Αντιπλημμυρική προστασία στη Θεσσαλονίκη: Πόσο θωρακισμένη είναι η πόλη;

*Κεντρική φωτογραφία: Βασίλης Βερβερίδης/Eurokinissi

Φθινόπωρο, κακοκαιρίες και στο βάθος… πλημμύρες σε κεντρικά σημεία της Θεσσαλονίκης. Ένα σκηνικό που είναι πλέον αναμενόμενο και κάθε χρόνο προκαλεί αγανάκτηση και απορία στους πολίτες.

Η Parallaxi μίλησε με τους αρμόδιους για το ζήτημα, θέλοντας να καταλάβει που οριοθετούνται οι αρμοδιότητες του καθενός και τι μέτρα έχουν ληφθεί για τα πλημμυρικά φαινόμενα.

Ποιος κάνει τι;

Για ένα «σχετικά περίπλοκο σύστημα απόδοσης ευθυνών» κάνει λόγο ο Κώστας Μπέλλος, Διευθυντής Δικτύων Αποχέτευσης της ΕΥΑΘ. Ουσιαστικά, οι βασικές αρμοδιότητες ανήκουν σε τρεις φορείς: Στην ίδια την ΕΥΑΘ, στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας και στους Κεντρικούς Δήμους.

Συγκεκριμένα, εξηγεί: «Η ΕΥΑΘ έχει την υποχρέωση να διατηρεί καθαρό σημαντικό μέρος των φρεατίων υδροσυλλογής. Όμως, δεν έχει ευθύνη στους οδικούς άξονες του Πολεοδομικού Συγκροτήματος των οποίων η συντήρηση έχει ανατεθεί στην Περιφέρεια Κ. Μακεδονίας. Τέλος, δεν έχει ευθύνη για τα ρέματα. Κι αυτά είναι ευθύνη της Περιφέρειας».

Βέβαια, ακόμα και στους οδικούς άξονες που είναι υπό την ευθύνη της Περιφέρειας, πολύ συχνά ο καθαρισμός καταλήγει να γίνεται και πάλι από την ΕΥΑΘ. Και αυτό γιατί η Περιφέρεια, ως υπεύθυνη, αναθέτει σε αυτήν με συμβάσεις τις σχετικές εργασίες καθαρισμού και συντήρησης, βασισμένη στην τεχνογνωσία της.

Σύμφωνα με τον κ. Μπέλλο, εδώ και έναν χρόνο η ΕΥΑΘ έχει καθαρίσει περίπου 7.000 φρεάτια υδροσυλλογής, ενώ συγκεκριμένα την περίοδο Μαρτίου-Αυγούστου, έχουν καθαριστεί περίπου 3.400 φρεάτια.

«Η εργολαβία με την ΕΥΑΘ για τον καθαρισμό των φρεατίων αποχέτευσης ομβρίων υδάτων εκτυλίσσεται κανονικά», διαβεβαιώνει ο Αντιπεριφερειάρχης Υποδομών και Δικτύων, Πάρις Μπίλλιας. «Υπάρχει εξασφαλισμένη χρηματοδότηση και, ανά τακτά χρονικά διαστήματα καθαρίζει τα φρεάτια που είναι στη δική μας αρμοδιότητα, δηλαδή αυτά που ανήκουν στο λεγόμενο παλιό δίκτυο. Σε αυτό ανήκει το μεγαλύτερο μέρος του πολεοδομικού συγκροτήματος, εκτός από κάποιες περιοχές που εντάχθηκαν πρόσφατα στο σχέδιο πόλης, όπως π.χ. οι επεκτάσεις στο Δήμο Κορδελιού-Ευόσμου. Αυτές δεν είναι στην αρμοδιότητά μας».

Σε κάποιες περιπτώσεις, η ΕΥΑΘ συνεπικουρεί και σε αυτό. Για παράδειγμα, έχει συνάψει συμφωνίες με τους Δήμους Αμπελοκήπων-Μενεμένης και Κορδελιού-Ευόσμου, στο πλαίσιο των οποίων έχει παραχωρήσει βυτία της για τον καθαρισμό των φρεατίων δικής του αρμοδιότητας.

Ποιες οι αρμοδιότητες των Δήμων

Σε ανοιχτή επικοινωνία με την ΕΥΑΘ για το ζήτημα είναι και οι Δήμοι του πολεοδομικού συγκροτήματος.

Ο αντιδήμαρχος Καθαριότητας του Δήμου Θεσσαλονίκης, Γιώργος Δημαρέλος, μσεταφέρει ότι στη δική του αρμοδιότητα ανήκει η επιφανειακή καθαριότητα των φρεατίων. «Όποτε υπάρχει πρόβλεψη για κακοκαιρία, προβαίνουμε σε αυτοψία και δηλώνουμε στην ΕΥΑΘ ποια από τα φρεάτια είναι βουλωμένα και θεωρούμε ότι είναι επικίνδυνα. Ξεκινάμε, βέβαια, πάντα από τα επικίνδυνα σημεία, εκείνα στα οποία ξέρουμε ότι συσσωρεύεται νερό, υπό την έννοια να μετριαστούν τα πλημμυρικά φαινόμενα».

Το ζήτημα της επιφανειακής καθαριότητας είναι πράγματι σημαντικό, αφού τα βουλωμένα φρεάτια από σκόνες, φύλλα και σκουπίδια είναι μία βασική αιτία για πλημμυρικά φαινόμενα σε αστικό περιβάλλον.

«Οι Δήμοι θα πρέπει να εντείνουν τους καθαρισμούς των οδοστρωμάτων από σκουπίδια, φερτά και —ειδικά αυτήν την εποχή— φύλλα δέντρων, καθώς όλα αυτά παρασύρονται από τα επιφανειακά νερά και συσσωρεύονται πάνω στα κατά τα άλλα καθαρά φρεάτια, εμποδίζοντας έτσι την απορροή των υδάτων και δημιουργώντας πλημμυρικές καταστάσεις», σχολιάζει ο κ. Μπέλλος.

«Πράγματι, όπου κρατούνταν καθαρές οι σχάρες, αυτό βοήθησε να επανέλθει πιο γρήγορα το νερό σε φυσιολογική στάθμη, ακόμα και σε έντονα καιρικά φαινόμενα», συμφωνεί και ο κ. Δημαρέλος.

Τα σημεία όπου η ΕΥΑΘ δεν έχει αρμοδιότητα

Υπάρχουν, όμως, και κάποια σημεία στην πόλη στα οποία δεν έχει δικαίωμα παρέμβασης η ΕΥΑΘ. Σύμφωνα με τον κ. Μπέλλο, πρόκειται για τους περίκλειστους χώρους, όπως πλατείες, πεζοδρομήσεις και λοιπές αρχιτεκτονικές παρεμβάσεις εντός του πολεοδομικού συγκροτήματος Θεσσαλονίκης. Το ίδιο ισχύει και για τα φρεάτια εντός χώρων με ιδιαίτερο καθεστώς λειτουργίας (όπως ο χώρος του λιμανιού, ο χώρος του ΑΠΘ ή της ΔΕΘ).

Σε ό,τι αφορά τα έργα κατασκευής έργων ομβρίων υδάτων από το μηδέν, η ευθύνη ανήκει στους Δήμους.

Στο Δήμο Θεσσαλονίκης, η Διεύθυνση Βιώσιμης Κινητικότητας και Δικτύων έχει υπό την ευθύνη της μία εργολαβία ακριβώς για τέτοιους χώρους εντός της επικράτειάς του. Μάλιστα, το προσωπικό του εργολάβου αξιοποιείται κάποιες φορές και σε άλλες περιπτώσεις, όταν η ΕΥΑΘ έχει μεγάλο φόρτο και χρειάζεται ενίσχυση στον καθαρισμό των φρεατίων.

Ο ρόλος της κλιματικής αλλαγής και οι προβλέψεις στα νέα τεχνικά έργα

Τελικά, ποια σημεία πλημμυρίζουν σχεδόν σε κάθε μεγάλη νεροποντή;

Βάσει των όσων μας μετέφεραν οι ιθύνοντες, αυτά είναι κυρίως η υπόγεια διάβαση κάτω από τη σιδηροδρομική γέφυρα της Αγίων Πάντων, η διασταύρωση του Βαρδάρη, ο κόμβος των Δικαστηρίων, οι οδοί Σαλαμίνος και Εθνικής Αμύνης, καθώς και κάποια σημεία στη Νέα Παραλία, στο ύψος της οδού Συνδίκα.

Στο πλαίσιο της συνεργασίας της με την Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας, η ΕΥΑΘ ανέλαβε και υλοποίησε μελέτες για την αντιμετώπιση προβλημάτων πλημμύρας σε τέσσερις από αυτές τις περιοχές: στην υπόγεια διάβαση της Αγίων Πάντων, στον κόμβο Βαρδαρίου, στον κόμβο Δικαστηρίων και στην οδό Εθνικής Αμύνης. «Οι μελέτες αυτές διερευνούσαν την επάρκεια των υφιστάμενων έργων και πρότειναν νέα έργα. Σε εφαρμογή των προτάσεων αυτών, λοιπόν, η Περιφέρεια έχει αναθέσει στην ΕΥΑΘ και τις μελέτες για την υλοποίηση των απαιτούμενων έργων αντιπλημμυρικής προστασίας στις συγκεκριμένες περιοχές, οι οποίες αυτήν την στιγμή έχουν ολοκληρωθεί και υποβληθεί στην Περιφέρεια», λέει ο κ. Μπέλλος.

Οι λόγοι που τα νερά λιμνάζουν σε συγκεκριμένα σημεία φαίνεται πως είναι είναι αφενός η κλιματική αλλαγή, αφετέρου οι κακοτεχνίες που υπάρχουν σε πολλά σημεία στα έργα ανάπλασης.

Ο κ. Μπέλλος παραδέχεται ότι οι εγκαταστάσεις αποχέτευσης καλούνται να διαχειριστούν πλέον πρωτόγνωρα ύψη βροχής, τα οποία προκαλούνται από μπόρες πολύ μεγάλης έντασης αφού έχουν προηγηθεί μεγάλες περίοδοι ξηρασίας.

«Το δίκτυο απορροής των ομβρίων υδάτων που υπάρχει στο Πολεοδομικό συγκρότημα Θεσσαλονίκης, και ιδιαίτερα στο κέντρο, δεν μπορεί να ανταποκριθεί στον όγκο του νερού που πέφτει τα τελευταία χρόνια. Αυτό συμβαίνει και λόγω της κλιματικής κρίσης αλλά και λόγω των παρεμβάσεων που έχουν γίνει σε διάφορα σημεία στην πόλη μας. Είναι προφανές ότι χρειάζεται ενημερωμένο master plan, με χαρτογράφηση όλων των περιοχών κινδύνου, κατάρτιση λεπτομερών μελετών αντιπλημμυρικής προστασίας, με εκτίμηση κόστους, περιβαλλοντικών επιπτώσεων, δράσεων προτεραιότητας, καθαρισμό ρεμάτων και χειμάρρων, διαπλατύνσεις όπου χρειάζεται, κατασκευή αναχωμάτων ενδεχομένως. Αυτά όμως εμπίπτουν σε αρμοδιότητες άλλου φορέα», υποστηρίζει.

Από την πλευρά του Δήμου Θεσσαλονίκης, μεταφέρεται ότι σε όλες τις νέες αναπλάσεις υπάρχει πρόβλεψη, βάσει νόμου, για την ομαλή απορροή των υδάτων, με βάση τις υδρολογικές μελέτες που εκπονούνται ανά περίπτωση. Βέβαια, η σωστή εκτέλεση των εργασιών από τους αναδόχους είναι συχνά ζητούμενο. Το ιδανικό θα ήταν να υπάρχει συγχρονισμός μεταξύ των Δήμων, ώστε οι περιοχές σε μεγαλύτερα υψόμετρα να εκτελούν πρώτες τα σωστά έργα απορροής, εγκιβώτησης και μεγαλώματος των αγωγών, και έπειτα οι περιοχές που βρίσκονται πιο κάτω να υλοποιούν τα δικά τους έργα, «κουμπώνοντας» στα όσα έχουν γίνει σε μεγαλύτερο υψόμετρο. Αλλά και αυτός ο συγχρονισμός παραμένει ζητούμενο στην ελληνική πραγματικότητα…

Η εξέλιξη των αντιπλημμυρικών έργων

Κλείνοντας, ζητάμε από τον κ. Μπίλλια μία ενημέρωση σχετικά με τα αντιπλημμυρικά έργα που είναι σε εξέλιξη υπό την ευθύνη της Περιφέρειας. Ενδεικτικά, σε αυτά περιλαμβάνονται παρεμβάσεις στην Περιφερειακή Τάφρο 66 (Τ66) και στον ποταμό Λουδία, στο χείμαρρο Ανθεμούντα, σε ρέματα στα Λαγκαδίκια, την Επανομή, το Καβαλάρι και τη Νεοχωρούδα, αλλά και στο ρέμα Δενδροποτάμου.

Ο Αντιπεριφερειάρχης αναφέρει: «Οι δράσεις των αντιπλημμυρικών χωρίζονται σε δύο περιπτώσεις. Η μία δράση είναι η βραχυπρόθεσμη, που αφορά τον καθαρισμό των ρεμάτων με συχνότητα μια φορά στα δύο ή τρία χρόνια, ανάλογα με την περίπτωση. Η συχνότητα εξαρτάται και από τα διαθέσιμα κονδύλια, γιατί όλα αυτά τα έργα τα χρηματοδοτεί η κεντρική κυβέρνηση από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων.

» Από κει και πέρα, υπάρχουν και τα έργα τα μεσο-μακροπρόθεσμα, που αφορούν νέα αντιπλημμυρικά έργα. Έχουμε ένα πρόγραμμα αυτήν τη στιγμή αντιπλημμυρικών έργων σε όλη την Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας που κοστολογείται περίπου στα 120 εκατομμύρια ευρώ. Κάποια από αυτά έχουν δημοπρατηθεί, κάποια είναι σε διαδικασία δημοπράτησης. Και υπάρχει και μια σειρά από μελέτες οι οποίες τρέχουν προκειμένου να “ωριμάσουν” και να βγουν σε κάποιο χρηματοδοτικό εργαλείο.

» Στόχος είναι η όσο το δυνατόν καλύτερη θωράκιση της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας, τουλάχιστον για τις συνήθεις βροχοπτώσεις που συμβαίνουν στην πατρίδα μας. Όταν υπάρχουν πλημμυρικά φαινόμενα τύπου Daniel, αντιλαμβάνεσαι ότι εκεί η κατάσταση δεν μπορεί να ελεγχθεί, γιατί και το κόστος των έργων που θα απαιτούνταν για κάτι τέτοιο είναι πολύ μεγάλο».