Λούβρο: Μόνα Λίζα, η αφόρητη μοναξιά μιας διασημότητας

Λέξεις, εικόνες: Στέργιος Μήτας

Λούβρο. Φτάνοντας στην γυάλινη πυραμίδα του Λούβρου περιμένεις σε μια μεγάλη ουρά για να μπεις. Κατεβαίνεις στον υπόγειο χώρο και συναντάς ένα μικρό mall και αντιλαμβάνεσαι ότι το Λούβρο πουλάει καλά. Το Λούβρο έχει πάνω από 9 εκατομμύρια επισκέπτες τον χρόνο. Είναι το πρώτο μουσείο παγκοσμίως σε επισκεψιμότητα και το πιο Instagrammed μουσείο στον κόσμο. Είναι πολύ περήφανο για τα “ Big Three “ δηλαδή τα τρία μεγάλα έργα τέχνης που διαθέτει. Ποια είναι αυτά; H Mona Lisa, η Αφροδίτη της Μήλου και η Νίκη της Σαμοθράκης είναι τα “ τρία μεγάλα“ του Λούβρου και οι τουρίστες πηγαίνουν για να δουν αυτά και να βγουν μια selfie.

Με καλή πρωινή διάθεση και ενέργεια πλησιάζουμε στην αίθουσα που είναι ο πίνακας του Leonardo Da Vinci. Αυτό που βλέπουμε είναι λίγο σοκαριστικό. Η αίθουσα είναι ασφυκτικά γεμάτη από κόσμο. 30.000 κόσμος έρχεται κάθε μέρα στο Λούβρο, κατά μέσο όρο και σχεδόν όλοι θα περάσουν από εδώ. Ο ένας κολλητά στον άλλο, σπρώχνονται μέχρι να πλησιάσουν σε απόσταση που να μπορεί να βγει μια selfie και να είναι και η Mona Lisa μέσα, που είναι μόνο 77 Χ 53 εκατοστά. Μια ξύλινη προστασία δεν σε αφήνει να πλησιάσεις κοντά στον πίνακα, ένα δεύτερο ξύλινο κάγκελο σε κρατάει πιο μακριά και μια τρίτη κορδέλα ακόμη πιο μακριά. Είναι φυσικά αδύνατον να δεις τον πίνακα. Απλώς υπάρχεις εκεί που είναι και ο πίνακας. Οι άνθρωποι του μουσείου κατευθύνουν τον κόσμο για να φεύγει γρήγορα και να ρθούν οι επόμενοι. Όλοι κρατάνε όρθιο ένα κινητό. Οι Instagram τουρίστες δεν απελπίζονται , μία selfie με την Mona Lisa είναι πολύτιμη. Μπορεί να έκαναν ολόκληρο ταξίδι μόνο για αυτό. Αν το Λούβρο έβαζε τον κόσμο σε μια ουρά, ο ένας πίσω από τον άλλο να περνάει μπροστά από τον πίνακα , ο κάθε ένας θα είχε μόνο 1 δευτερόλεπτο για να δει την γοητεία της Mona Lisa. Κάποιοι βέβαια έχουν πολύ περισσότερο χρόνο για να δουν τον πίνακα αρκεί να πληρώσουν τουλάχιστον 15.000 € για μια προσωπική ξενάγηση δίχως κόσμο. Στην ίδια αίθουσα υπάρχουν αριστουργήματα της Ιταλικής Αναγέννησης από μεγάλους καλλιτέχνες όπως ο Τιτσιάνο, ο Τιντορέτο και ο Βερονέζε. Σχεδόν κανένας δεν ασχολείται με αυτούς τους πίνακες και μου έκανε πολύ μεγάλη εντύπωση. Τα μάτια όλων είναι καρφωμένα στην Mona Lisa.

Η Mona Lisa είναι εγκλωβισμένη μέσα στην τεράστια διασημότητα της και δεν επικοινωνεί πλέον με τούς θεατές της. Η Mona Lisa θέλει να είσαι κοντά της, για να μπορεί να “ συνομιλήσει “ μαζί σου , κάτι απαραίτητο για να βιώσεις την δύναμη της γοητείας της. Ο Leonardo Da Vinci Αυτό ζητούσε και από όσους έβλεπαν την Mona Lisa, να είναι κοντά για να μιλάνε. Αυτό έκανε και ο ίδιος τα βράδια μέχρι το τέλος της ζωής του. Είχε την Mona Lisa δίπλα στο κρεβάτι του, και της μιλούσε για τα συναισθήματα του και τις καλλιτεχνικές του ανησυχίες. Ήταν η ψυχανάλυση του. Το είπε και ο Φρόιντ. Το ίδιο έκανε και ο Ναπολέοντας που την είχε για τέσσερα χρόνια στην κρεβατοκάμαρα του. Η Mona Lisa είναι έτσι φτιαγμένη από τον Leonardo, που σε κοιτάζει με εκείνο το ήρεμο αινιγματικό χαμόγελο και σε προτρέπει να τα πείτε. Αυτή η επικοινωνία δυστυχώς χάθηκε σήμερα. Κανένας από τους 30 χιλιάδες που έρχεται κάθε μέρα να την δει, δεν μπορεί να την πλησιάσει για να “ συνομιλήσουν “.

Τώρα το Λούβρο παραδέχεται ότι δεν μπορεί να εξυπηρετήσει τον κόσμο που έρχεται να δει την Mona Lisa και ζήτησε 500 εκατ. € από το κράτος για να κάνει μια καινούργια πιο μεγάλη αίθουσα για τον πίνακα. Η κυβέρνηση είπε όχι και οι τεχνοκριτικοί λένε στο Λούβρο να αφήσει ήσυχη την Mona Lisa και να σταματήσει την προώθηση της. Έχει πάρα πολλά έργα που μπορεί να προτείνει στους επισκέπτες του, όχι μόνο την Mona Lisa.

Η Mona Lisa είναι ο πιο διάσημος και ο πιο ακριβός πίνακας παγκοσμίως και είναι ένα πορτραίτο. Πως μπορεί να γίνει ένα πορτραίτο όσο καλό και να είναι ο διασημότερος πίνακας του πλανήτη; Για δύο λόγους. Ο ένας είναι καλλιτεχνικός και ο άλλος Marketing.

Kαλλιτεχνική αξία. Η διάσημη έκφραση του προσώπου της, και το αινιγματικό χαμόγελό της είναι μοναδικής καλλιτεχνικής αξίας. Η περίφημη τεχνική σκίασης του Leonardo Da Vinci το “ sfumato” ” σαν καπνός “ , είναι αξεπέραστη σε αυτόν τον πίνακα. Δεν υπάρχουν πινελιές . Έβαζε πολύ λεπτά σχεδόν διαφανή στρώματα λαδομπογιάς πάνω στο ξύλο, λένε με τα δάχτυλα του και τα έσβηνε αριστουργηματικά στο πρόσωπο της Mona Lisa. Έτσι έφτιαξε αυτήν την μοναδική ημιδιαφάνεια στο δέρμα. Με αυτόν τον τρόπο ζωγράφισε τα “ χείλη που χαμογελούν “ και τα “ μάτια που λάμπουν “.  Αυτό είναι το μεγαλείο του πίνακα. Χιλιάδες μελέτες έχουν γραφτεί για να αναλύσουν την τεχνική του Leonardo και την καλλιτεχνική του αξία.

Marketing. Εδώ το Λούβρο τα δίνει όλα για να ανεβάσει την προσέλευση του κόσμου, αλλά πόσο ακόμη;  Χρησιμοποιεί αμφιβόλου ποιότητας διαφημιστικές επιλογές δίνοντας τον χώρο για γυρίσματα ταινιών. Νοίκιασε το 2006 τις αίθουσες για 2,5 εκατ. δολάρια για τα γυρίσματα του Κώδικα ντα Βίντσι και αύξησε την επισκεψιμότητα του. Το 2018 το παραχωρεί στην pop star Beyonce και τον Jay-Z για να γυρίσουν ένα κακόγουστο video-clip για να αυξήσει και άλλο την επισκεψιμότητα του. Πρόσφατα έδωσε τους χώρους του στην pop star Lady Gaga για το διαφημιστικό της ταινίας Joker για να αυξήσει και άλλο την επισκεψιμότητα του. Η pop-star βάζει με κραγιόν ένα χαμόγελο –Joker – στην Mona Lisa και το Λούβρο προσπαθεί να το δικαιολογήσει σαν καλλιτεχνικό δρώμενο.

Το Λούβρο για 15.000€ κάνει προσωπική ξενάγηση χωρίς κόσμο ,σε διάφορους celebrities με εκατομμύρια followers για να ανεβάσουν φωτογραφίες τους με την Mona Lisa και να αυξήσει και άλλο την επισκεψιμότητα του . Αν θέλεις ακόμη πιο prive κατάσταση θα δώσεις 30.000€ θα είσαι μόνος στο μουσείο για μιάμιση ώρα και θα έχεις μικρό δείπνο μαζί με την Αφροδίτη της Μήλου , και κουαρτέτο να σου παίξει μουσική στα δωμάτια του βασιλιά . Και ο κατάλογος του marketing crossover είναι μεγάλος . Το Λούβρο εμπορευματοποιεί ανελέητα την κληρονομιά του και έχει ετήσιο τζίρο κοντά στο 1 δισ.. Χωρίς αυτό το τεράστιο marketing δεν νομίζω ότι το πορτρέτο της Mona Lisa θα είχε γίνει ο πιο διάσημος πίνακας παγκοσμίως.

Καθισμένος στην εσωτερική αυλή του Λούβρου παρέα με τα υπέροχα αγάλματα, σκεφτόμουν την γέννηση και την πορεία προς την διασημότητα του πορτραίτου της Mona Lisa του Leonardo Da Vinci .

Ο Leonardo di ser Piero γνωστός σαν Leonardo da Vinci ήταν μια ιδιοφυία, στην τέχνη, την αρχιτεκτονική, την ανατομία, την εφεύρεση, την μηχανική και την πολεοδομία. Γεννήθηκε το 1452 στο όμορφο χωριό Vinci κοντά στην Φλωρεντία. Ήταν λάτρης της επιστήμης και του άρεσε να λύνει προβλήματα. Δούλεψε στην Φλωρεντία το Μιλάνο και την Ρώμη. Το 1503 δέχτηκε την παραγγελία του Ιταλού εμπόρου μεταξιού Francesco Del Giocondo να ζωγραφίσει το πορτραίτο της 23χρονης γυναίκας του Lisa Gherardini , για να γιορτάσουν την γέννηση του δεύτερου γιου τους. Ο Leonardo δούλεψε τον πίνακα τέσσερα χρόνια και δεν τον παρέδωσε ποτέ στην Mona Lisa. Ήταν ο αγαπημένος του πίνακας, κοιμόταν με τον πίνακα δίπλα του, μιλώντας με την Mona Lisa, για τα συναισθήματα του, και τις καλλιτεχνικές του ανησυχίες.

Το 1516 δέχτηκε την πρόταση του βασιλιά της Γαλλίας Φρανσουά Α, να δουλέψει για αυτόν. Πήρε την Mona Lisa μαζί του πέρασε τις Άλπεις με μουλάρι και έφτασε στο Amboise της Γαλλίας. Εδώ έκανε σχέδια για ένα παλάτι για τον Βασιλιά και την ιδανική πόλη. Πρόσθετε επίσης λεπτομέρειες στην Mona Lisa. Πέθανε το 1519, έζησε μόνο τρία χρόνια στην Γαλλία. Με διαθήκη άφησε τον πίνακα στον μαθητή και εραστή του, Giacomo Caprotti, γνωστό σαν Salai που ήταν μαζί του στην Γαλλία. Αυτός πούλησε την Mona Lisa, μαζί με άλλους τρείς πίνακες, στον Βασιλιά Φρανσουά Α και όχι ο Leonardo Da Vinci.

Η διαδρομή της Mona Lisa. Έχει ενδιαφέρον η διαδρομή και η πορεία του πίνακα προς την διασημότητα. Στην αρχή ήταν στα παλάτια των Λουδοβίκων και τον έδειχναν στους καλεσμένους τους. Ο Ναπολέων είχε δανειστεί την Mona Lisa για τέσσερα χρόνια και την είχε στην κρεβατοκάμαρα του. Μετά την Γαλλική επανάσταση πήγε στο Λούβρο και μπήκε σε μια αίθουσα μαζί με άλλους πίνακες.

Κανένας δεν έδινε και πολύ σημασία στην Mona Lisa μέχρι που κλάπηκε το 1911. Ο Ιταλός εργάτης στο Λούβρο Vinsenzo Perugia περνάει ένα βράδυ κρυμμένος σε μια ντουλάπα μέσα στο μουσείο, και το πρωί φεύγει με τον πίνακα. Κανένας δεν κατάλαβε τίποτα από τους υπεύθυνους του μουσείου για 28 ώρες. Ένας ζωγράφος που ήρθε και έστησε το καβαλέτο του στην αίθουσα για να ζωγραφίσει είδε ότι έλειπε ο πίνακας και το είπε στους υπεύθυνους . Η είδηση έγινε τεράστιο εθνικό θέμα και η κλοπή ήταν η αρχή της διασημότητας της Mona Lisa. Ο Perugia κατάλαβε ότι δεν μπορεί να πουλήσει τον πίνακα και τον έκρυψε στον ψεύτικο πάτο ενός μπαούλου στο σπίτι του και αργότερα κατάφερε να τον πάει στην Ιταλία. Γράφτηκαν πάρα πολλά στις εφημερίδες και ανακρίθηκε και ο Picasso και ο Apollinaire σαν πιθανοί κλέφτες. Πέρασαν δύο χρόνια, ο Perugia προσπαθεί να πουλήσει τον πίνακα σε έναν έμπορο τέχνης, αυτός τον δείχνει στον διευθυντή του μουσείου Uffizi ο οποίος πιστοποιεί ότι είναι αυθεντικός και ο Perugia συλλαμβάνεται. Ισχυρίζεται ότι έκλεψε τον πίνακα για να τον φέρει πίσω στην πατρίδα του και γίνεται αγαπητός στην Ιταλία .

1913. Η Mona Lisa περιοδεύει σε μουσεία στην Ιταλία για να την δουν οι Ιταλοί πριν επιστραφεί πίσω στους Γάλλους για διπλωματικούς λόγους. 1945. Η Mona Lisa κρύφτηκε στον Δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο για να μην την πάρουν οι Ναζί. Θα έχεις δει την ταινία του George Clooney “ The Monuments Men “ για αυτό το θέμα. 1956. Δέχεται επίθεση από δύο άτομα με οξύ αλλά η προστασία της είναι πλέον πολύ καλή. 1963. Πηγαίνει στην Αμερική με πρωτοφανή μέσα προστασίας. Είναι ήδη διάσημη αλλά εδώ αρχίζει η πολύ διασημότητα. Εκτίθεται στην Ουάσιγκτον και στην Νέα Υόρκη για επτά εβδομάδες. Την είδαν 1,6 εκατ. άτομα περιμένοντας σε ατελείωτες ουρές και έχοντας μόνο 4 δευτερόλεπτα χρόνο για να σταθούν μπροστά στον πίνακα. 1974. Η Mona Lisa πηγαίνει στην Ιαπωνία. Για επτά εβδομάδες και εδώ την βλέπουν 1,5 εκατ. άτομα αριθμός πρωτοφανής για έργο τέχνης στην Ιαπωνία. Το ρεκόρ αυτό δεν έχει καταρριφτεί ακόμη στην Ιαπωνία για επισκεψιμότητα σε έργο τέχνης Εδώ είχαν χρόνο 10 δευτερόλεπτα μπροστά στον πίνακα. Δέχτηκε επίθεση με μπογιά από ένα νεαρό ανάπηρο άτομο. 1974. Περνάει από την Ρωσία . Στην επιστροφή της στην Γαλλία η Mona Lisa πέρασε από την Μόσχα. Είμαστε στην καρδιά του ψυχρού πολέμου και οι Σοβιετικοί έχουν καταδικάσει την Δυτική τέχνη. Ο πρόεδρος Μπρέζνιεφ παίρνει τηλέφωνο τον νεοεκλεγμένο Γάλλο πρόεδρο Ζισκάρ ντ΄Εστέν και του ζητάει το αεροπλάνο με την Mona Lisa πριν πάει στο Παρίσι να κάνει μία στάση στην Μόσχα. Δίνει μάλιστα ασφάλιση 100 εκατ. δολάρια. Στην Μόσχα η Mona Lisa προκάλεσε πανδαιμόνιο. 2 εκατ. άνθρωποι περίμεναν σε ουρές όλη την νύχτα έξω από το Μουσείο Πούσκιν για να δουν τον πίνακα. Ο Μπρέζνιεφ όταν ρωτήθηκε πως του φαίνεται η Mona Lisa, είπε την ιστορική φράση “ φαίνεται μια απλή, λογική γυναίκα “ και τους άφησε όλους άφωνους. Κατά βάθος είχε δίκιο, έτσι ήταν η Lisa Gherardini στην ζωή της.

Από το 1974 η Mona Lisa σταμάτησε τα ταξίδια και είναι στο Λούβρο, στον πιο προστατευμένο χώρο μουσείου παγκοσμίως, μέσα σε μια γυάλινη αλεξίσφαιρη θήκη πάχους 3,88 εκατοστά , σε θερμοκρασία 21 C και υγρασία 50%. Ένα θησαυροφυλάκιο την περιμένει από κάτω σε περίπτωση ανάγκης. Οι Γάλλοι δεν την δίνουν πουθενά. Κοστίζει 1 δισεκατομμύριο ευρώ σε αρχική τιμή και φυσικά δεν πωλείται. Κάποιοι με πάρα πολλά λεφτά από πετρέλαια ζήλεψαν την διασημότητα του Λούβρου και της Mona Lisa και ήθελαν και αυτοί Λούβρο και πίνακα του Leonardo Da Vinci.

Λούβρο Αμπού Ντάμπι. Το 2007 σε μία πρωτοφανή πολιτική και πολιτιστική συνεργασία η Γαλλία παραχωρεί το όνομα του Λούβρου στα Εμιράτα για να φτιάξουν το δικό τους Λούβρο στο Άμπου Ντάμπι . Το Άμπου Ντάμπι πλήρωσε 500 εκατ. € για να μπορεί να χρησιμοποιεί το όνομα του Λούβρου για 30 χρόνια. O Γάλλος αρχιτέκτονας Jean Nouvel έκτισε το πολυτελές μουσείο το οποίο κόστισε 600 εκατ. € . Το μουσείο έγινε αλλά Mona Lisa δεν είχαν. Έπρεπε να βρεθεί ένας πίνακας αντάξιος της Mona Lisa.

Salvador Mundi. Και βρέθηκε ο “ Σωτήρας του Κόσμου “. Ο πίνακας αυτός έλεγαν ότι είναι του Bernardino Luini συνεργάτη του Leonardo Da Vinci και μετά από μια μεγάλη πορεία είχε φτάσει για 45 £ στην Αμερική περίπου το 1950 με επιβαρύνσεις χρωματικές επάνω του. Το 2005 τον αγοράζει ένας έμπορος έργων τέχνης για 10.000 $. Κάνει μεγάλη προσπάθεια με τεχνοκριτικούς και εμπειρογνώμονες να αναγνωριστεί ότι είναι του Leonardo Da Vinci και το καταφέρνει. Τον αγοράζει Ρώσος ολιγάρχης για 127 εκατ. € και το 2017 τον βγάζει προς πώληση. Είναι ο πίνακας που χρειάζεται το Λούβρο Άμπου Ντάμπι. Τον αγοράζει όμως ο διάδοχος της Σαουδικής Αραβίας στην δημοπρασία και τον παίρνει για 450 εκατ. $. Ιστορικό ρεκόρ ακριβότερου πίνακα.

Male Mona Lisa. Το ψευδώνυμο του πίνακα για να παραπέμπει φυσικά στην διάσημη Mona Lisa .Έτσι ονομάζουν τον πίνακα και έχουν γίνει πάρα πολλές αναφορές για την αξία του και ποιος τον έκανε. Συνεχίζει να είναι κρυμμένος σε κάποιο θησαυροφυλάκιο και το Λούβρο Άμπου Ντάμπι λέει ότι θα τον εκθέσει κάποια στιγμή.

Το ανελέητο χρηματιστήριο της τέχνης ενδιαφέρεται μόνο για το κέρδος. Όλες αυτές οι πρακτικές εμπορευματοποίησης της τέχνης με τα τεράστια ποσά δεν έχουν καμιά σχέση με την πραγματική τέχνη…

Περπατώντας γρήγορα έφτασα στο Orsay λίγο πριν κλείσει για να δω ακόμη μια φορά τον αγαπημένο μου πίνακα, την αυτοπροσωπογραφία του Van Gogh. Σε αυτό το πολύ φιλικό Μουσείο μπορώ να είμαι πολύ κοντά στον πίνακα, σχεδόν μόνος και να μπω “ στο βλέμμα του Van Gogh “. Έστειλε τον πίνακα στον αδελφό του για να τον πείσει ότι είναι καλά. Είναι τόσο σύγχρονος ο πίνακας αυτός του Van Gogh και εκφράζει απόλυτα την συναισθηματική αναταραχή του σημερινού ανθρώπου, που θέλει να πείσει ότι είναι καλά, και δεν πείθει κανέναν .

*Ο Στέργιος Μήτας είναι σκηνοθέτης ντοκιμαντέρ