Εστίες ΠΑΜΑΚ: Φοιτητές, αλλά εξόριστοι από τα ακαδημαϊκά εδάφη

Μακριά από όλες τις ακαδημαϊκές ανέσεις και σε απόσταση από την καρδιά της περιβόητης «φοιτητικής ζωής», οι Φοιτητικές Εστίες του ΠΑΜΑΚ βρίσκονται χωμένες σε ένα στενό, ανατολικά της Θεσσαλονίκης.

Πλάι στον Θερμαϊκό, με αεροπλάνα να πετούν πάνω από τα κεφάλια τους και με λιγότερο θόρυβο από αυτόν της πόλης, φοιτητές πηγαίνουν και έρχονται, «ζωντανεύοντας» με την φρεσκάδα της νεαρής ψυχής τους την περιοχή.

Λιγότερο γνώριμες στα αυτιά των περισσότερων, τα δύο γκρίζα κτίρια επί της οδού Λυκούδη στην Νέα Κρήνη, αποτελούν την αφανή στέγη της νιότης δεκάδων σπουδαστών της πόλης.

Ωστόσο, η μικρή αυτή γειτονιά δεν προορίζονταν ανέκαθεν να ανοίξει τις πόρτες της για τους νεοφερμένους φοιτητές, καθώς τα πρώτα χρόνια της λειτουργίας της κατοικούνταν από καθηγητές. Στη συνέχεια όμως και με την είσοδο των σπουδαστών σε αυτές, η Καλαμαριά αποτέλεσε μια ασφαλή φωλιά για πολλά μέλη, τόσο του ΠΑΜΑΚ, όσο και του ΑΠΘ.

Και καθώς οι συγκεκριμένες Εστίες «χάνουν» από άποψη χωρητικότητας, συγκριτικά με αυτών των Σαράντα Εκκλησιών, φθάνουμε στα δεδομένα του παρόντος, με τον οριστικό διαχωρισμό της στέγασης ανάμεσα στους σπουδαστές των δύο Ιδρυμάτων και την Νέα Κρήνη να γίνεται κατοικία αποκλειστικά για τους φοιτητές του ΠΑΜΑΚ.

Με τους εκκωφαντικούς ρυθμούς του κέντρου να απουσιάζουν από το πλάνο, οι οικότροφοι της Καλαμαριάς μπορεί να πλεονεκτούν σε ηρεμία, το τίμημα της απόστασης όμως, είναι μεγάλο.

Τα τελευταία χρόνια, το σπίτι του Γιώργου Σπυριδωνίδη έχει γίνει ένα μικρό δωμάτιο, ανάμεσα σε άλλα τόσα που γεμίζουν τους σκοτεινούς διαδρόμους, σε κάθε όροφο των δύο κτιρίων. Ο ίδιος μάλιστα, είναι και ο Εκπρόσωπος των φοιτητών των Φοιτητικών Εστιών Καλαμαριάς, και σίγουρα το κατάλληλο άτομο για να ρίξει «φως» σε μία πτυχή άγνωστη ολόκληρου του ακαδημαϊκού «χάρτη» της Θεσσαλονίκης.

«Εγώ το 2020 πέρασα στο Πανεπιστήμιο και ήρθα νομίζοντας πως στο τέλος της χρονιάς θα έχουμε μετρό, τώρα μπήκαμε στο 2023 ακόμα το μετρό δεν έχει γίνει και θα καθυστερήσει και άλλο από όσο φαίνεται», σχολίασε χαμογελώντας αναφερόμενος στην απόσταση μεταξύ του κέντρου της πόλης και των Εστιών.

Σχολή, διάβασμα, φαγητό και διασκέδαση. Η καθημερινότητα των περισσότερων οικότροφων του ΠΑΜΑΚ τους βρίσκει σε μία στάση, αναμένοντας το επόμενο δρομολόγιο που θα περάσει ή στρυμωγμένους στα γεμάτα από κόσμο λεωφορεία του ΟΑΣΘ. Και ενώ μπορούν να επιλέξουν ανάμεσα σε έξι γραμμές αστικών για τις διαδρομές τους από ή προς το κέντρο, είναι αναγκασμένοι να «ταξιδέψουν» – και χρησιμοποιώ αυτό το ρήμα γιατί για ταξίδι πρόκειται – 45 λεπτά περίπου μέσα στην πόλη, προκειμένου να ακολουθήσουν το πρόγραμμά τους ή να επιστρέψουν πίσω.

«Τα σαββατοκύριακα πρέπει κάποιος να είναι μιάμιση ώρα μέσα στο λεωφορείο μόνο και μόνο για μπορέσει να φάει, όπως και τώρα με την εξεταστική και τις βιβλιοθήκες, αλλά κατά τα άλλα είναι ένα θέμα συνήθειας και οπτικής, εγώ προσπαθώ την βόλτα μου στο λεωφορείο  να την βλέπω πιο χαλαρά», μου λέει ο Γιώργος.

Αποκομμένοι από τις περισσότερες υπηρεσίες που τους προσφέρει η φοίτησή τους στο Πανεπιστήμιο λόγω της απόστασης, βασική προϋπόθεση για την πρόσβαση των οικότροφων σε αυτές είναι η μετακίνηση. Αναπόφευκτα λοιπόν, πρέπει να υπολογίζουν στη λίστα των εξόδων τους και το κόστος των εισιτηρίων που οφείλουν να καταβάλλουν, προκειμένου να αξιοποιήσουν τις ακαδημαϊκές παροχές.

Μάλιστα, ένα από τα μείζονα ζητήματα που απασχολούν τους κατοίκους των Εστιών είναι αυτό της απουσίας Λέσχης στον χώρο τους, με την μοναδική του Πανεπιστημίου να τοποθετείται στο κέντρο της Θεσσαλονίκης. Ωστόσο, η λύση στα προβλήματα του επισιτισμού πλέον μπορεί να δοθεί με την εγγύτητα στην τοποθεσία των εγκαταστάσεων.

Μόλις την Πέμπτη 26/01, το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας αποφάσισε να αντιμετωπίσει ένα σημαντικό, αλλά λιγότερο γνωστό έως πρόσφατα, ζήτημα που αφορά την σίτιση των φοιτητών του. Εδώ και καιρό, πολλά από τα άτομα που δικαιούνται στέγαση, δεν δικαιούνταν σίτιση στο ΠΑΜΑΚ, «πράγμα οξύμωρο», όπως δικαίως το χαρακτήρισε ο Γιώργος.

Το γεγονός αυτό συνέβαινε «επειδή από τους περίπου 4.000 ενεργούς φοιτητές του Πανεπιστημίου, μόνο οι μισοί δικαιούνταν σίτιση στο τέλος, καθώς δεν επαρκούν οι κάρτες. Με βάση του σχετικού ΦΕΚ δίνονταν προτεραιότητα σε άλλες ειδικές κατηγορίες, με τους οικονομικούς παράγοντες να έρχονται σε δεύτερη μοίρα. Έτσι, εμείς με τα χαμηλά εισοδήματα που μένουμε εδώ, συχνά δεν δικαιούμαστε σίτιση, πολύ απλά επειδή οι κάρτες δεν φτάνουν για όλους», ενώ συνεχίζει υποστηρίζοντας:

«Εδώ και χρόνια γίνονται προσπάθειες ώστε να αλλάξει αυτή η κατάσταση. Το κύριο μέλημά μας είναι να μπορούν όλοι να τρώνε δωρεάν. Φέτος, το μόνο που καταφέραμε οι φοιτητές ήταν να κατεβάσουμε το μηνιαίο αντίτιμο για το φαγητό και όποιος θέλει να δίνει το μισό ποσό».

Μέχρι πριν λίγες μέρες, ο (μόνος) εναλλακτικός τρόπος για να εξασφαλίσει ένας οικότροφος κάρτα σίτισης ήταν με την ακύρωση των ήδη υπάρχουσων από φοιτητές που είτε πήραν το πτυχίο τους, είτε διακόπτουν τις σπουδές τους. Η αποτελεσματικότητα ωστόσο, αυτής της μεθόδου είναι μηδαμινή, καθώς μέχρι την υλοποίηση της νέας απόφασης του Πανεπιστημίου υπάρχουν μόνο δύο ακυρωμένες κάρτες, διαθέσιμες για 53 στόματα που μένουν «εκτός» τροφοδοσίας.

Πλέον το ΠΑΜΑΚ, ύστερα από δική του πρωτοβουλία και χρησιμοποιώντας τα δικά του αποθεματικά κονδύλια, θα δώσει ένα τέλος στο διαχρονικό πρόβλημα της τροφοδοσίας, καλύπτοντας δωρεάν τη σίτιση, περίπου 2.000 επιπλέον φοιτητών και φοιτητριών, έως την 31η Δεκεμβρίου 2023.

Κατά τη διάρκεια της εξεταστικής, βιβλιοθήκες, αναγνωστήρια, ακόμη και καφετέριες δέχονται μια μαζική «εισβολή» νέων που προσηλωμένα «ρουφούν» τη γνώση από τις εκατοντάδες σελίδες των βιβλίων τους. Για τους οικότροφους της Νέας Κρήνης το διάβασμα στην βιβλιοθήκη του Ιδρύματός τους μοιάζει περισσότερο με ένα αγώνισμα μετ’ εμποδίων όσον αφορά την μετάβαση, και όχι τόσο για τις μεγάλες σε έκταση διδακτέες ύλες που πρέπει να βγάλουν.

Η απουσία ενός αναγνωστηρίου όμως στον χώρο των Εστιών, σύντομα θα πάρει άλλη τροπή, καθώς ύστερα από παρεμβάσεις των κατοίκων τους, μία 24ωρη βιβλιοθήκη θα είναι γεγονός. Τοίχοι ξεκίνησαν να σοβατίζονται, μπαίνει ηχομόνωση και κάποια έπιπλα έχουν πάρει ήδη την θέση τους για την γέννηση ενός χώρου ιδανικού για την πολύωρη μελέτη των φοιτητών.

Συνεχίζοντας τον διάλογο σχετικά με τους κοινόχρηστους χώρους, ο Αλέξανδρος, κάτοικος των Εστιών, εκφράζει την σκέψη του: «Λόγω του κορονοϊού είχαν αποξενωθεί οι φοιτητές, δεν υπήρχε επικοινωνία μεταξύ μας και ούτε κάποιες δραστηριότητες κοινές μέσα στις Εστίες, δεν υπάρχει και ο χώρος, δεν έχουμε κάποιο κυλικείο ή κάποιον χώρο συνάθροισης, τουλάχιστον μέχρι πρόσφατα».

Πάνω στα λόγια του Αλέξανδρου, ο Γιώργος προσθέτει: «Το στέκι μας δεν λειτουργούσε εδώ και δύο χρόνια, λόγω COVID, τώρα έχει αρχίσει να επαναλειτουργεί, έχουμε ξεκινήσει κάποιες διαδικασίες για προβολή ταινιών και μετά την εξεταστική θέλουμε να επανοικειοποιηθούμε τους κοινωνικούς μας χώρους, να δημιουργήσουμε μουσικές βραδιές, γιατί έχουμε πάρα πολλά παιδιά στην Εστία που φοιτούν στο Τμήμα Μουσικής Επιστήμης και Τέχνης, να δημιουργήσουμε επίσης, και κάποιες πολιτιστικές ομάδες θεάτρου, φιλαναγνωσίας, σταδιακά με τον καιρό».

Όπως πολλές Εστίες, έτσι και αυτή του ΠΑΜΑΚ δεν ξέφυγε από τον κανόνα της αδύναμης σύνδεσης του διαδικτύου. Πέρα από ένα αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας, το ίντερνετ έχει μετατραπεί και ως προαπαιτούμενο εργαλείο για τις σπουδές στην τριτοβάθμια εκπαίδευση.

Μέχρι πριν από λίγο διάστημα τα δύο κτίρια τροφοδοτούνταν από μία κεντρική γραμμή, με αποτέλεσμα τις διαρκείς αποσυνδέσεις, τις χαμηλές ταχύτητες και την κακή ποιότητα του διαδικτύου. Συχνά επίσης, πολλοί φοιτητές αδυνατούσαν να συνδεθούν στο Internet. Πλέον όμως, εγκαταστάθηκε η υπηρεσία του Eduroam που ενώ έχει λύσει σε ένα μεγάλο βαθμό προβλήματα της σύνδεσης, παρουσιάζονται ακόμα θέματα σε κάποιους ορόφους, με πολλούς κατοίκους να έχουν βάλει στα δωμάτιά τους δικιές τους γραμμές.

Ένα ακόμη ζήτημα της καθημερινότητας το οποίο καλούνται να αντιμετωπίσουν οι κάτοικοι των Εστιών σχετίζεται με το πλύσιμο των ρούχων τους.

 «Τα κοινόχρηστα πλυντήρια είναι μόνο δύο, χαλάνε σχετικά συχνά από τη συνεχή χρήση και δεν είναι αρκετά για να καλύψουν τις ανάγκες αυτών που δεν μπορούν να αγοράσουν δικό τους πλυντήριο. Εγώ κάποιους μήνες που ήταν χαλασμένα και τα δύο  έπρεπε να πηγαίνω μέχρι την Κάτω Τούμπα σε self service καταστήματα πλυσίματος», μου εμπιστεύεται ο Δ., ενώ άλλοι φοιτητές, όπως ο Γιώργος, αναγκάστηκαν να αγοράσουν δικιά τους συσκευή.

 «Κατά πάσα πιθανότητα, θα έχουμε και δύο καινούργια πλυντήρια τα οποία θα είναι επαγγελματικά», αποκαλύπτουν ο Αλέξανδρος και ο Γιώργος.

Ένα από τα πολλά χαρακτηριστικά που ξεχωρίζουν αυτές τις Εστίες εντοπίζεται στην φύλαξη των εγκαταστάσεων. Είκοσι τέσσερις ώρες το εικοσιτετράωρο, επτά ημέρες την εβδομάδα, φύλακες επιτηρούν τις εισόδους των κτιρίων.  Ο Αλέξανδρος μου εξηγεί:  «Οι φύλακες γνωρίζουν ποιος μπαίνει και ποιος βγαίνει. Η πόρτα κάτω είναι πάντα κλειδωμένη, την ξεκλειδώνεις για να μπεις μέσα, δεν μπορεί να μπει ο οποιοσδήποτε».

Αναντίρρητα, η ικανοποίηση των φοιτητών σε ό,τι αφορά ζητήματα των υποδομών, αποτελεί εγχώρια πρωτοτυπία. Σύμφωνα με την Φοιτητική Μέριμνα του Πανεπιστημίου Μακεδονίας άλλωστε, συντηρήσεις στα κτίρια πραγματοποιούνται τακτικά. Ο Γιώργος ως εκπρόσωπος επισημαίνει: «Μοιραζόμαστε “δανεικούς” από το ΑΠΘ τεχνικούς για τη συντήρηση. Κάθε καλοκαίρι γίνεται μια μυοκτονία, γιατί λόγω της εγγύτητας στη θάλασσα και την εξοχή έχουμε διάφορα προβλήματα». Στα κτίρια επίσης, γίνεται συντήρηση καυστήρων και φυσικού αερίου.

Ύστερα από ένα γρήγορο απολογισμό, οι οικότροφοι του ΠΑΜΑΚ δεν φαίνεται να εντοπίζουν οποιοδήποτε σημαντικό κτιριακό ζήτημα, θεωρώντας τις Εστίες τους, στο μεγαλύτερό τους μέρος, λειτουργικές. Όσον αφορά τη θέρμανση, τα προβλήματα είναι ελάχιστα και σημειώνονται σε συγκεκριμένα καλοριφέρ. Στην ίδια γραμμή, τα ασανσέρ λειτουργούν κανονικά και σε περίπτωση βλάβης, η επιδιόρθωση πραγματοποιείται σχετικά σύντομα.

Με την κατάσταση των εγκαταστάσεων να μην αποπνέει ανησυχία, οι φοιτητές των Εστιών έχουν στρέψει το βλέμμα τους σε άλλης φύσεως ζητήματα. Ο Γιώργος μου εξιστορεί:

«Το 2012 ξεκίνησαν τα μεγάλα προβλήματα, όταν οι Εστίες πέρασαν διοικητικά στα Πανεπιστήμια, αλλά οικονομικά παρέμειναν στο Ι.ΝΕ.ΔΙ.ΒΙ.Μ. Όταν έχεις δύο διαφορετικούς φορείς να ελέγχουν μια υποδομή δημιουργούνται πάρα πολλά ζητήματα στον τρόπο με τον οποίο θα λαμβάνονται οι αποφάσεις».

Παράλληλα, στη λίστα των προβλημάτων έρχεται να προστεθεί και η αυστηροποίηση του κανονισμού που ίσχυε στο Πανεπιστήμιο. Ενδεικτικά, γίνεται λόγος για μηνιαία ενοίκια και για το κλείσιμο των Εστιών κατά τη διάρκεια των διακοπών.

«Με τον καιρό η κατάσταση έγινε καλύτερη, δηλαδή ναι μεν υπάρχουν τυπικά στον κανονισμό, αλλά στην πράξη δεν εφαρμόζονται. Οι Εστίες παραμένουν ανοιχτές το καλοκαίρι και δεν υπάρχει μηνιαίο αντίτιμο, πληρώνουμε απλώς ένα ποσό στην αρχή της χρονιάς, το οποίο είναι πολύ συμβολικό, της τάξεως των 45 ευρώ», καταλήγει.

Παρά τον πληθωρισμό που ταλανίζει την πλειοψηφία των ελληνικών νοικοκυριών, το ΠΑΜΑΚ είναι το μόνο Πανεπιστήμιο στη χώρα, όπου οι αιτήσεις για στέγαση είναι πολύ λιγότερες από τα διαθέσιμα κρεβάτια. «Υπάρχει μια εσκεμμένη, διαστρεβλωμένη εικόνα ότι δεν χωράμε στις Εστίες, αλλά μπορώ να σου πω πως αυτό είναι μεγάλη ανακρίβεια. Κάθε χρόνο και ενώ έχουμε 202 διαθέσιμα κρεβάτια, καταλήγουμε να χρησιμοποιούνται από αυτά περίπου τα 140, μας περισσεύει δηλαδή το ¼ των κρεβατιών», σημειώνει ο Γιώργος, ενώ παράλληλα την χαμηλή ζήτηση για την φιλοξενία στις Εστίες επιβεβαιώνει και το γραφείο της Φοιτητικής Μέριμνας του Πανεπιστημίου.

Φέτος μάλιστα, παρά το γεγονός ότι στις Εστίες παρέμειναν και οι πεμπτοετείς, όπως και φοιτητές που δεν πέρασαν το 50% των μαθημάτων τους, ύστερα από παρέμβαση, καθώς ο κανονισμός ορίζει την διακοπή της διαμονής σε άτομα που ανήκουν στις δύο παραπάνω κατηγορίες, εξακολουθούν να μένουν άδεια περίπου 55 κρεβάτια. Πολλοί είναι φοιτητές του ΠΑΜΑΚ που επιλέγουν να μην στείλουν αίτηση για στέγαση, λόγω της μακρινής απόστασης από το κέντρο. «Είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα θεωρώ, πολλά άτομα έχουν έρθει στις Εστίες, γίνονται δεκτοί βλέπουν πόσο μακριά είναι δεν ενθουσιάζονται και με τις εγκαταστάσεις, οπότε φεύγουν», υποστηρίζει ο Αλέξανδρος, ενώ ο Γιώργος παραθέτει: «Η τοποθεσία των Εστιών είναι το βασικό κριτήριο για το οποίο τα παιδιά επιλέγουν να μην κάνουν αίτηση για διαμονή, σκέψου κιόλας πως από αυτές τις υπάρχουσες 145 αιτήσεις που έγιναν αυτή την χρονιά, πολλά άτομα τελικά δεν έρχονται, είτε επειδή είναι μακριά, είτε επειδή νοίκιασαν αλλού, με αποτέλεσμα να μένουν ακόμα περισσότερα κρεβάτια, με ένα μεγάλο ποσοστό της Εστίας να μην κατοικείται τα τελευταία 7-8 χρόνια».

Γιατί κανείς δεν μιλάει για τις Εστίες του ΠΑΜΑΚ;

«Πολλοί είναι αυτοί που δεν γνωρίζουν ότι υπάρχουν εδώ Εστίες. Μου έχει τύχει να γνωρίσω κόσμο που όταν τους πω πως μένω στις φοιτητικές Εστίες στην Καλαμαριά, με ρωτάνε με απορία αν υπάρχουν εδώ όντως φοιτητικές Εστίες ή κάποιο Πανεπιστήμιο και εγώ τους λέω πως είναι του ΠΑΜΑΚ», μου απαντάει ο Γιώργος.

Και όμως, στην Θεσσαλονίκη σπάνια θα ακούσεις κάτι για τις Εστίες στην Καλαμαριά, επαληθεύοντας πως η απόσταση είναι ικανή να «διαγράψει» την ύπαρξη ενός σημαντικού στοιχείου που διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στη συγκρότηση ενός από τα σπουδαιότερα εκπαιδευτικά Ιδρύματα της πόλης.

Στη συζήτησή μας ο Γιώργος συμπεραίνει: «Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι το ΠΑΜΑΚ από πάντα παρουσιάζεται ως το “άριστο” Πανεπιστήμιο, ένα “κολλέγιο”, προσπαθώντας να δημιουργήσει την τέλεια εικόνα. Και εμείς πάντα ήμασταν παιδιά που είτε ακολουθούσαμε τους κανόνες ή μας ανάγκαζαν να τους ακολουθήσουμε. Ας πούμε, το μόνο πράγμα που θα βρεις για τις Εστίες μας στο διαδίκτυο είναι για την κατάληψη που είχε γίνει το 2012, λόγω του κανονισμού που είχε βγει και έληξε με παρέμβαση εισαγγελέα. Το Πανεπιστήμιό μας είναι ένας χώρος αποστειρωμένος, αποκλειστικά αφιερωμένος για την αναπαραγωγή γνώσης, και από εκεί και πέρα οτιδήποτε άλλο δεν σχετίζεται άμεσα ή έμμεσα με την έρευνα είτε κουκουλώνεται είτε δεν του δίνεται η πρέπουσα σημασία».

Έτσι λοιπόν, «ξεχασμένοι» από την ίδια την πόλη, οι κάτοικοι των Εστιών της Καλαμαριάς, μπορεί να συμβιβάζονται με καταστάσεις στην «άγνωστη» για πολλούς καθημερινότητά τους, αλλά συνεχίζουν να προσπαθούν για το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα τόσο για τους ίδιους, όσο και για τους επόμενους που θα διαβούν την πόρτα του νέου τους ξεκινήματος.