπειρία. Γι’ αυτό και σήμερα, αρκούν λίγες νότες στην εισαγωγή κάποιων τραγουδιών για να μας μεταφέρουν στιγμιαία σε μια εποχή, μια ανάμνηση, ένα συναίσθημα. Αρκούν λίγα δευτερόλεπτα από την εισαγωγή τους για να τα αναγνωρίσουμε και θα κυλήσουν σαν νεράκι στα χείλη οι πρώτοι στίχοι τους.
Όμως σήμερα, τα πράγματα έχουν αλλάξει. Ριζικά.
Η πλατφόρμα του TikTok έχει μεταμορφώσει τον τρόπο με τον οποίο κυκλοφορεί και καταναλώνεται η μουσική. Δεν είναι πλέον σπάνιο να γράφονται τραγούδια όχι για να ακουστούν ολόκληρα, αλλά μόνο για ένα ρεφρέν ή μάλλον, για ένα «πιασάρικο» απόσπασμα 15 δευτερολέπτων. Η επιτυχία μετριέται σήμερα σε views, σε stories, σε trends ή σε τάσεις όπως θα πουν κάποιοι. Ένα τραγούδι θεωρείται χιτ όχι όταν αγαπηθεί πια από το κοινό στο σύνολό του, αλλά όταν γίνει ήχος σε δεκάδες βίντεο. Κι εκεί σταματάει. Δεν είναι λίγα τα τραγούδια που τώρα που τα λέμε, έρχονται στο μυαλό ακριβώς επειδή είχαν μία τέτοια πορεία από στορι σε στορι και μετά, σιωπή.
Πόσα από αυτά τα τραγούδια δεν έχουμε αναγνωρίσει από ένα viral TikTok, μόνο και μόνο για να διαπιστώσουμε αργότερα —αν τύχει και πατήσει κανείς «play»— πως το υπόλοιπο κομμάτι είναι σχεδόν αδιάφορο ή ασύνδετο; Σαν να μην προοριζόταν ποτέ να ακουστεί ολόκληρο. Ή να παίζει τυχαία σε ένα αμάξι ή στο λεωφορείο και μέχρι να φτάσει στο αναγνωρίσιμο κομμάτι, να μην έχουμε ιδέα για ποιο πρόκειται.
Η δομή του τραγουδιού, η αφήγηση, η συναισθηματική του καμπύλη, μοιάζουν να έχουν καταργηθεί. Αν το ρεφρέν δεν είναι έτοιμο να γίνει meme, το τραγούδι «δεν περπατάει». Μπορεί το TikTok να έχει δώσει φωνή σε νέους καλλιτέχνες και να έχει συμβάλει στην ανάδειξη κάποιων όμορφων μουσικών στιγμών, όμως συχνά καταλήγει να λειτουργεί ως εργαλείο «συμπύκνωσης» της μουσικής τέχνης σε περιεχόμενο που μοιάζει περισσότερο με soundtrack για scroll παρά για ακρόαση. Κι αυτό δεν θα έπρεπε να λέγεται τραγούδι, αλλά κάπως αλλιώς. Με έναν άλλον, καινούριο όρο.
Και αυτό δεν είναι απλώς αλλαγή τάσης. Είναι αλλαγή νοοτροπίας.
Το τραγούδι έτσι, χάνει τον ρόλο του ως φορέας ιστοριών, συναισθημάτων, εμπειριών, και μετατρέπεται σε εργαλείο κατανάλωσης. Μια μουσική παρένθεση, γρήγορη, εύπεπτη, αναλώσιμη. Το ακούμε γρήγορα και το ξεχνάμε το ίδιο γρήγορα, μόλις έρθει το επόμενο viral.
Δεν είναι ότι δεν γράφονται πια καλά τραγούδια. Δεν είναι ότι και σήμερα δεν υπάρχουν καλλιτέχνες που αντιστέκονται σε όλο αυτό και φτιάχνουν τραγούδια με τον παραδοσιακό τρόπο. Είναι ότι ο τρόπος που ακούμε μουσική – και κυρίως, ο τρόπος που προβάλλεται – συχνά δεν τα επιτρέπει να φτάσουν σε εμάς ολόκληρα. Εκτός αν επιστρέψουμε σε παλιούς τρόπους αναζήτησης της καλής μουσικής. Όπως κάποτε που άνθρωποι πήγαιναν στα δισκάδικα της γειτονιάς για να ψάξουν μουσική. Να ακούσουν, να βρουν, να νιώσουν τα τραγούδια και να τα κάνουν μέρος μίας άτυπης ιεροτελεστίας που ξεκινούσε από το δισκάδικο και έφτανε μέχρι το δωμάτιο σου, που θα πατούσες το play και θα έκλεινες τα μάτια.
Ίσως είναι η στιγμή να αναρωτηθούμε: Μήπως, μέσα στην ταχύτητα των trends, χάνουμε την ουσία της μουσικής; Μήπως είναι καιρός να ξαναδώσουμε αξία στο τραγούδι ως σύνολο; Να επιστρέψουμε, έστω και για λίγο, στον δίσκο, στο άλμπουμ, στην ατμόσφαιρα του ολοκληρωμένου έργου;
Ή τουλάχιστον, να πατήσουμε το “play” μέχρι το τέλος.
