Έτσι έδιωξαν τα χαβαρόνια από τη Ρωμαϊκή Αγορά
Αν έβλεπε την σημερινή λυπηρή εικόνα της Πλατείας Δικαστηρίων, ο Μανόλης Αναγνωστάκης μπροστά από το σπίτι του θα έγραφε: “Ας ελπίσουμε ότι οι λιγοστές φωλιές θα συντηρηθούν στα λίγα πλατάνια της πλατείας που απέμειναν”.
Αν και το χαβαρόνι αναπαράγεται κυρίως σε ανοικτές περιοχές, ορισμένες φορές οι αποικίες αναπαραγωγής και οι φωλιές τους βρίσκονται κοντά σε ανθρώπινους οικισμούς, συχνά σε πάρκα μεγάλων πόλεων, όπου εμφανίζονται με αρκετά «θορυβώδη» συμπεριφορά. Σε κάποιες ευρωπαϊκές πόλεις μάλιστα, όπως για παράδειγμα στη Βιέννη έχουν δημιουργηθεί «θέσεις» διαχείμασης με περίπου 250.000 χαβαρόνια.
Ο ποιητής Μανόλης Αναγνωστάκης γεννημένος στην Πλατεία Δικαστηρίων θα έγραφε: “Πόσες φωλιές πουλιών να συντηρήσω μέσα στις φλόγες” αν έβλεπε από το παράθυρο της οικίας που γεννήθηκε τα δέντρα να κόβονται. Έτσι λοιπόν εμείς την μικρή «αστικοποιημένη» αποικία αναπαραγωγής της Πλατείας Δικαστηρίων, απέναντι από την οικία που ο ποιητής μας γεννήθηκε, αντί να την φροντίσουμε και να την αναδείξουμε στα σχολεία, στους μικρούς μαθητές, στους επισκέπτες, στους πολίτες της Θεσσαλονίκης, την καταστρέψαμε, τόσο τα δέντρα όσο και τις φωλιές. Τελικά τα παιδιά μας πρέπει να αγαπήσουν την φύση από ντοκιμαντέρ της τηλεόρασης και από ζώα κλεισμένα στα κλουβιά.
Δεν μπορώ να θυμηθώ από πότε, αλλά κάθε πρωί και κάθε απόγευμα άκουγα μια φασαρία και μαύριζε ο ουρανός από πουλιά. Το πρωί έφευγαν, το βράδυ επέστρεφαν. Κάποτε κάποιος μου είπε ότι “τα μαυροπούλια αυτά, την ημέρα φεύγουν από την Πλατεία Δικαστηρίων και πάνε στα πεύκα της αυλής του Ιπποκρατείου Νοσοκομείου, ενώ προς το σούρουπο γυρίζουν πάλι πίσω”.
Πλατεία Δικαστηρίων, δίπλα στην Αρχαία Ρωμαϊκή Αγορά: όλη η διαδοχή της πολυπολιτισμικής Ιστορίας της Θεσσαλονίκης συγκεντρωμένη μαζί. Εκεί που εκτός από τις «Μαγεμένες» που κατέληξαν στο Λούβρο, βρίσκονται ο βυζαντινός ναός της Παναγίας Χαλκέων, τα οθωμανικά Λουτρά ο «Παράδεισος», ο Άγιος Νικόλαος ο Τρανός που αφού κάηκε έγινε Άγιος Νικόλαος της Αρχαίας Αγοράς. Εκεί που το «Σχέδιο Εμπράρ» προέβλεπε να γίνουν τα Δικαστήρια, εποπτεύει αιώνια ο Ελευθέριος Βενιζέλος και υπάρχει η οικία που γεννήθηκε ο ποιητής Μανόλης Αναγνωστάκης.
Πριν περίπου ένα μήνα λοιπόν, τέλη Φλεβάρη με αρχές Μάρτη, πριν ακόμη κοπούν τα δέντρα, νωρίς το πρωί κατάφερα να φωτογραφίσω τα μαυροπούλια της Πλατείας Δικαστηρίων. Επιτέλους, ένα μυστήριο τόσων χρόνων λύθηκε. Τα μαυροπούλια ως επί το πλείστον ήταν χαβαρόνια, ενδεχομένως ανάμεσα τους να υπήρχαν και μερικές κάργες ή ακόμη και κουρούνες. Παρατήρησα επίσης αρκετές φωλιές τους πάνω στα δέντρα και ότι το μεγαλύτερο μέρος από τα χαβαρόνια ήταν απασχολημένο στην επιδιόρθωση ή την κατασκευή τους. Ορισμένα μάλιστα απ΄αυτά μετέφεραν μικρά κλαδάκια για την κατασκευή της φωλιάς, ενώ κάποια άλλα περίμεναν δίπλα θαρρείς και την φυλούσαν. Τα χαβαρόνια, με επιστημονική ονομασία Corvus frugilegus frugilegus (Linnaeus, 1758) είναι κορακοειδή με κύριο διαγνωστικό τους στοιχείο, το μακρύ και μυτερό ράμφος με μια ανοικτόχρωμη, άπτερη περιοχή στη βάσή του, χαρακτηριστικό που τους προσδίδει όγκο. Κατασκευάζουν τις φωλιές τους πάνω στα φυλλοβόλα δένδρα, στην κορυφή των υψηλοτέρων από αυτά. Οι φωλιές βρίσκονται κοντά η μία στην άλλη, οπότε σχηματίζονται αναπαραγωγικές αποικίες, χαρακτηριστικές για το είδος. Μάλιστα, την άνοιξη, πριν ακόμη τα δένδρα αποκτήσουν φύλλωμα, οι ογκώδεις φωλιές πάνω στα γυμνά κλαδιά μοιάζουν με μεγάλες «σκούπες μάγισσας», όπως λένε οι κάτοικοι της αγγλικής υπαίθρου. Η φωλιά είναι, σχετικά, μια ογκώδης κατασκευή που αποτελείται από χοντρά κλαδιά με λάσπη ενσωματωμένη ανάμεσα σε αυτά. Το υλικό συλλέγεται από τα δένδρα αν και μπορεί να «κλαπεί» από γειτονικές φωλιές. Το εσωτερικό της επιστρώνεται με γρασίδι, ρίζες, φύλλα, βλαστούς, βρύα, μαλλί και τρίχες. Οι φωλιές που είχαν κατασκευαστεί τα προηγούμενα χρόνια επαναχρησιμοποιούνται, αφού γίνουν οι απαραίτητες μικροδιορθώσεις. Στη δόμηση της φωλιάς συμμετέχουν και τα δύο φύλα, με το αρσενικό να εφοδιάζει και το θηλυκό να χτίζει.
Αν έβλεπε την σημερινή λυπηρή εικόνα της Πλατείας Δικαστηρίων, ο Μανόλης Αναγνωστάκης μπροστά από το σπίτι του θα έγραφε: “Ας ελπίσουμε ότι οι λιγοστές φωλιές θα συντηρηθούν στα λίγα πλατάνια της πλατείας που απέμειναν”. Το χαβαρόνι πρόσφατα αξιολογήθηκε ως ευάλωτο για την Κόκκινη Λίστα Απειλούμενων Ειδών της IUCN το 2020.
Δείτε τις εικόνες:
