Μητροπόλεως: Η ακτινογραφία του κοσμοπολίτικου δρόμου της Θεσσαλονίκης

Η Μητροπόλεως αποτελεί αδιαμφισβήτητα έναν από τους πιο γνωστούς δρόμους της Θεσσαλονίκης. Το σημείο που θα βρεις τα πιο γνωστά καταστήματα ρούχων και υπόδησης. Εκεί που στους ορόφους των πολυκατοικιών υπάρχουν τα γραφεία/ιατρεία της πόλης, ενώ πολλές προσόψεις έχουν επιβιώσει από τον Μεσοπόλεμο και διατηρούν την αίγλη εκείνης της εποχής.

Η οδός ξεκινάει από τα Λαδάδικα και καταλήγει στην Εθνικής Αμύνης. Είναι μία από τις οριζόντιες οδούς του κέντρου της πόλης, παράλληλη με την παραλιακή και τις οδούς Τσιμισκή, Ερμού, Εγνατία, ενώ στο πέρασμα της θα συναντήσεις τρεις πλατείες (Ελευθερίας, Αριστοτέλους, Φαναριωτών).

Αν και μετά την οικονομική κρίση έχει χάσει ένα μέρος από την αίγλη της, παραμένει ο πιο κοσμοπολίτικος δρόμος της πόλης, με ακριβά μαγαζιά ένδυσης, επώνυμους οίκους μόδας και πασίγνωστα cafe-bar που επιλέγουν όλοι οι Θεσσαλονικείς από το πρωί έως αργά το βράδυ. Η αλήθεια είναι πως σ’ αυτόν τον δρόμο δεν θα βρεις πολλές αλυσίδες ρούχων ή καταστήματα fast fashion.

Στο ξεκίνημά της από τα Λαδάδικα, περνάει από την πλατεία Ελευθερίας εκεί που βρίσκονται συγκεντρωμένα τα υποκαταστήματα όλων των τραπεζών. Το πιο εντυπωσιακό, με μέτωπο την πλατεία Ελευθερίας, το κτήριο της Ιονικής τράπεζας, πλέον Alpha Bank, είναι ένα νεοκλασικό του 1929 σε σχέδια Μ. Λυκούδη, που στο αέτωμά του υπάρχει γλυπτική σύνθεση των Ιόνιων νησιών (σήμα της Ιονικής τράπεζας). Κατά την διάρκεια της Γερμανικής κατοχής, το κτήριο της Ιονικής τράπεζας ήταν από τα πρώτα που επιτάχθηκαν από τους κατακτητές για να στεγάσουν το Φρουραρχείο των Γερμανών. Εκεί, μπροστά στο Φρουραρχείο, ξεκίνησε η εξόντωση των Εβραίων συμπολιτών μας το «Μαύρο Σάββατο», στις 11 Ιουλίου 1942, όπου πραγματοποιήθηκε η συγκέντρωση και ο βασανισμός τους. Στο φρουραρχείο τους, οι Γερμανοί τοποθέτησαν το γράμμα V, χαρακτηριστικό σήμα των επιταγμένων κτιρίων. Αριστερά και δεξιά τοποθετήθηκαν δύο φυλάκια για τους Γερμανούς φρουρούς. Η Ιονική τράπεζα εξαγοράστηκε το 1999 από την Alpha Bank, στην οποία ανήκει πλέον το κτήριο, το οποίο δυστυχώς μένει αναξιοποίητο.

Επίσης ακριβώς δίπλα υπάρχει το κλασικού ύφους κτίριο του Υποκαταστήματος της Τράπεζας της Ελλάδος, το οποίο αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα νεότερα μνημεία της πόλης της Θεσσαλονίκης, χάρη στην αρχιτεκτονική του σύνθεση και μορφολογία, αλλά και χάρη στην προνομιακή του πολεοδομική θέση. Αυτή επιλέχθηκε το 1922 (μετά την πυρκαγιά του 1917, στο πλαίσιο των διαδικασιών ανασχεδιασμού της πόλης από την ομάδα του Γάλλου πολεοδόμου Ernest Hébrard) για τη δημιουργία καταστήματος της Εθνικής Τράπεζας.

Το κτίριο έχει κηρυχθεί διατηρητέο σύμφωνα με τις διατάξεις του ν.1469/50 και είναι εξέχον δείγμα μεσοπολεμικής αρχιτεκτονικής.

Το τελικό σχέδιο του οικοδομήματος στηρίχθηκε στις προτάσεις που είχαν υποβάλει στο σχετικό διαγωνισμό του 1925 ο Aρ. Bάλβης (τρίτο βραβείο)  και ο Ν. Μητσάκης (έπαινος). Το κτίριο αποπερατώθηκε στις αρχές του 1933 και εγκαινιάστηκε στις 21 Mαΐου του ίδιου έτους.

Το αρχικό κτίριο προοριζόταν μόνο για την Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος (ΕΤΕ). Ωστόσο, λίγο πριν από την έναρξη των εργασιών χωρίστηκε σε δύο τμήματα ώστε να στεγάσει και το εκεί Υποκατάστημα της Τράπεζας της Ελλάδος, η οποία είχε εν τω μεταξύ ιδρυθεί. Έγιναν σημαντικές τροποποιήσεις της αρχικής μελέτης για την κατάλληλη διαρρύθμιση των χώρων. Η συστέγαση των δύο καταστημάτων, της ΕΤΕ, με είσοδο από την οδό Μητροπόλεως και της Τράπεζας της Ελλάδος, με κεντρική είσοδο από την οδό Τσιμισκή, συνεχίζεται μέχρι σήμερα.

Ακριβώς μετά την πλατεία Ελευθερίας, εκτείνονται στην σειρά πολλά γνωστά ταξιδιωτικά γραφεία της πόλης.

Στη συνέχεια του δρόμου, το ξενοδοχείο Excelsior, γνωστό και ως Μέγαρο Ματαλών. Το Excelsior χτίστηκε το 1925 και αρχικά σχεδιάστηκε για να είναι ένα ξενοδοχείο αλλά ποτέ εκπλήρωσε τον πραγματικό του σκοπό έως ότου αποκτήθηκε και ανακαινίστηκε από την οικογένεια Τορνιβούκα το 2009.

H τρίπλευρη, απόλυτα συμμετρική όψη προς την μικρή πλατεία που δημιουργείται από τις οδούς Μητροπόλεως και Κομνηνών καθορίστηκε από τις επεμβάσεις όλων των χρόνων και αποκαταστάθηκε σύμφωνα με τα αρχικά σχέδια του Αρχιτέκτονα Άσερ Ματαλών.

Πρόκειται για ένα κτίριο με ιδιαίτερα στοιχεία νεοκλασικισμού τα οποία διατηρήθηκαν. Το κτίριο περιείχε κάποτε τις επιχειρηματικές εγκαταστάσεις διαφόρων αυτοαπασχολούμενων όπως δικηγόροι, συμβολαιογράφοι, αρχιτέκτονες, μηχανικοί, επισκευαστές ρολογιών, πωλητές βιβλίων, ράφτης και ηλεκτρολόγος.

Τα οικοδομικά σχέδια του Excelsior έγιναν από τον Γάλλο μηχανικό Jean Joseph Playber σε συνεργασία με τον αρχιτέκτονα Eli Hassid Fernandez.

Σε επίσημα κρατικά έγγραφα, το Excelsior φέρει τον επίσημο τίτλο «Matalon Building». Το Excelsior βρίσκεται σε απόσταση αναπνοής από το διάσημο Hotel Mediterranée, που χτίστηκε το 1926 και κατεδαφίστηκε ως αποτέλεσμα των σεισμικών ζημιών το 1978, που ανήκαν επίσης στο Οικογένεια Tornivoukas.

Πριν από την ανακαίνισή του, το κτίριο είχε μόνο 2 ιδιωτικές εγκαταστάσεις ανά όροφο. Ο ημιώροφος του Excelsior είχε αρχικά ύψος 1,50 μέτρα και αυξήθηκε σε 2,20 μέτρα μετά την ανακαίνισή του. Το αρχικό περίβλημα του ανελκυστήρα του Excelsior, που χρονολογείται από το 1924, διατηρήθηκε ανέπαφο μετά την πρόσφατη ανακαίνιση του ξενοδοχείου.

Μετά την πλατεία Αριστοτέλους, βρίσκεται η Μητρόπολη, από την οποία ο δρόμος πήρε το όνομα του.

Η Ιερά Μητρόπολη Θεσσαλονίκης έχει έδρα τη Θεσσαλονίκη και στην εκκλησιαστική περιφέρειά της υπάγεται όλο το κεντρικό τμήμα της πόλης. Μητροπολίτης της από το 2004 είναι ο Άνθιμος Ρούσας, με προκάτοχο τον Παντελεήμων Β΄, Χρυσοφάκη. Αποτελείται από 43 ενορίες και τρεις μονές. Τον 8ο αιώνα, η Μητρόπολη Θεσσαλονίκης συνδέθηκε με το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως, στο οποίο ανήκει έως σήμερα. Κατά τη χιλιετία του Βυζαντίου, ο επίσκοπος Θεσσαλονίκης έφερε τον τίτλο του «Αρχιεπισκόπου». Κατά τον Μακεδονικό Αγώνα, η Μητρόπολη Θεσσαλονίκης διαδραμάτισε κομβικό ρόλο. Ο Μικρασιάτης ιερέας Αιμιλιανός Λαζαρίδης, ως πρωτοσύγκελος της Μητρόπολης, προσέφερε σημαντικές υπηρεσίες στον Μακεδονικό Αγώνα, συνεργαζόμενος με τον Πρόξενο της Ελλάδος στη Θεσσαλονίκη Λάμπρο Κορομηλά και τον Μακεδονομάχο Αθανάσιο Σουλιώτη.

Το 1906, εντάχθηκε στην αντιστασιακή «Οργάνωση Θεσσαλονίκης» του Αθανασίου Σουλιώτη, που συντόνιζε τη δράση των Ελλήνων κατά τη διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνα. Ο Μητροπολιτικός ναός είναι αφιερωμένος στον άγιο Γρηγόριο Παλαμά. Στον ίδιο χώρο παλαιότερα βρισκόταν χτισμένη μια τρίκλιτη βασιλική, που από τον 16ο αιώνα καθιερώθηκε ως ο μητροπολιτικός ναός της πόλης. Το 1890 καταστράφηκε από πυρκαγιά και έτσι ξαναχτίστηκε εκ νέου το 1914 σε σχέδια του Έρνεστ Τσίλερ και Ξενοφώντα Παιονίδη. Το σχέδιο της εκκλησίας βασίζεται στον Βυζαντινό οκταγωνικό τύπο, ενώ έχει σχήμα εγγεγραμμένου ισοσκελούς σταυρού. Στο κτιριακό συγκρότημα της Μητρόπολης βρίσκεται το εκκλησιαστικό μουσείο της πόλης και το επισκοπείο. Το εκκλησιαστικό μουσείο βρίσκεται στο ισόγειο του μεγάρου. Τα εγκαίνιά του πραγματοποιήθηκαν στις 27 Οκτωβρίου του 2006 από τον μητροπολίτη Θεσσαλονίκης, παρουσία του προέδρου της Δημοκρατίας, κ. Κάρολου Παπούλια.

1926. Τέτοια ανοιχτωσιά στην Μητροπόλεως δεν θα δούμε ξανά. Η Μητρόπολη χωρίς περίβολο και κοκοφοίνικες. Ο μητροπολιτικός ναός του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά, ανεγέρθηκε μεταξύ 1891-1914 στη θέση του παραθαλάσσιου ναού του Αγίου Δημητρίου που καταστράφηκε στην πυρκαγιά του 1890.

Το μόνο διασωθέν κτίριο είναι το γωνιακό με Αγίας Σοφίας, μέγαρο Σαπουνά. Στο ισόγειό του υπήρχε το περίφημο καφενείον Ίλιον και δίπλα η ταβέρνα Κληματαριά. Σήμερα τον χώρο καταλαμβάνει ο Τερκενλής.

Η χαμένη ευκαιρία από το «στοπ» στην πεζοδρόμηση της Αγίας Σοφίας κάτω από την Τσιμισκή

Η πεζοδρόμηση της Αγίας Σοφίας κάτω από την Τσιμισκή μέχρι την Λεωφόρο Νίκης αν και το 2018 εγκρίθηκε και θα δημιουργούσε νέες προοπτικές στην περιοχή γύρω από την Μητρόπολη, τελικά η διοίκηση Ζέρβα σταμάτησε τις διαδικασίες καθώς «η υλοποίηση του έργου θα επιβάρυνε ακόμη περισσότερο την ήδη προβληματική κυκλοφορία των οχημάτων στο κέντρο της πόλης»

Ακριβώς δίπλα από την Μητρόπολη, το τρίγωνο της Κούσκουρα είναι ο χώρος που οι Θεσσαλονικείς συνηθίζουν να τρώνε, μιας και δεξιά και αριστερά κυριαρχούν τα εστιατόρια και τα καταστήματα γρήγορου φαγητού.

Οι παλαιότεροι Θεσσαλονικείς θυμούνται πως εκεί στεγαζόταν ένα ιστορικό μαγαζί, η «Ωραία». Ραντεβού στην «Ωραία», έλεγαν μέχρι και τα τέλη του 1990, όταν το περίφημο μαγαζί της κυρίας Δόμνας με το εκπληκτικό παγωτό, που έγινε στέκι για δεκάδες νέους, έφυγε από το κέντρο της πόλης.

Επίσης στην Μητροπόλεως υπήρχε το θρυλικό Σαντέ. Ένα ιστορικό μπαρ, που όταν έκλεισε άφησε πίσω του μύθους τριών δεκαετιών, συνδεδεμένο με την ιδιαιτερότητα που εισήγαγε στον τρόπο διασκέδασης. Το 1975 ο Κίκης σύµφωνα πάντα µε το ευρωπαϊκό κύµα νοικιάζει έναν ηµιώροφο στη Μητροπόλεως και τον ονοµάζει «Ρετρό». Το περιεχόµενο «µοναδικά ρούχα», όπως έγραφε και η ταµπέλα, και ακόµη παπούτσια, εσάρπες, πράγµατα µοναδικά, ανατολίτικο και αµερικάνικα ή ραµµένα από τον ίδιο, ασύµφορα εµπορικά για εκείνη την εποχή. Ο κόσµος δεν ήταν έτοιµος, οι πελάτισσες λιγοστές. Έτσι, αποφασίζει να µετατρέψει το «Ρετρό» σε «Sante», τουτέστιν µπαρ διακοσµηµένο µε τον απαράµιλλο δικό του τρόπο, κρατώντας ένα δωµάτιο µε το εµπόρευµα. Δηµιουργεί, λοιπόν, ένα πρωτότυπο µπαρ -ροκάδικο (µόνο στο Λονδίνο συναντούσες τότε τέτοια µαγαζιά), χρησιµοποιώντας το παλιό ψυγείο της µαµάς του, για να παγώνουν οι µπίρες.

Αν και στενός δρόμος με παρκαρισμένα αυτοκίνητα, η Μητροπόλεως διαθέτει και λεωφορειολωρίδα. Από εκεί περνούν καθημερινά τα λεωφορεία 3, 5, 6, που εξυπηρετούν όλη την ανατολική Θεσσαλονίκη.

Καθώς συνεχίζουμε προς Παύλου Μελά, η Μητροπόλεως κρατά λίγη από αυτή την παλιά αίγλη προ της κρίσης, με καταστήματα επώνυμων ρούχων και υποδημάτων και σικάτα γραφεία, ενώ στο κομμάτι μέχρι την Εθνικής Αμύνης η εικόνα της διαφέρει σημαντικά καθώς εκεί υπάρχουν αρκετά κλειστά καταστήματα και ο δρόμος δεν θυμίζει σε τίποτα

Ο κινηματογράφος «Ηλύσια»

Ο κινηματογράφος «Ηλύσια» αποτέλεσε για σχεδόν επτά δεκαετίες τόπο πολιτισμού και ψυχαγωγίας του κοινού της Θεσσαλονίκης. Σχεδιάστηκε μεταξύ Δεκεμβρίου 1929 και Μαρτίου 1930 από τον αρχιτέκτονα Λέανδρο Ι. Ζωΐδη για τους Αδελφούς Χατζηνάκου και η κατασκευή του ολοκληρώθηκε το Νοέμβριο του 1930.

Ο Λέανδρος Ι. Ζωΐδης (1900-1965), σπούδασε αρχιτεκτονική στο Πολυτεχνείο του Βερολίνου την περίοδο 1921-1926, την περίοδο της διαμόρφωσης του μοντέρνου κινήματος, της νέας αυτής αρχιτεκτονικής που θα γίνει κυρίαρχη τάση παγκοσμίως από τα τέλη της δεκαετίας του 1920 μέχρι και σήμερα. Ο συνολικός σχεδιασμός του κινηματογράφου «Ηλύσια» είναι επηρεασμένος από την τάση του εξπρεσιονισμού, η οποία χαρακτηρίζει το πρώιμο έργο πολλών μοντερνιστών αρχιτεκτόνων λίγο πριν και αμέσως μετά από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Κατά τη διάρκεια των σπουδών του Λέανδρου Ζωΐδη στο Βερολίνο, είδωλο των φοιτητών της αρχιτεκτονικής είναι ο γερμανοεβραίος αρχιτέκτονας Erich Mendelsohn (1887-1953), ο οποίος από τα τέλη της δεκαετίας του 1910 σχεδιάζει εξαιρετικά εκφραστικές και δυναμικές μορφές που είναι πρότυπο πολλών αρχιτεκτόνων μέχρι και σήμερα.

Η μεγάλη καταστροφή του κτιρίου θα αρχίσει να συντελείται από το 1994 όταν θα σταματήσει να λειτουργεί ως κινηματογράφος. Ο χαρακτηρισμός του ως «διατηρητέο μνημείο» τον Σεπτέμβριο του 1994 αδυνατεί να το σώσει. Έχει προηγηθεί η άδεια αλλαγής της χρήσης του σε κατάστημα, τον Μάρτιο του ίδιου έτους. Αντί να παραμείνει χώρος κινηματογράφου και να αποτελέσει σε συνδυασμό με τον κινηματογράφο «Ολύμπιον» μια αίθουσα πολιτισμού για την πόλη, που θα μπορούσε να φιλοξενεί ταινίες του Φεστιβάλ κινηματογράφου και άλλες κοινωνικές και πολιτιστικές εκδηλώσεις της πόλης, μετατράπηκε αρχικά σε χώρο ηλεκτρονικών παιχνιδιών με την ονομασία «Ηλύσια Παλλάς» και στη συνέχεια, την πρώτη δεκαετία του 2000 σε πολυκατάστημα ειδών ένδυσης της γνωστής αλυσίδας «Fena».

Κατά τη μετατροπή του σε κατάστημα ηλεκτρονικών παιχνιδιών, υποβαθμίζεται τρομακτικά. Οι περιμετρικοί τοίχοι της αίθουσας κινηματογράφου καθαιρούνται, όπως και σημαντικά αρχιτεκτονικά στοιχεία της αίθουσας (ίσως και η αρχική οροφή). Ο άλλοτε εμβληματικός για την αρχιτεκτονική του κινηματογράφος της πόλης μετατρέπεται εσωτερικά σε χώρο αγοραίας αισθητικής. Ίσως, η κήρυξή του ως διατηρητέο το Σεπτέμβριο του 1994 να κατόρθωσε να περισώσει ορισμένα στοιχεία του από τη λαίλαπα της ήδη συντελούμενης καταστροφής του.

Η αλλοίωση του μνημείου συνεχίζεται να συντελείται από το 2003 κατά τη μετατροπή του σε πολυκατάστημα ρούχων. Από το 2021 ο ιστορικός κινηματογράφος «Ηλύσια» λειτουργεί ως σουπερμάρκετ, ενώ ακόμα υπάρχει η ταμπέλα για να θυμίζει στους παλαιότερους αλλά και στους νεότερους τι υπήρχε εκεί.

Η Parallaxi περπάτησε και μέτρησε αναλυτικά τα καταστήματα που βρίσκονται σε λειτουργία επί της Μητροπόλεως:

Αναλυτικά υπάρχουν 38 καταστήματα με ρούχα, 14 κοσμηματοπωλεία, 9 με παπούτσια, 6 φαρμακεία, 4 ταξιδιωτικά γραφεία, 9 με οπτικά, 2 φούρνοι, 4 με αθλητικά είδη, 11 καφέ, 5 take away, 7 εστιατόρια/φαγάδικα, 2 ανθοπωλεία, 3 κομμωτήρια, 4 σούπερ/μίνι μάρκετ, 7 ζαχαροπλαστεία, 2 βιβλιοπωλεία.

Εντυπωσιακό είναι πως σ’ έναν τόσο κεντρικό δρόμο αυτή τη στιγμή υπάρχουν 18 κλειστά καταστήματα.

Όπως αναφέρει ο μεσίτης, Αντώνης Μπέλλος, οι τιμές των καταστημάτων αρχίζουν από 2.500 ευρώ/τ.μ και ανάλογα τον χώρο και το σημείο μπορεί και να ανέβουν.

«Σε γενικές γραμμές η Μητροπόλεως είναι ένας δρόμος που ακόμα αντέχει. Στις οδούς πάνω από την Τσιμισκή, υπάρχουν αμέτρητα κλειστά καταστήματα»

Αναφορικά με τις τιμές των ακινήτων στις πολυκατοικίες, ο κ. Μπέλλος τονίζει ότι δεν διαφέρουν σημαντικά από την Τσιμισκή.

«Κατά μέσο όρο ένα ακίνητο κοστίζει 3.000-3.500 ευρώ/τ.μ και πάνω. Παραδοσιακά οι άνθρωποι που δείχνουν ενδιαφέρον είναι ξένης καταγωγής αλλά και κάποιοι Έλληνες του εξωτερικού. Το μεγάλο συν της Μητροπόλεως είναι ότι συνήθως τα διαμερίσματα δεν είναι γκαρσονιέρες αλλά 3αρια, περίπου 95 τ.μ.»

Ένα από τα μεγάλα ζητήματα του δρόμου είναι τα τραπεζοκαθίσματα, τα οποία επετράπησαν επί Μπουτάρη και δημιουργούν μία χαοτική όψη. Πέρα βέβαια από το αισθητικό κομμάτι, υπάρχει και πρακτικό ζήτημα καθώς σε μέρες και ώρες αιχμής δεν μπορούν οι πεζοί να περπατήσουν στο πεζοδρόμιο.

Επίσης μία χαοτική κατάσταση δημιουργήθηκε μετά την απόφαση να αφαιρεθούν τα πασαλάκια στον δρόμο, που κατά κάποιο τρόπο οριοθετούσαν τα ΙΧ και υπήρχε μία ομαλή κυκλοφορία στον δρόμο.