Αλλάζοντας με Αναγνωστάκη την εικόνα στο Καπάνι!

Μια από τις πιο ταλαιπωρημένες τα τελευταία χρόνια πλατείες των ιστορικών αγορών της πόλης, η πλατεία στο Καπάνι, αποκτά μέσω της δράσης Η Θεσσαλονίκη Αλλιώς της parallaxi και της φετινής συνεργασίας καλωσορίσματος των Δημητρίων του Δήμου Θεσσαλονίκης, που θα πραγματοποιηθεί το ερχόμενο Σάββατο 27 Σεπτεμβρίου 2025, στις ιστορικές αγορές της πόλης που παρακμάζουν, ένα νέο τοπόσημο.

Πρόκειται για το mural που δημιούργησε ο Γιάννης Μπουζούκης στα στόρια του γνωστού εστιατορίου Μοντιλιάνι αλλά και στου καταστήματος με είδη προικός που βρίσκεται ακριβώς δίπλα, για λογαριασμό της parallaxi σε συνεργασία με το δήμο Θεσσαλονίκης.

Ένα τριπλό ζωγραφικό έργο αφιερωμένο στη ζωή και το έργο του μεγάλου Θεσσαλονικιού ποιητή Μανώλη Αναγνωστάκη.

Ο street artist BZKS (Γιάννης Μπουζούκης) γεννήθηκε το 1986 στη Βροντού Πιερίας. Η άνθηση της χιπ χοπ κουλτούρας στην Ελλάδα τη δεκαετία του ’90 τον οδήγησε από τα εφηβικά του χρόνια στους τοίχους, όπου ξεκίνησε να πειραματίζεται με το γκράφιτι. Από το 2009 ζει και δημιουργεί στη Θεσσαλονίκη, δραστηριοποιούμενος καλλιτεχνικά τόσο ως street artist όσο και ως μουσικός. Στη street art του εστιάζει σε ψυχολογικά και κοινωνικά θέματα, τα οποία αποδίδει μέσα από την κατασκευή πορτρέτων, εμπλουτισμένων με στοιχεία ποπ αρτ. Έχει συμμετάσχει σε graffiti festivals στην Ελλάδα και το εξωτερικό, καθώς και σε εκθέσεις street art, τόσο ομαδικές όσο και ατομικές. Είναι απόφοιτος του Τμήματος Ψυχολογίας του Α.Π.Θ., ενώ παράλληλα παρακολουθεί μαθήματα ζωγραφικής στο εργαστήρι του Γιώργου Κόφτη.

O δημιουργός του mural εξηγεί:

«Τον ποιητή Μανόλη Αναγνωστάκη τον «γνώρισα» συνειδητά το 2003 όντας μαθητής της Γ’ Λυκείου. Ήμουν θεωρητική κατεύθυνση και η ύλη των «κειμένων κατεύθυνσης» περιείχε δύο ποιήματα που διδάσκονταν παράλληλα, το ένα ήταν του Μανόλη Αναγνωστάκη και το άλλο του Νίκου Εγγονόπουλου.

Υποσυνείδητα τον είχα γνωρίσει το 1996 όταν παιζόταν στην τηλεόραση η σειρά «Λόγω Τιμής». Τη μουσική της σειράς είχε επιμεληθεί ο Δημήτρης Παπαδημητρίου και στα φωνητικά του δίσκου ήταν ο Γεράσιμος Ανδρεάτος. Ένα από τα τραγούδια αυτά ήταν «Το σκάκι». Μου άρεσε πολύ χωρίς να πολυκαταλαβαίνω τι λέει (ήμουν 10 χρονών). Χρόνια μετά έμαθα ότι πρόκειται για μελοποιημένο ποίημα του Αναγνωστάκη.

Η διδασκαλία της ποίησης του Αναγνωστάκη πιστεύω ότι μου προσέφερε μια βαθύτερη γνώση της ιστορικής αλήθειας της χώρας μας την περίοδο που αυτός έζησε.

Μία σειρά από γεγονότα και καταστάσεις «ντυμένα» με τα πέπλα της ποίησης και αλιευμένα μέσα από προσωπικά βιώματα. Μια σειρά από τραύματα που ο πεζός λόγος και τα βιβλία της ιστορίας δεν τολμούν καν να αναφέρουν.

Είχα από καιρό στον νου μου όταν δοθεί η ευκαιρία να κάνω ένα πρότζεκτ για τον συγκεκριμένο ποιητή. Όταν επικοινώνησαν μαζί μου οι άνθρωποι της parallaxi δεν έχασα την ευκαιρία να το προτείνω και χάρηκα πολύ που συμφώνησαν. Σε αυτό που κάνω (ας το πούμε street art), μου αρέσει να εκφράζομαι μέσω πορτρέτων και συμβόλων. Παρακάτω ακολουθεί συνοπτικά η επεξήγηση όσων πραγμάτων αναφέρονται στο πρότζεκτ «Η Θεσσαλονίκη του Αναγνωστάκη».

Το έργο υλοποιήθηκε σε τρία στόρια ασφαλείας στην αγορά «Καπάνι» της Θεσσαλονίκης, με θεματολογία αφιερωμένη στον ποιητή Μανόλη Αναγνωστάκη (1925–2005).

Το έργο χωρίζεται σε τρεις ενότητες, που συνομιλούν μεταξύ τους και αναφέρονται τόσο στη ζωή και το έργο του ποιητή όσο και στην πόλη της Θεσσαλονίκης.

• Πρώτο στόρι (αριστερά):

Απεικονίζεται τμήμα της Άνω Πόλης, σε αναφορά στο Γεντί Κουλέ, τις φυλακές που σημάδεψαν την εποχή.

Στις ταράτσες κυματίζουν «τρυπημένες σάπιες σημαίες» (από το ποίημα Στον Νίκο Ε…, 1949).

Το μισάνοιχτο παράθυρο συμβολίζει την προσμονή για μια νίκη που τα συρματοπλέγματα δεν επιτρέπουν. Η άδεια καρέκλα στο προαύλιο παραπέμπει στην απουσία των φίλων και συναγωνιστών που χάθηκαν, κεντρικό μοτίβο στο ποίημα Η Συνέχεια (1954).

• Δεύτερο στόρι (κεντρικό):

Δεσπόζει το πορτρέτο του ποιητή. Μπροστά του, πιόνια σκακιού παραπέμπουν στο ποίημα «Το σκάκι» (1959).

Το ρολόι χωρίς δείκτες συμβολίζει τον σταματημένο χρόνο, το κενό και τη ματαιότητα.

• Τρίτο στόρι (δεξιά):

Παρουσιάζεται η παραλία της Θεσσαλονίκης, με κυρίαρχο τον Λευκό Πύργο. Η ελληνική σημαία κυματίζει μεσίστια, σε ένδειξη πένθους για τα θύματα του αδελφοκτόνου Εμφυλίου Πολέμου (1946–1949).

Στον ουρανό, ένα περιστέρι μεταφέρει το μήνυμα της ελπίδας και της ελευθερίας.

Η τοιχογραφία αποδόθηκε σε χρώματα συνυφασμένα με την ατμόσφαιρα της Ελλάδας της δεκαετίας του ’50 και και στον χαρακτήρα της αγοράς του Καπανιού.”

Ο Μανόλης Αναγνωστάκης (1925-2005) γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη. Σπούδασε ιατρική και ειδικεύτηκε ως ακτινολόγος στη Βιέννη (1955-1956). Άσκησε το επάγγελμα του ακτινολόγου στη Θεσσαλονίκη και το 1978 μετεγκαταστάθηκε στην Αθήνα. Για την πολιτική του δράση στο φοιτητικό κίνημα φυλακίστηκε στο διάστημα 1948-1951, ενώ το 1949 καταδικάστηκε σε θάνατο από έκτακτο στρατοδικείο. Εμφανίστηκε στα γράμματα νεότατος, στη διάρκεια της Κατοχής, στο περιοδικό “Πειραϊκά Γράμματα” (1942) και στο φοιτητικό περιοδικό “Ξεκίνημα” (1944). Του τελευταίου περιοδικού διετέλεσε και αρχισυντάκτης, από το τεύχος 1 (15 Φεβρ. 1944) μέχρι και το 11-12 (1 και 15 Οκτ. 1944). Δημοσίευσε ποιήματα και κριτικά σημειώματα σε πολλά περιοδικά, ενώ είχε πυκνή παρουσία στην εφημερίδα “Αυγή”, με κείμενα για θέματα λογοτεχνικά και πολιτικά.

Εξέδωσε το περιοδικό “Κριτική” (Θεσσαλονίκη, 1959-1961), υπήρξε μέλος της εκδοτικής ομάδας των “Δεκαοχτώ κειμένων” (1970), των “Νέων κειμένων” και του περιοδικού “Η συνέχεια” (1973). Έγραψε ποίηση, κριτικά κείμενα και δοκίμια: “Εποχές”, 1945, “Εποχές 2”, 1948, “Εποχές 3”, 1951, “Η συνέχεια”, 1954, “Τα ποιήματα 1941-1956” (συγκεντρωτική έκδοση των τεσσάρων πρώτων ποιητικών συλλογών, μαζί με τις “Παρενθέσεις” και το “Η συνέχεια 2”), 1956, “Η συνέχεια 3”, 1962, “Υπέρ και κατά”, 1965, “Τα ποιήματα”, 1971 (συγκεντρωτική έκδοση όλων των προηγούμενων ποιητικών συλλογών καθώς και του “Στόχου”, που ένα μέρος του περιλήφθηκε στα “Δεκαοχτώ κείμενα”), “Αντιδογματικά, άρθρα και σημειώματα”, 1978, “Το περιθώριο ’68-’69”, 1979, “Μανούσος Φάσσης: παιδική μούσα”, 1980, “ΥΓ.”, 1992, “Τα συμπληρωματικά”, 1985, “Μανούσος Φάσσης: ο κατήφορος”, 1986, “Ο ποιητής Μανούσος Φάσσης. Η ζωή και το έργο του. Μια πρώτη απόπειρα κριτικής προσέγγισης”, 1987, “Η χαμηλή φωνή. Τα λυρικά μιας άλλης εποχής στους παλιούς ρυθμούς-μια προσωπική ανθολογία του Μανόλη Αναγνωστάκη”, 1990. Ποιήματά του μεταφράστηκαν στα αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά, ιταλικά και μελοποίησαν ο Μίκης Θεοδωράκης, ο Θάνος Μικρούτσικος, η Αγγελική Ιονάτου και ο Μιχάλης Γρηγορίου. Πέθανε σε ηλικία 80 ετών, στην Αθήνα, τα ξημερώματα της Πέμπτης 23 Ιουνίου 2005.

Δεν είναι η πρώτη φορά στα 15 χρόνια της δράσης της parallaxi Η Θεσσαλονίκη Αλλιώς που επεμβήκαμε στο δημόσιο χώρο δημιουργώντας τοιχογραφίες.

Ήταν Απρίλιος του 2013 όταν κατά τη διάρκεια της δράσης μας Made in Thessaloniki στην υπόγεια διάβαση της γέφυρας των Αγίων Πάντων, στην υποβαθμισμένη γειτονιά, δίπλα στο Σιδηροδρομικό Σταθμόπλάι στο συσσίτιο των απόρων. Σε μια γειτονιά που ο πολιτισμός σπάνια επισκέπτεται, αναλαμβάνουμε μια παρέμβαση συμβολική, αλλάξαμε την όψη ενός ορίου ανάμεσα σε δυο δήμους, δυο γειτονιές, ενός μη-τόπου που διασχίζουν καθημερινά χιλιάδες άνθρωποι και τις νύχτες μετατρέπεται σε μια σκοτεινή και επικίνδυνη περιοχή.

Σε συνεργασία με το British Council προσκαλέσαμε στην Θεσσαλονίκη τον διάσημο Βρετανό street artist Cedar Lewisohn, ο οποίος μαζί με τους σπουδαστές γραφιστικής της ΑΚΤΟ, ζωγράφισαν το σήμα κατατεθέν της περιοχής, την γέφυρα των Αγίων Πάντων. Τον τοίχο της γέφυρας θα κοσμήσει ένα σχέδιο εμπνευσμένο από την πόλη και την ιστορία της που θα επιλέξει ο καλλιτέχνης από τις προτάσεις των παιδιών μετά το ειδικό διαδραστικό μάθημα που θα κάνει μαζί τους. Στόχο της δράσης αυτής αποτελούσε η ανάδειξη της γκρίζας περιοχής της γέφυρας, που δεσπόζει αδιάφορα στο αστικό πεδίο, σε εν δυνάμει χώρο καλλιτεχνικής έκφρασης. Με την ενέργεια αυτή, σηματοδοτείται η συμβολική επανένταξη μιας υποβαθμισμένης- και σε πολλούς άγνωστης- περιοχής στις παρυφές της πόλης στο επίκεντρο των πολιτιστικών δρώμενων της Θεσσαλονίκης, ενώ η γέφυρα λειτουργεί ως δίοδος πολιτισμού από το κέντρο προς την περιφέρεια.

Ένα χρόνο αργότερα, τον Ιούνιο του 2014 στο πλαίσιο της δράσης μας West Side Story, πραγματοποιήσαμε μια εντυπωσιακή τοιχογραφία, αποτέλεσμα δουλειάς 7 γκραφιτάδων της Θεσσαλονίκης, που υποδέχεται από τις 15 Ιουνίου όσους εισέρχονται στην πόλη από τη Δυτική της Είσοδο.

Οι Apset, Zofos, Jamer, Sive, Ser–Simoni και Nar εμπνεύστηκαν από σημαντικές στιγμές της ιστορίας της Θεσσαλονίκης και αποτύπωσαν, με το μοναδικό δικό τους στυλ, στον τοίχο που μας παραχωρεί ο ΟΣΕ στην οδό Σταθμού σε 6 διαφορετικά γκράφιτι (mural). To brief που τους δώσαμε ήταν ξεκάθαρο. Δημιουργείστε εικόνες εμπνευσμένες από σημαντικά ιστορικά γεγονότα και κλίμα της Θεσσαλονίκης τον τελευταίο αιώνα.

Ένα από τα mural εκείνης της δράσης βανδαλίστηκε αρκετές φορές, αυτό με τους Εβραίους που αναχώρησαν από την πόλη για τα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Απέναντι ακριβώς ήταν τα γραφεία της Χρυσής Αυγής.

Το Μάιο του 2013 μια επέμβαση σε σόκορο της παιδικής χαράς του πεζοδρόμου της Χειμάρρας. Στον επανασχεδιασμένο χώρο του πάρκου και της παιδικής χαράς στη συμβολή Μπότσαρη και νέας Εγνατίας, επεμβαίνουμε με τη βοήθεια του Πέτρου Παπάνα και του Συλλόγου Γονέων, Κηδεμόνων και Φίλων ΑΜΕΑ της Επαρχίας Λαγκαδά “ΑΝΟΙΞΗ” και δημιουργήσαμε ένα πρωτότυπο εικαστικό αποτέλεσμα που θα συνοδεύει την ανάπλαση.

Τα παιδιά δημιούργησαν ένα πρωτότυπο εικαστικό αποτέλεσμα που θα συνοδεύει την ανάπλαση.
 Στο τέλος του μεσημεριού η νέα παιδική χαρά απέκτησε μια εξαιρετική όψη και τα παιδιά περήφανα για τον πραγματικό άθλο που επιτέλεσαν αναχώρησαν για τα σπίτια τους. Μαζί τους δούλεψαν και πολλά από τα παιδιά της γειτονιάς, ενώ τη δράση συντόνισαν οι εθελοντές του Θεσσαλονίκη Αλλιώς, καθώς εμπεριέχεται στη μεγάλη μας δράση Made in Thessaloniki#2, επεμβαίνοντας στο δημόσιο χώρο.