Μπορούν να διασωθούν τα δύο ιστορικά βαγόνια του τραμ της Θεσσαλονίκης;
Μια εικόνα που αναρτήθηκε πρόσφατα ρίχνει φως στην τραγική κατάσταση στην οποία έχει υποπέσει το παλιό αμαξοστάσιο των τραμ, στο παλιό Ντεπώ.
Μια εικόνα που αναρτήθηκε πριν λίγες μέρες από τον Μιχάλη Τρεμόπουλο στο facebook, στην σελίδα ΤΟ ΤΡΑΜ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ, ρίχνει φως στην τραγική κατάσταση του βαγονιού του ιστορικού τραμ της πόλης που βρίσκεται στο παλιό αμαξοστάσιο στο Ντεπώ.
Ο Μιχάλης Τρεμόπουλος, πρώην ευρωβουλευτής και ιδρυτικό μέλος της Οικολογικής Κίνησης Θεσσαλονίκης, ο οποίος ασχολείται επί χρόνια με το ζήτημα, μπήκε πριν λίγες μέρες στο παλιό αμαξοστάσιο όπου βρίσκεται το ένα από τα δύο διασωζόμενα βαγόνια του τραμ, και αποκάλυψε την δυσάρεστη κατάσταση στην οποία έχει υποπέσει, με τις εικόνες να φανερώνουν γκράφιτι, ζημιές και φθορά. Το δεύτερο βαγόνι, που επίσης διασώζεται, “σαπίζει”, όπως σημειώνει, στο εργοτάξιο του Δήμου στην οδό Καρακάση με 25η Μαρτίου, ενώ και για τα δύο έχει ξεκινήσει αυτή την περίοδο πρωτοβουλία διάσωσης και ανακατασκευής τους.
Πρόκειται για βαγόνια τραμ χωρίς συρμό κύλισης, που πουλούσε η κρατική Εταιρία Τροχιοδρόμων, όταν έκλεισε το 1957 γιατί καταργήθηκαν τα τραμ, για να τοποθετηθούν σε οικόπεδα και να μετατραπούν σε εξοχικά, έναντι 2.500 δραχμών, συμπεριλαμβανομένης και της μεταφοράς τους.
Το βαγόνι τραμ στην οδό 25ης Μαρτίου με Καρακάση
Όπως αναφέρει ο Μιχάλης Τρεμόπουλος, “Το 1980 πολίτες ενημερώνουν τον Δήμο Θεσσαλονίκης για την ύπαρξη του βαγονιού, που το παραλαμβάνει και το τοποθετεί σε στεγασμένο χώρο του εργοταξίου του Δήμου Θεσσαλονίκης στην οδό 25ης Μαρτίου με Καρακάση. Υπάρχει φωτογραφία του, όπως ήταν τον Αύγουστο του 1983. Σε αυτήν την πολύ καλή κατάσταση το είχα βρει κι εγώ το 1994 και το 1997, όταν είχα κάνει τηλεοπτικά θέματα για την ΕΡΤ3. Το 2002 ο Δήμος Θεσσαλονίκης, με τη μεσολάβηση του τότε υφυπουργού Μεταφορών κ. Βούγια, παραχωρεί το τραμ στον σκηνοθέτη Θ. Αγγελόπουλο για να το χρησιμοποιήσει στην ταινία του “Το λιβάδι που δακρύζει”. Τότε η Οικολογική Κίνηση Θεσσαλονίκης είχε αντιδράσει, σημειώνοντας ότι «η ιστορία της πόλης δεν προσφέρεται για δημόσιες σχέσεις». Το βαγόνι μεταφέρεται στο λιμάνι. Κανείς όμως δεν ενδιαφέρεται να το μεταφέρει πάλι στον στεγασμένο χώρο όπου ήταν. Μένει έτσι εκτεθειμένο σε βανδαλισμούς και στο έλεος του καιρού. Αρχές 2011 ο καθηγητής Αριστ. Νιανιόπουλος ενημερώνει τον Σύλλογο Φίλων του σιδηροδρόμου ότι το όχημα του τραμ βρίσκεται παρατημένο στο λιμάνι, στην προβλήτα 2. Στις 5.12.2011 ο δήμαρχος Γιάννης Μπουτάρης επισκέπτεται το Σιδηροδρομικό Μουσείο και υπόσχεται να προχωρήσει στην αποκατάσταση των δύο βαγονιών. Τον Νοέμβριο του 2013 το βαγόνι μεταφέρεται πάλι στο εργοτάξιο του Δήμου Θεσσαλονίκης στην Καρακάση αλλά σε μη στεγασμένο και φυλαγμένο χώρο. Μένει εκεί εκτεθειμένο μέχρι σήμερα και καταλήγει να γίνει ερείπιο. Τελικά αυτό που δακρύζει είναι το τραμ και μαζί του κι εμείς…”.
Το βαγόνι τραμ στο αμαξοστάσιο του Ντεπώ
Ο κ. Τρεμόπουλος σημειώνει, “Τον Ιούνιο του 2000 πληροφορούμαι ότι ένα βαγόνι τραμ βρίσκεται στο Ρετζίκι σε αυλή οικοπέδου και, αν δεν το έπαιρνα από εκεί, λόγω ανοικοδόμησης θα καταστρεφόταν. Αφού λύσαμε το πρόβλημα της μεταφοράς και της εξεύρεσης χώρου για τη στέγασή του, με τη βοήθεια των “Φίλων Σιδηροδρόμου”, το τοποθετήσαμε σε κλειστό Μηχανοστάσιο του παλιού Σιδ. Σταθμού, όπου προοριζόταν να γίνει το Σιδηροδρομικό Μουσείο. Μέχρι τον Νοέμβριο του 2011 το βαγόνι παραμένει εκεί, με μικρές μόνο φθορές. Τον Απρίλιο του 2012, το όχημα χρησιμοποιείται για το ντοκιμαντέρ της ΕΤ3 “Ταξίδι στις ράγες του χρόνου …από το τραμ στο μετρό“. Τον Μάιο του 2012, μέλος των “Φίλων Σιδηροδρόμου”, επισκέπτεται το τραμ και διαπιστώνει καταστροφές. Ο τότε πρόεδρος κ. Κοντόπουλος σε δύο μέρες μεταφέρει το βαγόνι σε εξωτερικό χώρο του Σιδηροδρομικού Μουσείου στο Κορδελιό, όπου μένει εκτεθειμένο. Τον Οκτώβριο του 2013, ο χώρος του παλιού αμαξοστάσιου των τραμ στο Ντεπώ παραδίδεται από την ΕΛΑΣ στον Δήμο Θεσσαλονίκης και τον Νοέμβριο του 2013 το τραμ μεταφέρεται εκεί. Είναι πια στον φυσικό του χώρο αλλά συνεχίζει να φθείρεται και να απαξιώνεται. Η καμπάνια που ξεκινήσαμε στοχεύει στην αποκατάσταση και των δύο οχημάτων, ρυμουλκό και ρυμουλκούμενο, ώστε να αποτελέσουν τα πρώτα εκθέματα ενός Μουσείου Μεταφορών στη Θεσσαλονίκη, ταυτόχρονα με τη συνολική διάσωση και ανάδειξη των διατηρητέων κτιρίων του Ντεπώ”.
Σύμφωνα με τον κ. Τρεμόπουλο, η ΓΑΙΑΟΣΕ ΑΕ, επιχείρηση δημόσιας ωφέλειας που δραστηριοποιείται στον χώρο της ανάπτυξης και διαχείρισης της σιδηροδρομικής ακίνητης περιουσίας, είχε δηλώσει ότι διατίθεται να πληρώσει τα έξοδα που απαιτούνται για την αποκατάσταση των δύο βαγονιών. Καθώς όμως η πρόθεση αυτή δηλώθηκε -προς το παρόν- μόνο προφορικά, η συζήτηση σήμερα έχει στραφεί στην επιδίωξη της επίσημης δέσμευσης από μέρους της εταιρείας να αναλάβει να χρηματοδοτήσει το έργο, αφού το ενδιαφέρον από πλευράς της υπάρχει.
Το ζήτημα δημοσιοποιήθηκε και στο ΔΣ της ΕΕΣΤΥ (Ελληνική Εταιρεία Συντήρησης Σιδηροδρομικού Υλικού), η οποία δραστηριοποιείται στην συντήρηση και στην ομαλή λειτουργία του Σιδηροδρομικού τροχαίου υλικού. Έχει δοθεί πλέον και γραπτή εντολή να διερευνηθεί το ζήτημα από την ΓΑΙΑΟΣΕ, ενώ μηχανικός της εταιρείας επισκέφτηκε την Τετάρτη 16 Μαΐου το αμαξοστάσιο ώστε να κάνει μια αυτοψία της κατάστασης του βαγονιού του τραμ, με σκοπό να συνταχθεί μια αναφορά με τα πιθανά κόστη της αποκατάστασής του.
Σύμφωνα με τις πρώτες εκτιμήσεις, το κόστος θα είναι υψηλό, καθώς στο βαγόνι δεν υπάρχει τροχαίο υλικό, δηλαδή ρόδες, έτσι υπάρχει ανάγκη για ανακατασκευή φορείου. Όπως υποστηρίζει ο κ. Τρεμόπουλος, το κόστος μπορεί να είναι μεγάλο, όμως έχοντας ερευνήσει το θέμα, διαπίστωσε πως αντίστοιχη αποκατάσταση είχε γίνει με το τραμ Santa Teresa του Ρίο ντε Τζανέιρο, που αποτελεί μια από τις παλαιότερες γραμμές τραμ στον κόσμο. Το δίκτυο του Ρίο σήμερα μάλιστα χρησιμοποιείται εκτός από μετακινήσεις και σαν τουριστική γραμμή, αποφέροντας αρκετά έσοδα, κάτι που σημειώνει ο κ. Τρεμόπουλος ότι θα μπορούσε να γίνει και με την περίπτωση της Θεσσαλονίκης, ενώ θα μπορούσε να υπάρξει και μια επικοινωνία με τους αρμόδιους του τραμ του Ρίο για την αποκατάσταση, για λόγους τεχνογνωσίας.
Το επόμενο βήμα στην πρωτοβουλία για την διάσωση των βαγονιών του τραμ της Θεσσαλονίκης θα γίνει την Τρίτη 22 Μαΐου, οπότε και θα γίνει συνάντηση με τον Διευθύνοντα Σύμβουλο της ΓΑΙΑΟΣΕ, ώστε να συζητηθεί η πιθανή εξέλιξη του θέματος. Ο κ. Τρεμόπουλος υπογραμμίζει την ιστορική σημασία διάσωσης των βαγονιών, όπως και όλης της περιοχής του Ντεπώ, καθώς αναφέρει πως τα διατηρητέα κτίριά της έχουν αβέβαιο μέλλον, αφού το αμαξοστάσιο πριν λίγο καιρό παραδόθηκε προς εκμετάλλευση στον Δήμο Θεσσαλονίκης και έχει γίνει λόγος για μετασχηματισμό του χώρου.
Όπως δήλωσε στην ανάρτησή του στο facebook ο κ. Τρεμόπουλος για το αμαξοστάσιο αλλά και τις ευρύτερες ανησυχίες, “Τα σχέδια υπάρχουν, οι διεθνείς επαφές επίσης, μπορούμε να εξασφαλίσουμε την ανακατασκευή τους στην αρχική τους μορφή, χωρίς αυτοσχεδιασμούς και προχειρότητες. Και εντάσσουμε αυτή την ανακατασκευή ρυμουλκού και ρυμουλκούμενου σε έναν ευρύτερο στόχο αποκατάστασης του ιστορικού και διατηρητέου αμαξοστάσιου των τραμ και μετατροπής του σε Μουσείο Μεταφορών της πόλης. Ταυτόχρονα, δημοσιοποιούμε το ζήτημα και οργανώνουμε κάθε εθελοντική προσφορά για τη διάσωση της ίδιας της ιστορίας της πόλης.”
Σύμφωνα με την πρότασή του, το Μουσείο Μεταφορών αυτό θα μπορούσε να συμπεριλαμβάνει τα ιστορικά μέσα μεταφορών της πόλης, όπως άμαξες, ποδήλατα και λεωφορεία, μαζί με τα βαγόνια του τραμ, ενώ θα μπορούσε να αποτελέσει ατραξιόν της Θεσσαλονίκης, καθώς και τόπο διατήρησης της μνήμης. Αυτή την περίοδο, στόχος είναι μια ευρύτερη καμπάνια για την ανάδειξη και αντιμετώπιση της κατάστασης.
Η ιστορία του τραμ στην Θεσσαλονίκη
Το αμαξοστάσιο του τραμ διασώζεται μέχρι σήμερα, ακόμη κι αν δεν υπάρχουν άλλα εναπομείναντα σημάδια από αυτό, μιας και όλες οι γραμμές διέλευσης των βαγονιών έχουν ξηλωθεί. Σε πολλούς η συγκεκριμένη περιοχή της Βασιλίσσης Όλγας είναι ακόμα γνωστή με την παλαιά της ονομασία Depot(αποθήκη), που αποδίδεται στο ότι στην περιοχή υπήρχε το αμαξοστάσιο της εταιρείας.
Το Τραμ Θεσσαλονίκης θα περάσει από πολλές φάσεις στην πορεία ύπαρξης του, από την ίδρυση του το 1893, όπου στην αρχική του μορφή, θα αποτελείται από βαγόνια κινούμενα σε ράγες, τα οποία θα σέρνουν άλογα. Με την πάροδο του χρόνου θα γίνει επιτακτική η ανάγκη ηλεκτροκίνησης, και το πρώτο ηλεκτροκίνητο τραμ θα κυκλοφορήσει στους δρόμους της Θεσσαλονίκης στις 14/6/1908. Η ιστορία του Τραμ Θεσσαλονίκης θα λάβει τέλος το 1954 όταν η κυβέρνηση, θα αποφασίσει την κατάργηση του με τη αποξήλωση καταρχάς των γραμμών του επί της Βασιλίσσης Όλγας, και την αυλαία να πέφτει το 1957 με τη αποξήλωση των γραμμών που διέρχονταν από την Εγνατία.
Αυτό που έχει απομείνει είναι το παλιό αμαξοστάσιο επί της Βασιλίσσης Όλγας, που πλέον δε θυμίζει σε τίποτα τις παλιές καλές εποχές, όταν φιλοξενούσε τα βαγόνια του Τραμ, όπως και το διοικητικό και τεχνικό προσωπικό της εταιρίας που συνέθεταν καθημερινά ένα πολύβουο σκηνικό. Αξίζει να αναφερθεί πως το αμαξοστάσιο χτίσθηκε από τον αρχιτέκτονα Pierro Arrigoni, που άφησε έντονο το αποτύπωμα του στο σχεδιασμό κτιρίων της Θεσσαλονίκης, όπως ότι και τα κτίρια του παλαί ποτέ συγκροτήματος έχουν κριθεί σαν Ιστορικό Διατηρητέο Μνημείο.
Το κτιριακό συγκρότημα που στέγαζε την τεχνική υπηρεσία της Ελληνικής Αστυνομίας μέχρι την μετεγκατάσταση σ’άλλο χώρο, πέρασε στα χέρια του δήμου και τώρα απλά ρημάζει και, ποιος ξέρει, ίσως όταν μελλοντικά αποδοθεί ο χώρος στους δημότες, θα μπορούσε να αναρτηθεί και μια πλακέτα, ότι κάποτε εδώ υπήρχε το τραμ.
Ο στόχος όμως σήμερα είναι το σημείο να αποκτήσει νέο ρόλο στη διατήρηση ενός ιδιαίτερου κομματιού της μνήμης της πόλης, με την καμπάνια για ένα ιδιαίτερο μουσείο να βρίσκεται σε εξέλιξη.
