Η ιστορία της Σβώλου, οι φτελιές που «σώθηκαν» και τα διαχρονικά προβλήματα

H σημερινή οδός Αλεξάνδρου Σβώλου ονομάστηκε “Κισσάβου”, γύρω στο 1925, μετά το σχέδιο αποκατάστασης από την πυρκαγιά. Στη συνέχεια πήρε το όνομα “Πολωνίας”, προς τιμήν των Πολωνών φιλελλήνων στρατιωτών που πολέμησαν στο ατυχή πόλεμο του 1897.

Αργότερα πήρε το όνομα του αδελφού του Βασιλιά Κωνσταντίνου, Πρίγκιπα Νικολάου, που διετέλεσε και στρατιωτικός διοικητής Θεσσαλονίκης μετά την απελευθέρωση της πόλης. Με τη μεταπολίτευση ο δρόμος ονομάστηκε Αλεξάνδρου Σβώλου, στη μνήμη του συνταγματολόγου και πολιτικού, ο οποίος γεννήθηκε το 1892 στο Κρούσοβο ή στην περιοχή Μοριχόβου της Βορειοδυτικής Μακεδονίας.

Κατά την περίοδο της Κατοχής, διετέλεσε πρόεδρος («πρωθυπουργός») της Πολιτικής Επιτροπής Εθνικής Απελευθέρωσης (ΠΕΕΑ, γνωστής και ως «Κυβέρνησης του Βουνού»), ενώ υπέστη διώξεις και εξορίες λόγω των αριστερών πεποιθήσεών του.

Η Αλεξάνδρου Σβώλου είναι η οδός που αρχίζει από την Αγγελάκη και καταλήγει στην εκκλησία της Αγίας Σοφίας. Είναι ο δρόμος που όλοι μας έχουμε περάσει, έχουμε καθίσει στα τραπεζοκαθίσματα του και έχουμε διασκεδάσει στα μαγαζιά του. Πρόκειται για έναν δρόμο που έχει αλλάξει πολλές όψεις τις τελευταίες δεκαετίες και ιστορία του πηγαίνει πίσω αρκετά χρόνια.

Η Σβώλου είναι ένας ζωντανός δρόμος σε διαρκή εξέλιξη. Με ιδιαίτερο αστικό πράσινο, που όμως υποφέρει εδώ και χρόνια, με σπουδαίες μεσοπολεμικές πολυκατοικίες, κλασικά στέκια, αλλαγή χαρακτήρα σε τουριστικό προορισμό και νέα πειράματα εστίασης.

Η Parallaxi περπάτησε στον δρόμο και καταμέτρησε τα καταστήματα που βρίσκονται σε λειτουργία και όσα έχει μπει λουκέτο.

Πιο συγκεκριμένα, κλειστά παραμένουν 14 καταστήματα, τα περισσότερα από τα οποία φαίνεται ότι είναι κλειστά εδώ και πολλά χρόνια.

Σε λειτουργία βρίσκονται αυτή την ώρα 25 cafe-bar, take away, φούρνοι, 9 καταστήματα με φαγητό, 12 με ρούχα, φαρμακεία, αρκετά τατουατζίδικα και σουπερμάρκετ.

Ο δρόμος, λόγω γειτνίασης με τα πανεπιστήμια, φιλοξενούσε μέχρι πρόσφατα πολλούς φοιτητές, που όμως λόγω της αύξησης της τιμής των ενοικίων και της μεταμόρφωσης ακόμα και ολοκληρων οικοδομών σε χώρους βραχυχρόνιας μίσθωσης ανάγκασε το φοιτητικό κοινό να μετακινηθεί πάνω από την Εγνατία και επιχειρήσεις που αφορούσαν νεανικά κοινά, πχ videogames, piercing κλπ να κλείσουν.

Η Parallaxi είχε πραγματοποιήσει αυτοψία στην γειτονιά της Σβώλου το φθινόπωρο το 2021. Πάμε να δούμε από τότε τι άλλαξε (και τι όχι).

#1 Δεν υπάρχει πουθενά στην Σβώλου ένα παγκάκι. Αυτό δεν χρειάζεται να στο πει κανείς για να το καταλάβεις. Μία βόλτα στο αποδεικνύει. Βέβαια αυτό ίσως να οφείλεται στο γεγονός πως ο συγκεκριμένος δρόμος αποτελεί “πέρασμα” για εκείνους που θέλουν να πάνε είτε στην Αγ. Σοφίας είτε στην Ναβαρίνου είτε ακόμα προς την Αριστοτέλους.

Ούτε και σήμερα υπάρχει παρά μόνο 2-3 που βρίσκονται προς το τέλος του δρόμου από την πλευρά της Αγγελάκη (δείτε την παρακάτω φωτογραφία). 

#2 Αν έχεις δουλειά εκεί, οπλίσου με υπομονή για βρεις πάρκινγκ. Και γενικά στο κέντρο θα σου έλεγα, αλλά ας εστιάσουμε στην συγκεκριμένη οδό – γι’ αυτό άλλωστε υπάρχουν δεκάδες διπλοπαρκαρισμένα ΙΧ, σε όλο το μήκος της οδού. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με το ότι δεν υπάρχει ρυθμισμένο ωράριο φορτοεκφόρτωσης προκαλεί μεγάλη ηχητική και ατμοσφαιρική ρύπανση, καθώς και μεγάλη αναστάτωση στην κίνηση τις ώρες αιχμής. Ειδικά μεγάλο πρόβλημα δημιουργείται όταν περνάει το λεωφορείο και δεν υπάρχει χώρος να κινηθεί ή να στρίψει.

Ούτε και σ’ αυτό το ζήτημα έχει αλλάξει κάτι. Όπως θα δείτε και στις τωρινές φωτογραφίες πάλι τα διπλοπαρκαρισμένα ΙΧ είναι αμέτρητα. 

#3 Τον Δεκέμβριο του 2020 οι κάτοικοι ήρθαν αντιμέτωποι με μία πρωτοφανή εικόνα, καθώς λόγω της έντονης βροχής, το οδόστρωμα υποχώρησε. Η Σβώλου διαθέτει ένα από τα χειρότερα οδοστρώματα στο κέντρο της πόλης. Εξαιρετικά ταλαιπωρημένο, καταπονείται ακόμα περισσότερο από τα δεκάδες φορτηγά που καθημερινά σταθμεύουν για την τροφοδοσία των καταστημάτων της. Η διάσχιση της με μηχανάκι είναι σχεδόν άθλος και άκρως επικίνδυνη, καθώς υπάρχουν αμέτρητες λακκούβες.

Ευτυχώς από τον περασμένο Οκτώβριο το ζήτημα λύθηκε καθώς η Σβώλου ασφαλτοστρώθηκε.

#4 Το φλέγον ζήτημα της διάσωσης των φτελιών της Σβώλου αναδείκνυαν μέλη της πρωτοβουλίας γειτονιάς Αλεξάνδρου Σβώλου.

Τελικά τον Μάιο του 2022 η Περιβαλλοντική Οργάνωση Μαμαγαία σε συνεργασία με τον Δήμο Θεσσαλονίκης και την Αντιδημαρχία Περιβάλλοντος πραγματοποίησε εθελοντικά την πιλοτική δράση δεντροπροστασίας στην οδό Αλεξάνδρου Σβώλου, με στόχο την ορθή και έγκαιρη εφαρμογή ειδικών παγίδων (σκευάσματα κόλλας) και τον έλεγχο της αποτελεσματικότητας τους κατά του καταστροφικού σκαθαριού Γκαλερουτσέλα. Σε αυτή συμμετείχαν 8 άτομα, διήρκησε λίγο παραπάνω από μία (1) ώρα και για την συμμετοχή δεν χρειάστηκαν ειδικές γνώσεις σχετικά με την εφαρμογή του σκευάσματος, παρά μόνο όρεξη και συντονισμός για δράση προς το κοινό καλό.

Πρωτοβουλία Γειτονιάς της Αλεξάνδρου Σβώλου

Η Πρωτοβουλία Γειτονιάς της Αλεξάνδρου Σβώλου, η οποία δραστηριοποιείται από το 2013, πραγματοποιώντας διάφορες πολιτιστικές και συμμετοχικές δράσεις στο δημόσιο χώρο.

Αποτελείται από ένα πολύμορφο κράμα ανθρώπων και λειτουργεί με οριζόντιες οργανωτικές δομές. Σε καθημερινό επίπεδο αναζητά τρόπους με τους οποίους η Γειτονιά θα γίνει πιο ζωντανή και δημιουργική. Έτσι, συνδυάζει την συλλογική γνώση της κοινότητας και αξιοποιεί τις ικανότητες του τοπικού δημιουργικού κεφαλαίου της Γειτονιάς.

Τα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο δρόμος σίγουρα προκαλούν μία αναστάτωση, παρ’ όλα αυτά υπάρχουν προοπτικές, καθώς στον συγκεκριμένο δρόμο στήνονται γιορτές εφάμιλλες ευρωπαϊκών. Το «Δείπνο της Σβώλου» έχει καθιερωθεί από το 2014. Είναι η μέρα που οι κάτοικοι φέρνουν κάτω στο δρόμο τα τραπέζια τους και κάνουν ένα μεγάλο τραπέζι σε όλη την γειτονιά.

Πρόκειται για μια πραγματικά όμορφη δράση της “Πρωτοβουλίας της Αλεξάνδρου Σβώλου”. Η ιδέα πίσω από το Δείπνο, δημιουργήθηκε από αντίστοιχες γιορτές που πραγματοποιούνται στην πόλη της Βαρκελώνης όπου οι γείτονες στρώνουν γιγάντια τραπέζια στους δρόμους και μοιράζονται το φαγητό τους, ενώ παράλληλα τρέχουν και άλλες εκδηλώσεις καλλιτεχνικής φύσεως.

Έτσι και στη Θεσσαλονίκη, η γνωστή κι αγαπημένη γειτονιά έχει θέσει πια το δικό της παράδειγμα, δείχνοντας πως η γειτονιά δεν είναι απρόσωπη κι αντίθετα αποτελείται από κόσμο που εκτιμά την συλλογικότητα και χαίρεται την επαφή με τον διπλανό του, ακόμα κι αν πρόκειται για μεγαλούπολη.

Η Σβώλου βγαλμένη από σινεμά

Η γειτονιά της Σβώλου υπήρξε ένας δρόμος έντονα συνδεδεμένος με το σινεμά, καθώς εκεί υπήρχαν 5 κινηματογράφοι και 2 από τα πιο ιστορικά videoclub της εποχής.

To Seven Film Gallery ήταν ένα από αυτά. Εκεί που το σινεμά λατρεύτηκε με σεβασμό, ποιότητα και απόλυτη προσήλωση στο στόχο της ανάδειξης του. Εκεί από όπου πέρασαν σπουδαίοι άνθρωποι ως εργαζόμενοι. Εκεί μπήκε λουκέτο μια για πάντα.

Εκεί υπήρχε και το ΑΖΑ Γιάννη Ζαχόπουλου ένα θρυλικό video club από το 1984 που μετακόμισε στην Αλεξάνδρου Σβώλου δίπλα στην Αγία Σοφία από την Π. Π. Γερμανού. Είναι γεγονός πως οι εποχές άλλαξαν και ο κόσμος έπαψε να νοικιάζει ταινίες. Ελάχιστοι είναι εκείνοι που δεν κάνουν download και εξακολουθούν να χάνονται μέσα στους διαδρόμους για να βρουν την κατάλληλη ταινία για το βράδυ.

Από εκεί και πέρα η Σβώλου είναι ένας δρόμος που κάποτε ήταν γεμάτος κινηματογράφους μέχρι και την δεκαετία του ’90.

Σήμερα απομένει μόνο το ιστορικό Μακεδονικόν, στην Φιλικής Εταιρείας.

Ο Έσπερος, στην Αλ. Σβώλου 22, ήταν το τελευταίο από τα 10 σινεμά της περιοχής που έκλεισαν. Προσπάθησε να κρατηθεί κάνοντας ανακαίνιση με τη δημιουργία και δεύτερης αίθουσας στον εξώστη, αλλά το 2010 τελικά έκλεισε. Σήμερα στην θέση του βρίσκεται super market και η ταμπέλα του κινηματογράφου κατέβηκε μία για πάντα.

Στον Έσπερο η parallaxi ξεκίνησε το φθινόπωρο του 1989 μεταμεσονύκτιες προβολές με δυο ταινίες που κράτησαν μέχρι το 1995. Γινόταν το αδιαχώρητο με 700 θεατές κάθε Παρασκευή βράδυ μέχρι το ξημέρωμα που σχολούσε ο κινηματογράφος και η Σβώλου, τότε Πρίγκηπος Νικολάου, έκλεινε από τον κόσμο. Στο διάλειμμα ανάμεσα στις δυο ταινίες μοιραζόταν στο κοινό ζεστά κουλούρια.

Δίπλα στον Έσπερο υπήρχε το Σινεέπ, όπου προβάλλονταν ταινίες ερωτικού περιεχομένου. Μία πολύ μικρή υπόγεια σκοτεινή αίθουσα 138 θέσεων, υπόγεια, που λειτουργούσε από το πρωί μέχρι το βράδυ και μάλιστα αντί για θέσεις είχε ξύλινους πάγκους.

Επίσης σε μικρή απόσταση από το Βακούρα στο Ναβαρίνο υπήρχε το περίφημο Θυμέλη. Ένα μικρό σινεμά τσέπης που λίγοι πια το θυμούνται και έκλεισε οριστικά στα τέλη της δεκαετίας του ’80.

Στο τέλος του δρόμου υπήρχε για δεκαετίες το Εγνατία, στην αρχή κινηματογράφος και στο τέλος Θέατρο

Checkpoint

Επίσης στην Σβώλου βρίσκεται ένα κέντρο πρόληψης και εξέτασης για τους ιούς HIV, ηπατίτιδα Β και ηπατίτιδα C. Ένα project του συλλόγου οροθετικών Ελλάδος «Θετική φωνή», το οποίο βρίσκεται υπό την επιστημονική εποπτεία του ΚΕΕΛΠΝΟ. Η εξέταση είναι δωρεάν, ανώνυμη και άμεση καθώς το αποτέλεσμα βγαίνει μέσα σε ένα λεπτό.

Μια ιδιαίτερη σημαντική πρωτοβουλία, καθώς η πρόληψη είναι μία πολύ σημαντική διαδικασία, που κανείς δεν πρέπει να αμελεί.

Μονάδα Εφήβων ΑΧΕΠΑ

Στην Σβώλου 41 λειτουργούσε κάποτε η Μονάδα Εφήβων ΑΧΕΠΑ, η οποία απευθύνοταν σε εφήβους 13-19 ετών και στις οικογένειές τους, παρέχοντας τους διαγνωστικές συμβουλευτικές και θεραπευτικές υπηρεσίες εξωτερικών ασθενών. Μάλιστα διέθετε και  νοσοκομείο ημέρας 10-15 θέσεων, αλλά και ξενώνα βραχείας παραμονής δυναμικότητας 8 κλινών για την υποδοχή και προσωρινή φιλοξενία εφήβων σε κρίση». Ο υπεύθυνος της Μονάδας αναπληρωτής καθηγητής της Ιατρικής Σχολής του ΑΠΘ ήταν ο παιδοψυχίατρος, Νίκος Ζηλίκης.

Δυστυχώς, όμως, αυτή η εξαιρετική πρωτοβουλία έληξε άδοξα καθώς «στο δεύτερο κύμα πανδημίας δεν έγινε κάτι ουσιαστικό ως προς την ενδυνάμωση των δομών και υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας, τόσο Ενηλίκων όσο και Παιδιών-Εφήβων. Αντιθέτως, στη Θεσσαλονίκη μείναμε με μείον μία υπηρεσία, με το κλείσιμο της Μονάδας Εφήβων» τόνισε ο κ. Ζηλίκης σε κείμενο του στη Parallaxi.

                                                                                  Ένα σχολείο με ιστορία 

Η δημιουργία του ιστορικού παιδικού σταθμού Λιλιπούπολη, μετρά 38 χρόνια ζωής. Ένας παιδικός σταθμός σαν σπίτι, για να φιλοξενεί παιδιά του κέντρου ή τα παιδιά των γονιών που εργάζονται σε αυτό, με σπουδαία δημιουργικά απογευματινά εργαστήρια, ώστε ν’ απασχολούνται και μεγαλύτερα παιδιά που πηγαίνουν στο δημοτικό, μετά το σχολείο.

Σε ένα υπέροχο, ψηλοτάβανο διατηρητέο κτίριο, υποδέχεται παιδιά σε μια ιδιαίτερα τρυφερή και απαιτητική ηλικία. Βιώνοντας από ψυχολογική και αναπτυξιακή άποψη, τις πρώτες διεργασίες αποχωρισμού, όπως ορίζει η παιδοψυχιατρική και η ψυχανάλυση, ο ρόλος του παιδικού σταθμού είναι καθοριστικός.Με μυστικό επιτυχίας, λοιπόν, το ουσιαστικό νοιάξιμο, την πρώτη ζεστή αγκαλιά -μετά την αγκαλιά του σπιτιού-, την ασφάλεια σε κάθε επίπεδο κι ένα ιδιαίτερα σφιχτό και πλούσιο δημιουργικό πρόγραμμα, η Λιλιπούπολη αποτελεί την αγαπημένη καθημερινή συνήθεια δεκάδων παιδιών.

Ο μόνος πια ιδιωτικός παιδικός σταθμός του κέντρου αποτελεί το καταφύγιο για τα παιδιά του, την αρχή μιας σχολικής ζωής γεμάτης αγάπη, νοιάξιμο και όνειρα.

Καταστήματα-Εστίαση 

Η Αλεξάνδρου Σβώλου είναι μία γειτονιά που φημίζεται για τα μπαρ της, καθώς μετράει αρκετά καλές επιλογές σε όλο το μήκος της. Εκεί θα συναντήσεις αρκετές pub και μαγαζιά που μπορείς να απολαύσεις καλή μπίρα με τους αγαπημένους σου.

Κυριολεκτικά στο νούμερο 1 της οδού υπάρχει το “Bulldogs & The Beast – Pub” που αγαπάμε. Η ιδανική επιλογή για όλες τις ώρες. Μία pub, η οποία ανταποκρίνεται σε όλες τις ανάγκες και γεμίζει από ανθρώπους κάθε ηλικίας.

Επίσης σαν επιλογή υπάρχει και το “Giulietta Spritzeria“. Το μέρος που ξεκίνησε η ιστορία του aperittivo στη Θεσσαλονίκη γιατί πρόκειται για την πρώτη Spritzeria της πόλης. Το cafe-bar που έδωσε έναν άλλο αέρα, καθώς πρόκειται για την απόλυτη ιταλική φαντασίωση.

To υπέροχο Hemingway το bistro αποτελεί μια αναφορά σε άλλες εποχές, αλλά χωρίς το γκρίζο της νοσταλγίας. Με τη retro διακόσμηση, το ασπρόμαυρο 20’s πάτωμα, τη μεγάλη του μπάρα, όπως αξίζει κάθε μπαρ που σέβεται τον εαυτό του, τα κλασικά τραπέζια του, το σκουρόχρωμο ξύλο με τις παστέλ αποχρώσεις να παντρεύονται αρμονικά με φόντο το σκαλιστό πορτρέτο του Hemingway κι ένα ταμπλό με την προτροπή του σε κεντρική θέση: «Ποτέ μην κάθεσαι σε τραπέζι, όταν μπορείς να σταθείς στο μπαρ»!

Και φυσικά η θρυλική Ζώγια το καφέ που με το γνωστό συνοδευτικό Βιβλίο, τσάι και συμπάθεια, που ίδρυσε η Ζώγια Γραμματικοπούλου στη δεκαετία του 80 κατάφερε τόσες δεκαετίες μετά να αποτελεί σήμερα το πιο ζωντανό κύτταρο δημιουργίας με εκατοντάδες εκδηλώσεις όλη τη χρόνια.

Όλα αυτά τα cafe-bar κινούνται στο ίδιο μήκος κύματος και συγκεντρώνουν τον ίδιο κόσμο, που έχουν χτίσει στα τόσα χρόνια λειτουργίας τους. Πέρα από μία νέα πρόταση, αρκετά διαφορετική από το ύφος των μέχρι τώρα cafe, που έκανε την εμφάνιση του εν μέσω δεύτερης καραντίνας και έφερε έναν διαφορετικό αέρα στην περιοχή.

Επίσης, η Σβώλου έχει μερικά μαγαζιά σημεία αναφοράς. Το Χρυσό Παγώνι, οι ξηροί καρποί Έσπερος κρύβουν αναμνήσεις δεκαετιών και όσοι παλιοί γνωρίζουν, όσα χρόνια και να περάσουν δίνουν ραντεβού εκεί.

Πάρκο Τσέπης

Το Πάρκο Τσέπης βρίσκεται στη γωνία των οδών Αγαπηνού και Μιχαήλ Ιωάννου, στο κέντρο της Θεσσαλονίκης. Και εύλογα θα αναρωτηθείς τι ακριβώς είναι ένα Πάρκο Τσέπης;

Πρόκειται για μικρές νησίδες πρασίνου, όπου ο καθένας μπορεί να χαλαρώσει, να παίξει, να αθληθεί κλπ. Το Πάρκο Τσέπης αφορά στη δημιουργία ενός τόπου συνεύρεσης, ανταλλαγής και κοινωνικής συναναστροφής από και για τη Γειτονιά. Η δημιουργία του στη Θεσσαλονίκη ήταν σε άμεση συνάρτηση με την διάθεση της Γειτονιάς της Σβώλου, η οποία είχε αναλάβει ενεργό και υπεύθυνο ρόλο στον σχεδιασμό στην οικειοποίηση του.

Η δημιουργία ενός πάρκου τσέπης και δεκάδων δράσεων τα τελευταία χρόνια έχουν αλλάξει τη διάθεση των κατοίκων της και δημιούργησαν τις κατάλληλες συνθήκες για αστικό ακτιβισμό που διαρκώς διευρύνεται.

 Κεντρική Δημοτική Βιβλιοθήκη Θεσσαλονίκης

Η Κεντρική Δημοτική Βιβλιοθήκη Θεσσαλονίκης βρίσκεται στη διασταύρωση των οδών Εθνικής Αμύνης και Αλεξάνδρου Σβώλου. Ιδρύθηκε το 1932, οι εργασίες όμως για τη συγκρότησή της άρχισαν το 1938 από το Γεώργιο Βαφόπουλο, που υπήρξε ουσιαστικά ο πρώτος διευθυντής της και τα εγκαίνια της λειτουργίας της έγιναν την άνοιξη του 1939 σε μια αίθουσα του Μεγάρου της ΧΑΝΘ με 2.500 περίπου βιβλία.

Όπως μπορούμε να καταλάβουμε η θέση που βρίσκεται η συγκεκριμένη βιβλιοθήκη είναι καθοριστική, καθώς δημιουργεί μία κινητικότητα στην περιοχή, που σε άλλες περιπτώσεις δεν θα υπήρχε.

Τέλος στη διασταύρωση με την Π.Π. Γερμανού υπάρχει η Ελληνική Ευαγγελική Εκκλησία ενώ στην αρχή της Σβώλου θα συναντήσετε το ναό του Αγίου Αντωνίου, δίπλα στο Μακεδονικόν, με την υπέροχη αυλή και στο τέλος του δρόμου την Αγία Σοφία.

Σημαντικό να σημειωθεί πως στην Σβώλου μένουν πολλοί καλλιτέχνες, μουσικοί, συγγραφείς, δημοσιογράφοι.

Εδώ μπορείτε να δείτε μερικές από τις πιο ωραίες εκδηλώσεις που έχουν γίνει στην Σβώλου.