Βίλα Μπιάνκα: Εγκαταλελειμμένη στη φθορά του χρόνου – Έχει να συντηρηθεί από το 1997

Η τελευταία φορά που εφαρμόστηκε ένα ολοκληρωμένο κτιριολογικό πρόγραμμα αποκατάστασης ή δημιουργίας κτιρίων σε όλη τη Θεσσαλονίκη ήταν το 1997, με αφορμή την Πολιτιστική Πρωτεύουσα. Τότε ένα τεράστιο ποσό χρημάτων ξοδεύτηκε, πολλά σύμφωνα με τους προϋπολογισμούς και πολλά με σκανδαλώδεις υπερβάσεις αλλάζοντας σημαντικά τις πολιτιστικές υποδομές της πόλης. 35 χρόνια μετά τα περισσότερα από αυτά τα κτίρια παραμένουν ασυντήρητα, αρκετά κλειστά και πάντως όλα χρήζουν άμεσης συντήρησης. Ξεκινάμε σήμερα μια σειρά από έρευνες για τα ορφανά της Πολιτιστικής.

Η Βίλα Μπιάνκα ή Κάζα Μπιάνκα είναι ένα από τα κτήρια – κοσμήματα της πόλης. Εμβληματική η παρουσία της στη συμβολή των οδών Βασ. Όλγας και Θεμιστοκλή Σοφούλη, είναι ένα από τα τοπόσημα της Ανατολικής Θεσσαλονίκης όπου, από το 2013, στεγάζεται η Δημοτική Πινακοθήκη Θεσσαλονίκης.

H Villa Fernandez, όπως αλλιώς ονομάζεται, κτίστηκε στις αρχές του αιώνα σε σχέδια του Ιταλοεβραίου αρχιτέκτονα Piero Arrigoni. Κατά τη δεκαετία του ’60, στον πρώτο όροφο της έπαυλης λειτούργησε νηπιαγωγείο και δημοτικό σχολείο και το 1976 κηρύχθηκε διατηρητέο μνημείο ενώ το 1990 η Casa Bianca περιήλθε στην ιδιοκτησία του δήμου Θεσσαλονίκης.

Από το 1993 αναπτύσσονται σχέδια αποκατάστασης και συντήρησης του κτιρίου που τελικά υλοποιήθηκαν και ολοκληρώθηκαν στο πλαίσιο των δράσεων της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας του 1997, από ομάδα μηχανικών και αρχιτεκτόνων υπό την καθοδήγηση και επίβλεψη του καθηγητή Αρχιτεκτονικής Νίκου Μουτσόπουλου.

Να σημειωθεί ότι η αποκατάσταση της Casa Bianca ολοκληρώθηκε τον Ιούνιο του 1994, κόστισε 750.000.000 δραχμές με διευθύνουσα υπηρεσία τη διεύθυνση αρχιτεκτονικών μελετών και έργων του δήμου Θεσσαλονίκης. Σύμφωνα με το τόμο “Μετασχηματισμοί του Αστικού Τοπίου – Αρχιτεκτονικές Μελέτες και Έργα του Οργανισμού Πολιτιστικής Πρωτεύουσας” η εκτέλεση του ολοκληρώθηκε σε 4 φάσεις.

Η πρώτη φάση αφορούσε την αποκατάσταση του φέροντος οργανισμού και της στέγης και καθαιρέσεις ετοιμόρροπων δομικών στοιχείων και ανακατασκευή φερόντων στοιχείων θεμελιώσεις, τοιχοποιίες δοκοί και πτώματα.  Η δεύτερη φάση αφορούσε τις υδραυλικές εγκαταστάσεις, τα κουφώματα και τα επιχρίσματα και η τρίτη φάση το εσωτερικό του κτιρίου όπως πατώματα και κουφώματα αλλά και τους εξωτερικού χρωματισμούς.

Η τέταρτη φάση περιέλαβε την ολοκλήρωση όλων των εργασιών και την αποκατάσταση του εσωτερικού και εξωτερικού διακόσμου και την εγκατάσταση του μόνιμου εξοπλισμού του κτιρίου.

Το έργο ολοκληρώθηκε και παραδόθηκε για χρήση στις αρχές του Οκτωβρίου του 1997 και η υποδειγματική αποκατάσταση του Casa Bianca τιμήθηκε το 1998 με το ευρωπαϊκό βραβείο της Europa Nostra που απονέμεται σε έργα που διασώζουν την ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική κληρονομιά.

• Η κατάσταση σήμερα: Εγκατάλειψη και αδιαφορία

Έκτοτε, η επιβλητική έπαυλη αφέθηκε κυριολεκτικά στη μοίρα της. Ακόμα και εξωτερικά, ένας περαστικός μπορεί να διακρίνει τα σημάδια της εγκατάλειψης και της φθοράς, που όμως, όπως φαίνεται, δεν συγκινούν τους αρμόδιους του δήμου Θεσσαλονίκης, που οφείλουν να προστατεύουν και να συντηρούν τα πολιτιστικά μνημεία της πόλης.

Παρότι στη Βίλα Μπιάνκα φιλοξενούνται μεγάλες εκθέσεις, όπως αυτή την περίοδο, η αναδρομική έκθεση του Γαΐτη, που καθημερινά προσελκύει περίπου 300 άτομα, οι αρμόδιες υπηρεσίες και διευθύνσεις του δήμου Θεσσαλονίκης δεν έχουν φροντίσει να επιδιορθώσουν ούτε τη στέγη του κτιρίου που μπάζει νερά και καταρρέει και απειλεί εκθέματα και ανθρώπους.

Σύμφωνα με πληροφορίες όταν βρέχει τα νερά «γλύφουν» τους τοίχους και καταλήγουν ακόμα και μέσα στις αίθουσες με εκθέματα. Λόγω της υγρασίας έχουν διαβρωθεί οι τοίχοι και οι οροφές με αποτέλεσμα να πέφτουν σοβάδες ενώ πρόβλημα διάβρωσης έχει παρουσιαστεί και στις ηλεκτρολογικές εγκαταστάσεις με κίνδυνο να προκληθούν βραχυκυκλώματα αλλά ακόμα και πυρκαγιά. Σε ένα από τα γραφεία των υπαλλήλων του τελευταίου ορόφου το φωτιστικό στην οροφή είναι γεμάτο νερό ενώ σε κάποια περίπτωση έντονης νεροποντής για να εμποδιστεί η είσοδος των νερών είχε τοποθετηθεί ένας μουσαμάς.

Πέρα από την τοιχοποιία πρόβλημα διάβρωσης και σήψης παρουσιάζουν και τα κουφώματα σε πόρτες και παράθυρα όπως και τα παντζούρια. Η όψη άλλωστε των παραθύρων της Βίλας Μπιάνκα καταμαρτυρεί το μαρτύριο που υφίσταται και εξωτερικά η έπαυλη.

Τα ξύλινα παντζούρια είναι φθαρμένα και έχουν χάσει το χρώμα τους ασυντήρητα και άβαφα, έτοιμα να διαλυθούν. Οι υγρασίες είναι εμφανείς και εξωτερικά σε αρκετά σημεία όπως στα γυψινα του πρώτου ορόφου αλλά και στο κεντρικό μπαλκόνι, ενώ στη μετώπη τα ξύλα φαίνεται να έχουν σαπίσει και δεν είναι σπάνια η πτώση τούβλων και υλικών από την οροφή.

Επίσης πολλά δέντρα της αυλής αντιμετωπίζουν προβλήματα και ενδεχομένως να υπάρχουν κίνδυνοι πτώσης.

Είναι προφανές ότι η Βίλα Μπιάνκα δεν διανύει την καλύτερη της περίοδο και τα προβλήματα που αντιμετωπίζει ως κοινόχρηστος πολιτιστικός χώρος που καθημερινά τον επισκέπτονται δεκάδες ή εκατοντάδες άνθρωποι, δεν είναι απίθανα τα ενδεχόμενα να συμβούν ατυχήματα που μπορεί να έχουν μοιραία κατάληξη.

 

Να σημειώσουμε ότι σχεδόν καθημερινά την Βίλα Μπιάνκα – Δημοτική Πινακοθήκη επισκέπτονται μαθητές από σχολεία της πόλης αλλά και της επαρχίας, ενώ στον ισόγειο της λειτουργεί χώρος εστίασης – αναψυκτηρίου.

Τι κάνει ο δήμος; Τίποτα, αλλά νοικιάζει το ισόγειο σε καφέ – μπάρ  

Οι αρμόδιος τεχνικές υπηρεσίες, το τμήμα συντήρησης δημοτικών κτιρίων και η διεύθυνση Αρχιτεκτονικού του δήμου Θεσσαλονίκης έχουν ειδοποιηθεί επανειλημμένα μέσω διαβημάτων και επιστολών, που κοινοποιήθηκαν και στους αρμόδιους αντιδημάρχους αλλά και στο γραφείο δημάρχου, αλλά μέχρι σήμερα ο δήμος δεν έχει προβεί σε καμία εργασία αποκατάστασης η συντήρηση.

Επίσης έχουν γίνει διαβήματα και στη διεύθυνση Πρασίνου να ελέγξει και να φροντίσει τα δέντρα και τη χλωρίδα στην αυλή της έπαυλης, αλλά πέρα από κάποιες κοπές κλαδιών δεν έχει γίνει τίποτα άλλο.

Η μόνιμη απάντηση στα διαβήματα και τις επιστολές είναι ότι δεν υπάρχουν χρήματα ούτε τα σχετικά κονδύλια από το τεχνικό πρόγραμμα του δήμου.

Όπως αναφέρουν οι πληροφορίες «από το 1997, ο δήμος Θεσσαλονίκης παραμένει απλός παρατηρητής και αδιάφορος για την κατάσταση στη Βίλα Μπιάνκα» ενώ το μόνο που έχει φροντίσει επιμελώς είναι η παραχώρηση μέρους του ισογείου της για την λειτουργία καφέ- μπάρ εστιατορίου με ενοίκιο που έχει χαρακτηριστεί «σκάνδαλο».

Πρόκειται για την υλοποίηση της απόφασης του δήμου Θεσσαλονίκης, από την εποχή της διοίκησης Μπουτάρη, να μισθώσει ένα τμήμα στο τμήμα του κήπου προς την είσοδο της Β. Όλγας 160 τ.μ. καθώς και έναν ημιυπόγειο χώρο 46 τ.μ. στο εσωτερικό χώρο με τίμημα 5.500 ευρώ το χρόνο κατόπιν διαγωνισμού.

Ποια είναι η Βίλα Μπιάνκα

Όπως διαβάζουμε στην ιστοσελίδα του δήμου Θεσσαλονίκης, η Βίλα Μπιάνκα, γνωστή και ως Κάζα Μπιάνκα, είναι ένα από τα ομορφότερα αρχοντικά της Θεσσαλονίκης, που όμως κρύβει και μία τραγική ιστορία:

Υπήρξε δημιούργημα του γνωστού Ιταλού αρχιτέκτονα Πιέτρο Αρριγκόνι. Η κατασκευή της ξεκίνησε το 1911 και ολοκληρώθηκε το 1913 από τον Ντεμπρελή Τζώρτζη Σιαγά, ύστερα από την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης.

Ο Ντίνο Φερνάντεζ ήταν γιος του τραπεζίτη Νταβίντ Φερνάντεζ και γνωστός βιομήχανος. Είχε Ιταλική υπηκοότητα ενώ ήταν εξέχων μέλος της Εβραϊκής κοινότητας της Θεσσαλονίκης. Το αρχοντικό ονομάστηκε Casa Bianca από το όνομα της συζύγου του Blanche (Bianca) Meyer, ένα στοιχείο που κάνει το κτίριο ακόμη πιο ξεχωριστό.

Ως επιφανής επιχειρηματίας του άνηκε μερίδιο από την ιστορική ζυθοποιία «Όλυμπος» η οποία αργότερα συγχωνεύτηκε με την ζυθοποιία «Νάουσα», πριν από την εξαγορά της από τον Φίξ.

Η Βίλα Μπιάνκα είναι ένα από τα χαρακτηριστικότερα παραδείγματα εκλεκτικιστικής αρχιτεκτονικής στην Θεσσαλονίκη. Συγκεντρώνει στοιχεία από πολλά αρχιτεκτονικά ρεύματα, ενώ ξεχωρίζει για τους όμορφους εξώστες και ανοιχτούς χώρους της. Κυριαρχείται από Μπαρόκ, Αρτ Νουβώ (Art Nouveau) και Αναγεννησιακά στοιχεία ενώ η έλλειψη συμμετρίας στην κάτοψη της προσδίδει μια πολύ ιδιαίτερη, ξεχωριστή εμφάνιση.

Στο εσωτερικό του κτιρίου θα έχετε την ευκαιρία να θαυμάσετε τις γύψινες ανάγλυφες παραστάσεις και τα υπέροχα διακοσμητικά μοτίβα, ενώ… δεν λείπουν και κάποιες ενδιαφέρουσες εκπλήξεις!

Ένα υπέροχο αρχοντικό, μια τραγική ιστορία…

Η τραγική μοίρα της οικογένειας Φερνάντεζ είναι μία μόνο από τις πολλές ιστορίες που τα πανέμορφα αυτά αρχοντικά έχουν να διηγηθούν… Όπως και πολλά ακόμη από τα πανέμορφα αρχοντικά της Λεωφόρου Βασιλίσσης Όλγας, έτσι και αυτό κρύβει μια ιστορία μοναδική και τραγική με ανθρώπους που ταυτίστηκαν με αυτά…

Στην περίπτωση της Βίλα Μπιάνκα η οποιαδήποτε αναφορά σε αυτή ως εκλεκτικιστικό αριστούργημα δεν μπορεί παρά να συνοδευτεί με το όνομα και την μοίρα της οικογένειας Fernandez. Το όνομα της οικογένειας Φερνάντεζ (Fernadez) έγινε γνωστό γύρω από το ειδύλλιο της κόρης του Ντίνο Φερνάντεζ Ντίαζ , της Αλίνε, με τον Σπύρο Αλιμπέρτη ο οποίος ήταν ανθυπολοχαγός της 7ης μεραρχίας του Ελληνικού στρατού.

Το γεγονός υπήρξε μια ιστορία που συγκλόνισε την συντηρητική κοινωνία της εποχής καθώς ένας μεταξύ τους γάμος είχε ως προϋπόθεση την βάφτιση της Αλινε, κάτι που δεν έβρισκε σύμφωνη την οικογένεια της! Εκτεταμένη αρθρογραφία στον τύπο της εποχής αλλά και πολλές διηγήσεις αναφέρθηκαν εκτεταμένα στην σχέση τους καθώς η Aline ήταν Εβραία ενώ ο Αλιμπέρτης χριστιανός.

Τελικά και παρά τις κοινωνικές αντιδράσεις, το ζευγάρι διέφυγε μυστικά στην Αθήνα όπου και παντρεύτηκε το 1914 ενώ αργότερα επέστρεψαν στην Θεσσαλονίκη όταν η κατάσταση εξομαλύνθηκε. Το 1934 η Blanche πέθανε στο Παρίσι. Το 1941 το κτίριο επιτάχθηκε από τους Ιταλούς και ένα τμήμα του χρησιμοποιήθηκε ως κατοικία του Ιταλού Πρέσβη στην Θεσσαλονίκη. Αργότερα πέρασε στα χέρια των Γερμανών κατακτητών.

Ο Ντίνο Φερνάντεζ, μέλη της οικογένειας του και άλλα μέλη Εβραϊκών Οικογενειών επιχείρησαν να διαφύγουν στην Ιταλία. Δυστυχώς κοντά στο χωριό Μέϊνα δίπλα στην λίμνη Ματζιόρε έγιναν αντιληπτοί από στρατιώτες των SS και εκτελέστηκαν.

Ο Σπύρος και η Αλινέ συνέχισαν να κατοικούν στη Βίλα Μπιάνκα έως και το 1965 όπου απεβίωσαν με μικρή διαφορά ο ένας από τον άλλον. Κατά τα έτη 1964 – 1967 στον όροφο του κτιρίου λειτούργησε ιδιωτικό δημοτικό σχολείο. Το 1976 το κτίριο χαρακτηρίστηκε διατηρητέο ενώ έγιναν πολλές προσπάθειες για τον αποχαρακτηρισμό και την κατεδάφιση του. Το 1990 ύστερα από πολλές περιπέτειες η Casa Bianca περιήλθε στον Δήμο Θεσσαλονίκης ο οποίος και προχώρησε σε προσπάθειες αναστύλωσης και εκτεταμένες επεμβάσεις.

Σήμερα στεγάζει την Δημοτική Πινακοθήκη Θεσσαλονίκης ύστερα από την μεταφορά της από την επίσης υπέροχη Βίλα Μορντώχ. Η Δημοτική Πινακοθήκη προσφέρει μια μοναδική ευκαιρία να συνδυάσετε μια βόλτα στα αρχοντικά της Βασιλίσσης Όλγας με την αγάπη σας για την τέχνη!.

Στη βίλα οργάνωσε η parallaxi στο πλαίσιο της δράσης της Η Θεσσαλονίκη Αλλιώς μια επίδειξη μόδας δημιουργικών ανθρώπων, την Πέμπτη, 8 Μαρτίου 2012.

Η αναδρομική έκθεση Γαϊτη

Αυτή την περίοδο στην Βίλα Μπιάνκα φιλοξενείται η αναδρομική έκθεση που θεωρείται έκθεση σταθμός στην ιστορία της Δημοτικής Πινακοθήκης Θεσσαλονίκης. Στόχος της είναι να τιμήσει τον πρωτοπόρο Έλληνα εικαστικό Γιάννη Γαΐτη, ο οποίος γεννήθηκε πριν από 100 χρόνια.

Πρόκειται για ένα εγχείρημα που πραγματώνεται με την πολύτιμη συμβολή φορέων και ιδιωτών συλλεκτών και με την αμέριστη συμπαράσταση της κόρης του κυρίας Loretta Gaitis.

Ο Γιάννης Γαΐτης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1923, όπου και πέθανε πολύ πρόωρα, αφήνοντας ένα τεράστιο έργο, μια αστείρευτη παρακαταθήκη. Με σπουδές στην Ανωτάτη Σχόλη Καλών Τεχνών και εν συνεχεία στο Παρίσι, μελετά τα σύγχρονα εικαστικά ρεύματα έχοντας πάντα το βλέμμα του στραμμένο στις διεθνείς εξελίξεις. Δουλεύοντας αδιάκοπα, αναζητά το προσωπικό του ιδίωμα, τη δική του γραφή, η οποία σταδιακά διαμορφώνεται και παγιώνεται στις τόσο οικείες σε όλους μας φιγούρες του: τα ανθρωπάκια. Άλλα δεν είναι μόνο αυτό. Το έργο του είναι ένα ταξίδι προσωπικής αναζήτησης και ατέρμονης εξέλιξης. Μέχρι το τέλος. Και πάντα με επίκεντρο τον άνθρωπο.

Στην παρούσα έκθεση παρουσιάζονται επιλεγμένα έργα, επιτοίχια, γλυπτά, κατασκευές, αντικείμενα – παιχνίδια, αρχειακό υλικό, ενώ γίνεται και μια ιδιαίτερη μνεία στις αφιερωματικές εκθέσεις και δράσεις που συνδέονται με τον ίδιο και το έργο του και έλαβαν χώρα κατά το παρελθόν στη Θεσσαλονίκη.