Αγίας Σοφίας: Η περίφημη και ταλαιπωρημένη πεζοδρόμηση «πιάνει» επιτέλους θάλασσα

Στις αρχές της προηγούμενης δεκαετίας, ένας νέος πεζόδρομος προστέθηκε σε αυτούς του ιστορικού κέντρου και κατάφερε να γίνει από τους πιο πετυχημένους. Αναφερόμαστε στον πεζόδρομο της Αγίας Σοφίας από τη Μακένζυ Κινγκ μέχρι την Τσιμισκή.

Τίποτε δεν ήταν εύκολο σε σχέση με αυτή την πεζοδρόμηση και τίποτε δεν κύλησε από την αρχή ομαλά.

Από την πρώτη στιγμή, υπήρχε ο σχεδιασμός αφορούσε ολόκληρη την οδό Αγίας Σοφίας νοτίως μέχρι τη λεωφόρο Νίκης και βόρεια μέχρι την πλατεία Μακεδονομάχων και την Αχειροποίητο. Μετά από παλινωδίες αρκετών ετών, ήρθε η ώρα για το πρώτο σκέλος αυτού του σχεδιασμού να υλοποιηθεί. Το δεύτερο σκέλος μάλλον αφήνεται στην άκρη για μεγάλο χρονικό διάστημα ή και οριστικά.

Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.

Η πιλοτική πεζοδρόμηση, το «Θεσσαλονίκη Αλλιώς» και οι αντιδράσεις

Το 2011, το Υπουργείο Περιβάλλοντος προκήρυξε αρχιτεκτονικό διαγωνισμό για την ανάπλαση του άξονα Αχειροποίητου-Αγίας Σοφίας. Στο έργο στάθηκε από την πρώτη στιγμή θετική η τότε διοίκηση του Γιάννη Μπουτάρη, που προσπαθούσε να εισάγει στο δημόσιο χώρο μία πιο φιλική προς τους πεζούς φιλοσοφία. 

Στο διαγωνισμό κατατέθηκαν συνολικά 52 προτάσεις. Τελικά, επικράτησε αυτή του αρχιτεκτονικού γραφείου «Αντώνης Νουκάκης και Συνεργάτες», κερδίζοντας το χρηματικό έπαθλο των 42.867€. Στα τέλη του 2013, ο τότε Αντιδήμαρχος Αρχιτεκτονικού Σχεδιασμού, Πολεοδομίας και Δικτύων, Ανδρέας Κουράκης, υπέγραψε με το γραφείο σύμβαση για τη μελέτη ανάπλασης του ιστορικού άξονα, ύψους 197.000€ περίπου.

Η διαδικασία μέχρι την υπογραφή δεν ήταν εύκολη. Το 2011, παράλληλα με τον αρχιτεκτονικό διαγωνισμό, ο Δήμος πήρε άδεια από την Τροχαία και προχώρησε σε πιλοτική πεζοδρόμηση του δρόμου, με πρόχειρη διαμόρφωση. Το μέτρο παρατάθηκε συνολικά πέντε φορές μέχρι τις αρχές του 2013. Πολλοί το αγκάλιασαν, όμως εκφράστηκαν και αρκετοί προβληματισμοί για τη διέλευση-στάθμευση των οχημάτων και για την ποιότητα του αστικού εξοπλισμού. Και φυσικά, το αιώνιο θεσσαλονικιώτικο αλαλούμ με την αποκομιδή των απορριμμάτων και τις φορτοεκφορτώσεις ακύρωνε αρκετές φορές τη μέρα την ουσία της πιλοτικής πεζοδρόμησης.

Ο Σταύρος Καλαφάτης, ενόψει των δημοτικών εκλογών του 2014, ανακοίνωσε ότι σε περίπτωση εκλογής θα επανεξετάσει την πεζοδρόμηση, γιατί «επισημοποιήθηκε και εφαρμόστηκε χωρίς επαρκή διάλογο, χωρίς επιστημονική τεκμηρίωση, χωρίς να λύνει προβλήματα. Αντίθετα δημιούργησε περισσότερα».

Αρχές του 2013, η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας αρνήθηκε να συναινέσει στην ανανέωση του μέτρου για έκτη φορά, λέγοντας ότι ο Δήμος δεν έχει καταθέσει σχετική μελέτη.

Ο Ανδρέας Κουράκης ανταπάντησε: «Η περιφέρεια δεν έχει καμία αρμοδιότητα να αποφανθεί για την πεζοδρόμηση της Αγίας Σοφίας. Το δημοτικό συμβούλιο θα αποφασίσει για την παράταση της πιλοτικής πεζοδρόμησης ή την οριστική πεζοδρόμηση, βάσει σχετικής μελέτης». Ο δε δήμαρχος Θεσσαλονίκης Γιάννης Μπουτάρης είχε τονίσει ότι «δεν κάνουμε πίσω, η πεζοδρόμηση θα γίνει πάση θυσία». Και έτσι συνέβη.

Κατά τις πεζοδρόμησης είχαν ταχθεί και αρκετοί επαγγελματίες (γιατροί, δικηγόροι κλπ) που δραστηριοποιούνται στο δρόμο με το φόβο απώλειας πελατείας που διπλοπάρκαρε στο οδόστρωμα.

Υπέρ της πεζοδρόμησης είχε πάρει θέση και η Parallaxi, διοργανώνοντας με το «Θεσσαλονίκη Αλλιώς» και την Ένωση για τα δικαιώματα των Πεζών μια δράση ενίσχυσης της ιδέας στον προσωρινό πεζόδρομο.

Τελικά, ο πεζόδρομος παραδόθηκε στο κοινό το καλοκαίρι του 2015 και έγινε σημαντικό σημείο περιπάτου και συνάντησης για όλη την πόλη. Ταυτόχρονα άλλαξε τις αξίες των κατοικιών και των καταστημάτων ενώ προσέλκυσε και νέες επαγγελματικές χρήσεις μεταξύ των οποίων και εστίαση.

Η επέκταση μέχρι τη Λ. Νίκης που «πάγωσε»

Στη διάρκεια της δεύτερης θητείας Μπουτάρη και έχοντας ήδη το παράδειγμα ενός πετυχημένου πεζοδρόμου, μπήκε μπροστά και η δεύτερη φάση της πεζοδρόμησης, από την Τσιμισκή μέχρι τη θάλασσα. Το έδαφος ξεκίνησε να προετοιμάζεται και πάλι με έναν πιλοτικό αποκλεισμό των αυτοκινήτων, μονοήμερο αυτήν τη φορά, το 2017.

Στα τέλη του, 2018, το Δημοτικό Συμβούλιο ενέκρινε την τροποποίηση του ρυμοτομικού σχεδίου στην περιοχή, προκειμένου το έργο να προχωρήσει. Λίγους μήνες πιο μετά, η Μητρόπολη υπέβαλε ένσταση, με την αιτιολόγηση ότι θα δυσκολέψει η πρόσβαση στο προαύλιό της για την τέλεση μυστηρίων. Η ένσταση κρίθηκε αβάσιμη από το Δημοτικό Συμβούλιο. Μετά και την απαραίτητη έγκριση του Ελεγκτικού Συνεδρίου, ο κ. Μπουτάρης υπέγραψε σύμβαση με ανάδοχο για να ξεκινήσουν τα έργα, ένα μήνα πριν παραδώσει τη διοίκηση στον Κωνσταντίνο Ζέρβα.

Η νέα διοίκηση αποφάσισε να διαλύσει τη σύμβαση και να αποζημιώσει τον εργολάβο, χαρακτηρίζοντας μικροπρέπεια το ότι οι προηγούμενοι τη δέσμευσαν σε μια τετελεσμένη κατάσταση. Ο αντιδήμαρχος Τεχνικών Έργων, Εφραίμ Κυριζίδης, δήλωσε ότι στις τρέχουσες κυκλοφοριακές συνθήκες, ελλείψει και του μετρό, δεν μπορεί να στερήσει από την πόλη τη μοναδική μεγάλη κάθοδο προς τη θάλασσα.

Ήρθε η ώρα της υλοποίησης; Τι δηλώνουν Νικηφορίδης και Κουράκης

Μετά από πέντε χρόνια, φαίνεται πως ήρθε η ώρα για «ξεπάγωμα» της ανάπλασης. Πριν από λίγες μέρες, ο Δήμαρχος Στέλιος Αγγελούδης ανακοίνωσε ότι εξασφαλίστηκε η χρηματοδότηση της ανάπλασης με πόρους του Πράσινου Ταμείου, και έτσι ανοίγει ο δρόμος για τη δημοπράτησή της (ξανά).

Την ερχόμενη Δευτέρα, θα εισαχθεί ξανά στο Δημοτικό Συμβούλιο η τροποποίηση του ρυμοτομικού σχεδίου της περιοχής που είχε εγκριθεί στα τέλη του 2018. Αυτό συμβαίνει γιατί έχε παρέλθει τριετία από εκείνη την απόφαση και πρέπει να επικαιροποιηθεί. Εφόσον το θέμα «περάσει», έπειτα ο πλήρης φάκελος θα διαβιβαστεί στο ΥΜΑΘ, που είναι υπεύθυνο για τις οδούς που εμπίπτουν στον «ιστορικό τόπο Θεσσαλονίκης».

Σε επικοινωνία της Parallaxi μαζί του, ο Αντιδήμαρχος Τεχνικών Έργων, Περιβάλλοντος και Βιώσιμης Κινητικότητας, Πρόδρομος Νικηφορίδης, ευελπιστεί ότι η πρόταση θα περάσει ομόφωνα από το Δημοτικό Συμβούλιο. Μεταφέρει το σκεπτικό της παρούσας διοίκησης: «Η διοίκησή μας, θεωρώντας ότι κάποια έργα κακώς σταμάτησαν, ζήτησε την επικαιροποίηση των τευχών δημοπράτησης από τους μελετητές, γιατί οι τιμές αυξήθηκαν σημαντικά από τότε. Από κει και πέρα, η μελέτη θα δημοπρατηθεί όπως είχε διαμορφωθεί. Όμως, επειδή αντιλαμβανόμαστε τα έντονα κυκλοφοριακά προβλήματα που επικρατούν, θα εξετάσουμε τη δυνατότητα, στη φάση της κατασκευής, να προβλέπεται μία ήπια διέλευση χωρίς στάθμευση από την Τσιμισκή μέχρι τη Μητροπόλεως, για να μη χρειάζεται τα αυτοκίνητα να φτάνουν μέχρι την Κομνηνών ώστε να κατέβουν κάτω. Τα υλικά θα παραμείνουν ίδια με την αρχική μελέτη, αλλά ίσως ενισχύσουμε την αντοχή και το πάχος τους για πιο εντατική ροή οχημάτων». Ένα παράδειγμα τέτοιου δρόμου είναι η οδός Γρηγορίου Παλαμά προς Πλατεία Ναυαρίνου.

Κάτω από την Τσιμισκή και μέχρι τη Νίκης, υπενθυμίζει ο Αντιδήμαρχος, προβλέπεται μία πλατεία, οπότε δεν θα υπάρχει κάποια δυνατότητα διέλευσης.

Σχετικά με τις πιθανές αντιδράσεις που μπορεί να προκύψουν και πάλι, δηλώνει: «Όλες οι αναπλάσεις προκαλούν ανησυχία. Θα χρειαστεί χρόνος προσαρμογής στη νέα κατάσταση. Το κομμάτι που πεζοδρομήθηκε το δέχτηκαν εντέλει οι καταστηματάρχες με μεγάλη χαρά και το ίδιο πιστεύω θα γίνει και τώρα. Μετά, υπάρχει το θέμα της προσωρινής στάθμευσης για επιβίβαση-αποβίβαση. Το σκεφτόμαστε να βρούμε εναλλακτικές ώστε να προβλέπεται ολιγόλεπτη στάθμευση κάπου για τέτοιες περιπτώσεις. Στη Μητρόπολη, επίσης, θα εξετάσουμε το πώς θα εξυπηρετούνται οι τελετές».

Για τη Μητρόπολη, ο κ. Νικηφορίδης συμπληρώνει: «Αν και δεν προβλέπεται στη μελέτη, προσωπικά θεωρώ ιδανικό το να καταργηθεί η περίφραξη. Σε όποια πόλη κι αν πάμε, οι Μητροπόλεις είναι ανοιχτές στον κόσμο. Πολύ πιθανόν να το συζητήσουμε με το νέο Μητροπολίτη και να βρούμε τρόπο να έρθει ο ναός κοντά στην πόλη».

Τέλος, σχολιάζει σχετικά με την τρίτη φάση πεζοδρόμησης που προβλέπει η μελέτη, αυτή από την Εγνατία και πάνω: «Νομίζω ότι προς το παρόν θα παραμείνουμε στην κατάσταση που έχει διαμορφωθεί. Μακάρι να είχαν γίνει διαφορετικά κάποια πράγματα, αλλά για την ώρα δεν υπάρχει ενδεχόμενο να γίνει κάτι άλλο». Αναφέρεται στην περσινή διαμόρφωση της πλατείας Μακεδονομάχων και το στέγαστρο των αρχαιοτήτων του μετρό, που είχε σχολιαστεί επικριτικά από αρκετούς όταν παρουσιάστηκε.

Ζητήσαμε και από τον κ. Κουράκη, έναν από τους εμπνευστές του έργου, μια δήλωση:

«Μετά από εξαετή αδικαιολόγητης και βλαπτικής για την πόλη καθυστέρησης, θα εκτελεστεί ένα ακόμη τμήμα του εμβληματικού έργου ανάπλασης του άξονα Αχειροποιήτου-Αγίας Σοφίας, με την πεζοδρόμηση της οδού Αγίας Σοφίας από την οδό Τσιμισκή έως τη Λεωφόρο Νίκης. 

» Η πεζοδρόμηση της Αγίας Σοφίας στην καρδιά της Θεσσαλονίκης ήταν προγραμματική δέσμευση της Πρωτοβουλίας, με δήμαρχο το Γιάννη Μπουτάρη. Χρειάστηκε να ξεπεράσουμε πολλές δυσκολίες και εμπόδια γραφειοκρατικά και οικονομικά, κυρίως όμως τις οπισθοδρομικές και ιδιοτελείς αντιλήψεις για την περιβαλλοντική βιωσιμότητα και τη λειτουργία της πόλης, για να υλοποιήσουμε το πρώτο τμήμα του έργου από την οδό Μακένζυ Κινγκ μέχρι την οδό Τσιμισκη και των κάθετων δρόμων της Αγίας Θεοδώρας και Γεωργίου Σταύρου. 

Ως αρμόδιος Αντιδήμαρχος για εκείνη την περίοδο, είμαι περήφανος που με την πεζοδρόμηση της Αγίας Σοφίας αλλά και την πεζοδρόμηση-διεύρυνση των πεζοδρομίων με φύτευση δένδρων σε δεκάδες άλλους δρόμους στο κέντρο και τις γειτονιές της Θεσσαλονίκης, αποδώσαμε το δημόσιο χώρο στους κατοίκους και τους επισκέπτες της πόλης, στην προσπάθεια μας να την κάνουμε φιλική και ελκυστική για όλους».

Επιπλέον, εκφράζει την ελπίδα του ότι «η Δημοτική Αρχή θα υλοποιήσει το έργο της ανάπλασης όπως ακριβώς προβλέπεται από την μελέτη, που ως γνωστόν είναι αποτέλεσμα αρχιτεκτονικού διαγωνισμού με σημαντικές συμμετοχές».

Τέλος, κάνει μέσω της Parallaxi δύο προτάσεις προς τη νυν διοίκηση σχετικά με το έργο:

«Πρώτον, να αναθέσει στο μελετητή που έλαβε το πρώτο βραβείο την παράλληλη επίβλεψη, σε συνεργασία με τις τεχνικές υπηρεσίες του Δήμου, με τη μορφή συμβούλου.

» Είναι γνωστό ότι σε κάθε έργο προκύπτουν προβλήματα που επιβάλλουν τροποποιήσεις της μελέτης στο στάδιο της υλοποίησης και ο μελετητής του έργου, κατά τεκμήριο, μπορεί να προτείνει τις βέλτιστες λύσεις, σε συνεργασία πάντα με την επιβλέπουσα υπηρεσία του Δήμου. Αυτό ακριβώς έκανα και εγώ ως αρμόδιος αντιδήμαρχος για την ανάπλαση της Νέας Παραλίας, όταν πρότεινα στο Δημοτικό Συμβούλιο τον τωρινό Αντιδήμαρχο, που είχε πάρει το αντίστοιχο πρώτο βραβείο, πράγμα που έγινε αποδεκτό απο το Συμβούλιο με πολύ καλά αποτελέσματα

» Δεύτερον, το ολοκληρωμένο έργο αφορά στην Ανάπλαση όλο του άξονα μέχρι την Αχειροποίητο. Προτείνω στη Δημοτική Αρχή να αναθέσει στο μελετητή να τροποποιήσει τη μελέτη που έχει εκπονήσει για το τμήμα του άξονα πάνω από την Εγνατία οδό που, μετά την αποκάλυψη και ανάδειξη των σπουδαίων αρχαιολογικών ευρημάτων, χρειάζεται αναπροσαρμογή. Εάν αυτό είχε γίνει έγκαιρα, δεν θα κατασκευαζόταν το κακόγουστο και αντιαισθητικό στέγαστρο για την προστασία των αρχαιοτήτων που προσβάλλει τη μνημειακότητα της ευρύτερης περιοχής και συγκρούεται με την λογική και το πνεύμα της όλης ανάπλασης.

» Με την ολοκλήρωση και αυτού του τμήματος του άξονα πάνω από την Εγνατία οδό, που ελπίζω να ακολουθήσει σύντομα, θα αποκτήσει η Θεσσαλονίκη μια ακόμη Αρχαιολογική διαδρομή μεγάλης αξίας από την θάλασσα προς την Άνω πόλη, όπως άλλωστε πρέπει να γίνει και με τον άξονα της Αριστοτέλους».