Οι μικρές αλλά ουσιαστικές εκκρεμότητες στις συγκοινωνίες της Θεσσαλονίκης

Μπορεί η παράδοση της επέκτασης Καλαμαριάς στο μετρό Θεσσαλονίκης, για την οποία απαιτείται μάλιστα και διακοπή λειτουργίας του, να είναι το επόμενο μεγάλο στοίχημα για τις συγκοινωνίες της Θεσσαλονίκης, όμως ο… διάβολος κρύβεται στις λεπτομέρειες, και αυτές είναι αρκετές. Ο λόγος για το ενιαίο εισιτήριο μετρό-λεωφορείων, την πλήρη ενσωμάτωση του μετρό στο Google Maps και την αναδιάρθρωση των λεωφορειακών γραμμών, με βάση την πραγματικότητα που διαμόρφωσε το νέο μέσο στην πόλη.

Επικοινωνώντας με τον Οργανισμό Συγκοινωνιακού Έργου Θεσσαλονίκης (ΟΣΕΘ) και την Thessaloniki Metro Automatic (THEMA), φροντίσαμε να μάθουμε τις νεότερες εξελίξεις γύρω από αυτά τα ζητήματα.

Ενιαίο εισιτήριο: Κάτι κινείται αλλά έχουμε δρόμο ακόμα

Το ενιαίο εισιτήριο μετρό-λεωφορείων είναι μία από τις βασικότερες εκκρεμότητες στο σύστημα συγκοινωνιών της πόλης.

Αυτήν την περίοδο, λειτουργούν στη Θεσσαλονίκη παράλληλα τρία διαφορετικά συστήματα εισιτηρίων για τα μέσα μαζικής μεταφοράς: 

• το ηλεκτρονικό εισιτήριο του μετρό, με τις πύλες ελέγχου σε κάθε σταθμό.
• το νέο ηλεκτρονικό εισιτήριο στα λεωφορεία ΟΑΣΘ και ΚΤΕΛ, που εντάχθηκε σε πρόγραμμα ψηφιακού εκσυγχρονισμού με νέες πινακίδες τηλεματικής, συστήματα ERP και αναβαθμισμένες οθόνες.
• το παραδοσιακό χάρτινο εισιτήριο με τα κλασικά πορτοκαλί ακυρωτικά.

Η «πολυφωνία» αυτή έχει τις ρίζες της στο 2021, όταν η Κοινωνία της Πληροφορίας Α.Ε. προκήρυξε για λογαριασμό του ΟΣΕΘ διαγωνισμό για το ηλεκτρονικό εισιτήριο στα λεωφορεία, έργο που ανέλαβε η κοινοπραξία ΤΕΡΝΑ Ενεργειακή, Amco και Indigital. Παράλληλα, προκηρύχθηκε ξεχωριστός διαγωνισμός για το σύστημα κομίστρου του μετρό, με ανάδοχο την κοινοπραξία ΑΚΤΩΡ-Conduent. Ωστόσο, σε καμία από τις δύο συμβάσεις δεν προβλεπόταν διαλειτουργικότητα, και έτσι οι ανάδοχοι ουδέποτε φρόντισαν το ένα σύστημα να «διαβάζει» το άλλο.

Τελικά, το μετρό ξεκίνησε στις 30 Νοεμβρίου με δικό του αυτόνομο εισιτήριο, ενώ από την 1η Δεκεμβρίου εφαρμόζεται το νέο ηλεκτρονικό σύστημα στα λεωφορεία. Παράλληλα, στα λεωφορεία συνέχισε και συνεχίζει να ισχύει και το παραδοσιακό χάρτινο εισιτήριο (κάθε όχημα είναι εφοδιασμένο με δύο τύπους ακυρωτικών), για τη διευκόλυνση των επιβατών που δεν είναι εξοικειωμένοι με την τεχνολογία.

Ο στόχος για την επίτευξη ενιαίου εισιτηρίου δεν έχει εγκαταλειφθεί όλο αυτό το διάστημα. Αντιθέτως, ο ΟΣΕΘ ανέθεσε, το περασμένο καλοκαίρι, σε εταιρεία την τεχνική υποστήριξη «σε θέματα Διαλειτουργικότητας των Αυτόματων Συστημάτων Συλλογής Κομίστρου στην περιοχή ευθύνης του». Η κατακύρωση έγινε στην εταιρεία INBIZION ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ Α.Ε. Η διάρκεια του έργου ορίστηκε στους τέσσερις μήνες, με το συνολικό τίμημα να ανέρχεται στις 28.000 ευρώ.

Βάσει του εγγράφου κατακύρωσης, ο ανάδοχος θα παράσχει τεχνική υποστήριξη στον ΟΣΕΘ και στο Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών «κατά τη διάρκεια των επαφών και τεχνικών συζητήσεων τόσο με τους τεχνολογικούς παρόχους των δύο συστημάτων της Θεσσαλονίκης όσο και με άλλους παράγοντες, για τον προσδιορισμό ενός κοινά αποδεκτού πλαισίου διαλειτουργικότητας των δράσεων και συστημάτων».

Από αυτό το κοινό πλαίσιο θα προκύψει ένα τεχνικό αντικείμενο, και έπειτα θα προκηρυχθεί διαγωνισμός για την υλοποίηση της διαλειτουργικότητας, «ώστε να επιτευχθεί η απαραίτητη συνεργασία και ανταλλαγή δεδομένων για να λειτουργούν τα δύο συστήματα ως ένα ενιαίο σύνολο για τους χρήστες».

Πότε παύουν οριστικά τα χάρτινα εισιτήρια

Ο διευθύνων σύμβουλος του ΟΣΕΘ, Γιάννης Τόσκας, μεταφέρει στην Parallaxi ότι η διαδικασία εξελίσσεται κανονικά, αλλά σε κάθε περίπτωση, απαιτείται χρόνος για να επιτευχθεί η πολυπόθητη διαλειτουργικότητα. Αυτό που ήταν σε θέση να επιβεβαιώσει στην επικοινωνία που είχαμε μαζί του ήταν ότι από 1 Ιανουαρίου 2026 παύει οριστικά η διάθεση των χάρτινων εισιτηρίων. Κοινώς, οι επιβάτες θα πρέπει πλέον να εξοικειωθούν οριστικά με το νέο ηλεκτρονικό εισιτήριο του ΟΣΕΘ.

Υπενθυμίζουμε ότι, εκτός από την αγορά ηλεκτρονικού εισιτηρίου, οι χρήστες μπορούν εδώ και μερικούς μήνες να επιβιβαστούν στα λεωφορεία και με άυλο εισιτήριο που έχουν εκδώσει στα κινητά τους τηλέφωνα μέσω της επίσημης εφαρμογής του Οργανισμού για κινητά τηλέφωνα, του OSETH app. Αφού δημιουργήσουν λογαριασμό, οι χρήστες της εφαρμογής μπορούν να συνδέσουν τη χρεωστική/πιστωτική τους κάρτα, να προαγοράσουν εισιτήρια σε μορφη QR Code. Για την επικύρωσή τους, πρέπει να τα «ενεργοποιήσουν» μέσω της εφαρμογής πριν μπουν στο λεωφορείο και να τα σκανάρουν στα νέα ακυρωτικά μηχανήματα.

Στο «περίμενε» από την Google για ένταξη του μετρό στο Maps

Αυτήν τη στιγμή, μετά από κενό αρκετών χρόνων, τα δρομολόγια όλων των λεωφορείων εμφανίζονται κανονικά στο Google Maps, μαζί με τις ώρες αναχωρήσεων από τις αφετηρίες. Αυτό σημαίνει ότι οι χρήστες μπορούν να ζητήσουν οδηγίες για το πώς να μεταβούν από τον έναν προορισμό στον άλλον με αστικό λεωφορείο και να λάβουν, έστω κατά προσέγγιση, μία εκτίμηση για το συνολικό χρόνο ταξιδιού (όταν, φυσικά, οι επίσημες ώρες αναχώρησης τηρούνται).

Το ίδιο μπορεί να γίνει και μέσα από το OSETH app, όπου έχουν περαστεί τα ανάλογα δεδομένα.

Προκειμένου να εμφανίζονται σωστά αυτά τα δεδομένα, πρέπει ο κάθε οργανισμός συγκοινωνίας (στην προκειμένη ο ΟΣΕΘ) να δημιουργεί και να ανανεώνει μία ψηφιακή βάση ανοικτών δεδομένων, πατώντας στο λεγόμενο πρότυπο GTFS (General Transit Feed Specification). Έπειτα, κάνει αυτήν τη βάση προσβάσιμη σε όλες τις πλατφόρμες πλοήγησης στις οποίες θέλει να συμπεριληφθούν τα δεδομένα. Στην περίπτωση του Google Maps, τα δεδομένα δίνονται στην υπηρεσία Google Transit, μέσω της οποία γίνεται έπειτα το «κούμπωμα» με τη δημοφιλή εφαρμογή πλοήγησης.

Στην περίπτωση του ΟΣΕΘ, η σχετική πλατφόρμα δημιουργήθηκε από το 2023 και μετά, ενσωματώνοντας τις πληροφορίες δρομολογίων και από τον ΟΑΣΘ και από τα ΚΤΕΛ που έχουν αναλάβει αστικά δρομολόγια στη Θεσσαλονίκη. Μάλιστα, με πρόσφατο έγγραφο που αναρτήθηκε στη Διαύγεια, ο ΟΣΕΘ δηλώνει την πρόθεσή του «να συμμετάσχει στο Google Transit, στοχεύοντας να προσφέρει δεδομένα συγκοινωνίας σε πραγματικό χρόνο στο επιβατικό κοινό της Θεσσαλονίκης».

Πάντως, η ενημέρωση «σε πραγματικό χρόνο» θα έρθει ολοκληρωτικά μόνο αν ενσωματωθούν στο Google Maps και τα λεπτά αναμονής για το λεωφορείο στη στάση, με βάση την πραγματική του θέση (στίγμα GPS) και όχι το πότε ξεκινά θεωρητικά από την αφετηρία. Κοινώς, αυτό που συμβαίνει ήδη στις ειδικές οθόνες τηλεματικής στις στάσεις και στο OSETH app.

Σύμφωνα με τον κ. Τόσκα, η ενσωμάτωση και αυτής της λειτουργίας συμπεριλαμβάνεται στα προσεχή πλάνα του Οργανισμού, όμως αυτήν τη στιγμή οι δυνάμεις του προσωπικού έχουν στραφεί σε κάλυψη άλλων εκκρεμοτήτων.

Μία από αυτές τις εκκρεμότητες είναι η συμπερίληψη και του μετρό Θεσσαλονίκης στο Google Maps.

Αυτήν τη στιγμή, το νέο μέσο μεταφοράς δεν έχει ενταχθεί στο Google Transit. Άρα, δεν εμφανίζονται τα δρομολόγια ούτε προτείνεται σαν επιλογή στους χρήστες όταν ζητούν να μάθουν πώς να πάνε από το ένα σημείο στο άλλο. Το μόνο που υπάρχει περασμένο, ανεπίσημα από τρίτους χρήστες, είναι οι τοποθεσίες των σταθμών.

Από τη μεριά του ο ΟΣΕΘ, ως μητροπολιτικός φορέας συγκοινωνιών στη Θεσσαλονίκη, δείχνει τη THEMA ως υπεύθυνη να παραδώσει τα ανοιχτά δεδομένα που απαιτούνται, ώστε έπειτα να ενσωματωθεί και το μετρό στο Google Transit. Το ζήτημα θα απασχολήσει ακόμα εντονότερα το επόμενο ζήτημα, δεδομένου ότι θα πρέπει να ενταχθεί και η επέκταση Καλαμαριάς στον όλο σχεδιασμό.

Σε ρεπορτάζ μας τον προηγούμενο Ιούνιο, είχαμε λάβει ενημέρωση από την THEMA ότι έχει συναφθεί σύμβαση με εταιρεία πληροφορικής για αυτόν το σκοπό και πώς έχουν μεταβιβαστεί στην Google όλα τα απαραίτητα στοιχεία για τη θέση των σταθμών και τα δρομολόγια (ωράρια, οπτικό υλικό και συντεταγμένες που αποδεικνύει τη θέση των σταθμών κ.α.). Τότε, η καθυστέρηση είχε αποδοθεί στην Google, με τη διαβεβαίωση ότι από πλευράς μετρό Θεσσαλονίκης έχουν γίνει όλες οι απαραίτητες ενέργειες.

Σε νεά μας επικοινωνία με τη THEMA πριν λίγες μέρες, λάβαμε την ίδια απάντηση: ότι η εταιρεία πληροφορικής έχει κάνει ό,τι χρειάζεται από μεριάς της και ότι πλέον εναπόκειται στην Google η ενσωμάτωσή του στα συστήματά της.

Μέχρι τότε, οι χρήστες μπορούν να βρουν τη γραμμή του μετρό στην εφαρμογή Apple Maps για iOS και στην εφαρμογή Moovit.

Πώς το (μη) ενιαίο εισιτήριο επηρεάζει και την αναδιάρθρωση των λεωφορείων

Μία τρίτη εκκρεμότητα είναι η γενικότερη αναδιάρθρωση των λεωφορειακών γραμμών στην πόλη, προκειμένου να ενισχυθεί επιβατικά και το μετρό, ένα έργο που κόστισε πολλά δις και προς το παρόν λειτουργεί σε ένα μόνο κλάσμα της δυναμικότητάς του.

Στα τέλη του 2024, η λειτουργία του νέου μέσου έφερε πράγματι ορισμένες αλλαγές στις λεωφορειακές γραμμές, κυρίως με στόχο την εξυπηρέτηση των σταθμών μετεπιβίβασης σε Νέα Ελβετία και Ν.Σ. Σταθμό. Όμως, κάποιες από αυτές ακυρώθηκαν στην πράξη (όπως μία παραλλαγή της γραμμής 58, που πήγαινε από Χορτιάτη μέχρι Νέα Ελβετία) και άλλες φαίνεται να μην αποδίδουν (όπως η κυκλική γραμμή 44, που επιλέγεται από ελάχιστους επιβάτες).

Πηγές στον ΟΣΕΘ επιβεβαιώνουν ότι η αναδιάρθωση των λεωφορειακών γραμμών είναι κάτι που πρέπει να προχωρήσει με μεγαλύτερη αποφασιστικότητα, ωστόσο πάντα λαμβάνοντας υπόψιν την τρέχουσα κατάσταση. 

Αρχικά, αυτήν τη στιγμή, οι επιβάτες καλούνται να πληρώσουν διπλό εισιτήριο για τη μετεπιβίβαση στο μετρό, και αυτό το θεωρούν «τιμωρία», ειδικά άμα χρειαστεί να πάρουν το λεωφορείο μόνο για λίγες στάσεις. Η μείωση του κομίστρου στα 0,60 λεπτά έγινε ακριβώς για να μπορεί κάποιος να κάνει μετεπιβίβαση δίνοντας συνολικά 1,20 ευρώ (όσο περίπου κόστιζε το εισιτήριο δύο διαδρομών μέχρι τα τέλη του 2024), αλλά ακόμα και έτσι, φαίνεται ότι οι περισσότεροι επιβάτες προτιμούν να πάνε κατευθείαν στον προορισμό τους με το λεωφορείο, αν μπορούν να το κάνουν. Το ενιαίο εισιτήριο, λοιπόν, θα λύσει τα χέρια του Οργανισμού ώστε να κάνει απερίσπαστος τις όποιες αλλαγές, χωρίς τη δυσαρέσκεια των επιβατών (και κατ’ επέκταση των εκπροσώπων τους στην Τοπική Αυτοδιοίκηση).

Αυτήν τη στιγμή, για την πλήρη κάλυψη όλων των δρομολογίων απαιτούνται πάνω από 500 λεωφορεία, τόσο για τις γραμμές που έχει αναλάβει ο ΟΑΣΘ όσο και για εκείνες που έχουν τα ΚΤΕΛ. Σύμφωνα με πληροφορίες, το τελευταίο διάστημα βρισκόμαστε μεν κοντά σε αυτόν τον αριθμό, μετά και από την απόκτηση νέων οχημάτων και τις προσλήψεις νέων οδηγών, αλλά ακόμα οι ανάγκες σε οχήματα παραμένουν μεγάλες και δεν επιτρέπουν εύκολα «πειραματισμούς» σε ό,τι αφορά τα δρομολόγια.

Πάντως, τα πιο πρόσφατα νέα σε αυτό το πεδίο προέκυψαν με αφορμή τις εργασίες για το flyover, και συγκεκριμένα την κατεδάφιση της γέφυρας Πανοράματος. Σε πρόσφατη σύσκεψη που έγινε για αυτό το ζήτημα στο ΥΜΑΘ, τέθηκε από το δήμαρχο Πυλαίας-Χορτιάτη, Ιγνάτιο Καϊτεζίδη, το ενδεχόμενο δημιουργίας νέων λεωφορειακών γραμμών για τη σύνδεση του Δήμου του με το μετρό στη Νέα Ελβετία, ώστε να μετριαστεί η ασφυκτική κυκλοφοριακή κατάσταση που θα δημιουργήσει η καθαίρεση της γέφυρας. Από την πλευρά του ΟΣΕΘ δηλώνεται πως δεν υπάρχει ακόμα κάτι ανακοινώσιμο, οπότε βρισκόμαστε εν αναμονή των εξελίξεων. Το ίδιο ισχύει και για τα λεωφορεία που θα κληθούν να υποκαταστήσουν το μετρό για το διάστημα που θα διακοπεί η λειτουργία του. 

Ως προς αυτό το τελευταίο, σημαντικό βάρος θα κληθούν να σηκώσουν οι γραμμές που διασχίζουν τη Δελφών (7, 33, 39), οι οποίες θεωρητικά θα μπορούσαν να έχουν τροποποιηθεί μετά τα εγκαίνια του μετρό αλλά αυτό δεν συνέβη, τουλάχιστον προς το παρόν. Ίσως ήρθε η ώρα να αποδείξουν την αξία τους τώρα.