Γυναικοκτονίες: Πώς να μεγαλώσω το γιο μου για να ξεφύγει από την πατριαρχία

Στην εποχή που οι γυναίκες δολοφονούνται μέσα στα ίδια τους τα σπίτια, στους δρόμους, έξω από αστυνομικά τμήματα, ακόμα και μπροστά στα παιδιά τους, η θέση της μητέρας έρχεται στο προσκήνιο με κάθε είδους μορφή.

Η γυναίκα που δολοφονήθηκε ήταν μητέρα.

Η γυναίκα που δολοφονήθηκε έχει μητέρα.

Ο δράστης έχει μητέρα.

Ο δράστης σκότωσε την μητέρα των παιδιών του. 

Η μητρότητα θεωρείται η πιο αγνή και ανιδιοτελής μορφή αγάπης. Το αφήγημα της κοινωνίας λέει ότι στο πρόσωπό της θα βρεις τη στοργή, τη φροντίδα και την αγάπη που δεν θα σου γυρίσει ποτέ την πλάτη, θα είναι πάντα εκεί για σένα – κι ας μην ισχύει πάντα αυτό.

Η σύγχρονη μητέρα κουβαλά στην πλάτη της βάρη ασήκωτα.

Η μάνα του 2025, δεν κάθεται σπίτι να περιμένει τον άντρα της να γυρίσει από τη δουλειά, με έτοιμο φαγητό στο στρωμένο τραπέζι της κουζίνας.

Αντ’ αυτού, ξυπνάει στις 7 το πρωί, ετοιμάζει το μεσημεριανό που θα πάρει μαζί της, αλλά και τα τάπερ που θα πάρουν μαζί τα παιδιά στο σχολείο και ο άντρας της στο γραφείο, πηγαίνει στη δουλειά της, γυρνάει στο σπίτι στις 5 το απόγευμα, στρώνει το τραπέζι για να φάει μαζί ολόκληρη η οικογένεια, καθαρίζει και συμμαζεύει το σπίτι, διαβάζει τα παιδιά για την επόμενη ημέρα, τα πηγαίνει στο φροντιστήριο, κολυμβητήριο, χορό και στις 10 το βράδυ που θα έχει τελειώσει με όλες τις υποχρεώσεις της, τότε μπορεί να ξεκουραστεί. Καταφέρνει όμως μέσα στην χαοτική καθημερινότητα να μη χάσει τον εαυτό της, τρυπώνει μέσα στην ημέρα μαθήματα Pilates και προπονήσεις στο γυμναστήριο, έτσι ώστε να αφιερώσει λίγο ποιοτικό χρόνο για την ίδια.

Μέσα σε όλα αυτά, προσπαθεί να αναθρέψει τα παιδιά της με ήθος, παιδεία και τρόπους, έτσι ώστε να βγουν στην κοινωνία και να διαπρέψουν, πάνω από όλα όμως να γίνουν «καλοί άνθρωποι».

Πόσο εύκολο είναι για μία γυναίκα να μεγαλώσει το παιδί της όταν και η ίδια μπορεί να βρίσκεται σε ένα κακοποιητικό περιβάλλον;

Πώς μία μητέρα μεγαλώνει τον γιο της όταν οι δολοφονίες γυναικών ηχούν μέρα-νύχτα στις ειδήσεις; Όταν η βία «ξεχειλίζει» από το σχολείο που μεταμορφώνεται σε ρινγκ πάλης, μέχρι τα βιντεοπαιχνίδια και τα social media που προωθούν βλαβερά «alpha males», τύπου Andrew Tate και την τοξική αρρενωπότητα;

Όλα αυτά, κάνουν τον ρόλο της μητέρας, στον καιρό που οι γυναικοκτονίες μαστίζουν την κοινωνία μας, πιο κρίσιμο από ποτέ.

Μητέρες στην εποχή γυναικοκτονιών

Η γυναικοκτονία, δηλαδή η «δολοφονία γυναικών, νεαρών κοριτσιών, θηλυκών εμβρύων και βρεφών για λόγους που σχετίζονται με το φύλο τους», σύμφωνα με τον επικρατούντα στη σχετική βιβλιογραφία ορισμό, αποτελεί την χειρότερη και πιο καταστροφική μορφή βίας σε βάρος των γυναικών.

Ο όρος γυναικοκτονία διατυπώθηκε για πρώτη φορά το 1976 στο «Διεθνές Δικαστήριο για τα εγκλήματα σε βάρος των γυναικών» από την φεμινίστρια κοινωνιολόγο Diana Russell. Στόχος ήταν να δοθεί ορατότητα στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των γυναικοκτονιών και να αναδειχθεί η διάκρισή τους από το αδίκημα της απλής ανθρωποκτονίας.

Ο όρος της γυναικοκτονίας δεν είναι ακόμα νομικά κατοχυρωμένος.

Το 2024 δολοφονήθηκαν 16 γυναίκες από τα χέρια των συντρόφων τους στην Ελλάδα.

Η περσινή χρονιά έκλεισε με σχεδόν διπλάσιες καταγγελίες για ενδοοικογενειακή βία, δείχνοντας πως περισσότερες γυναίκες βρίσκουν το θάρρος να αναφέρουν στις αρχές πως κακοποιούνται.

Κι όμως, είμαστε μόνο στα μισά του 2025 και οι δολοφονημένες από τα χέρια των πρώην/αντρών τους μετρούν τουλάχιστον 7.

Ψυχολόγος αναλύει τη θέση μίας μητέρας στο κλίμα των γυναικοκτονιών

H ψυχολόγος Έλλη Γεωργιάδη, εξηγεί στην parallaxi, πως κάθε περίπτωση γυναικοκτονίας είναι μοναδική, αλλά σχεδόν πάντα, εντοπίζεται ένα συγκεκριμένο μοτίβο συμπεριφοράς του δράστη:

«Παίζει τεράστιο ρόλο η ανατροφή του και τα κατάλοιπα της πατριαρχίας με τα οποία έχει μεγαλώσει. Ο άντρας, θεωρώντας στο μυαλό του ότι είναι το ισχυρό φύλο και η γυναίκα το αδύναμο φύλο, πιστεύει ότι έχει το δικαίωμα να την ελέγξει με τον οποιονδήποτε τρόπο, φτάνοντας σε σημείο, ο έλεγχος αυτός να φτάνει μέχρι και στη δολοφονία.

Αυτές τις συμπεριφορές τις προβάλλει και τις εκφράζει, όχι μόνο στη σύζυγό του, αλλά και σε κάθε γυναίκα στη ζωή του. Υπάρχουν πάντα δείγματα, είτε άμεσα είτε έμμεσα. 

Για να φτάσει σε σημείο ένας άνδρας να ασκήσει βία σε μία γυναίκα, πόσο μάλλον να τη δολοφονήσει, αυτή η σκέψη έχει καλλιεργηθεί μέσα στην οικογένεια και μέσα στο ίδιο το άτομο και έχει τελικά γιγαντωθεί. Οι βίαιες έμφυλες συμπεριφορές δείχνουν ριζωμένη ανασφάλεια από την οικογένεια.

Οι άνδρες αυτοί μπορεί να έχουν μεγαλώσει σε ένα πλαίσιο χωρίς να έχουν λάβει το μητρικό άγγιγμα και τη γονική στοργικότητα. Μιλάμε κατά κύριο λόγο για ανθρώπους που βιώνουν με διάφορους τρόπους τη βία στην οικογένεια, είτε αυτή ξεκινάει από την στέρηση και την παραμέληση, και μπορεί να φτάνει μέχρι και στη βία του πατέρα προς τη μητέρα. Ακόμα και να μην ασκείται βία στα παιδιά, πάλι περνάει στον εγκέφαλό τους το μήνυμα ότι μπορούν να αναπαράγουν αυτήν την συμπεριφορά». 

Η κα. Γεωργιάδη ξεκαθαρίζει ότι η βρεφική ηλικία δεν είναι αμελητέα στην ανατροφή του παιδιού, αλλά αποτελεί τη βάση των πραγμάτων που στη συνέχεια θα διαμορφώσει τις σκέψεις και τις συμπεριφορές του στην κοινωνία: 

«Από τα πρώτα βήματα του μωρού είναι σημαντική η άνευ όρων αγάπη από τη μητέρα. Οι γονείς πρέπει να δείξουν ότι αποδέχονται το παιδί τους, ακριβώς έτσι όπως είναι. Του μαθαίνουν τι σημαίνει να αγαπά τον εαυτό του, να σέβεται τους άλλους ανθρώπους και ειδικότερα του μαθαίνουν για τον σεβασμό από το αντρικό στο γυναικείο φύλο. Οι βασικές αρχές πρέπει να γίνονται αντιληπτές από νωρίς στο μυαλό του παιδιού, γιατί στην ουσία μιλάμε για ανθρώπινα δικαιώματα.

Στη συνέχεια, πρέπει να επικοινωνηθούν οι συνέπειες που θα ακολουθήσουν αν παραβιαστούν αυτά τα δικαιώματα Αυτά δεν είναι πράγματα που μαθαίνονται στο παιδί όταν μεγαλώσει ή όταν φτάσει στην εφηβεία, καλλιεργούνται από το σημείο μηδέν, με άμεσους και έμμεσους τρόπους, όχι απαραίτητα μόνο από τη μητέρα, αλλά και από τους δύο γονείς». 

«Σήμερα, οι έφηβοι, λόγω των social media, έχουν ήδη εξοικειωθεί με το τι συμβαίνει γύρω τους αναφορικά με την έμφυλη βία. Σημασία έχει να δούμε αν έχουν δώσει χρόνο να καταλάβουν τι ακριβώς σημαίνουν αυτά τα πράγματα και πόσο κοντά ή μακριά τους μπορεί να βρίσκονται. Πόσο εύκολο είναι να βρεθούν είτε στη θέση του θύτη, είτε του θύματος. Χωρίς όμως να σπείρουν τον φόβο και τον πανικό, αλλά πάντα με έναν καθησυχαστικό τρόπο, ενώ ταυτόχρονα οι γονείς αφήνουν το περιθώριο στο παιδί να θέσει τις απορίες του, έτσι ώστε να δούνε πώς σκέφτεται πάνω σε αυτά τα θέματα», καταλήγει η ίδια.

Η ψυχολόγος και ψυχοθεραπεύτρια Ειρήνη Σπύρα, ξεκαθαρίζει από την πλευρά της ότι «η γυναικοκτονία δεν είναι μια στιγμιαία πράξη, αλλά το αποτέλεσμα βαθύτερων κοινωνικών, ψυχολογικών και πολιτισμικών παραγόντων»:

 «Πολλοί άνδρες μεγαλώνουν μέσα σε ένα πλαίσιο που τους διδάσκει ότι έχουν εξουσία ή δικαίωμα ελέγχου πάνω στις γυναίκες. Όταν η γυναίκα διεκδικήσει ανεξαρτησία ή αρνηθεί αυτή την εξουσία, εκείνοι το βιώνουν ως απειλή ή προσβολή. Η αντίληψη της γυναίκας ως “ιδιοκτησίας” οδηγεί στην πεποίθηση ότι αν φύγει, προδώσει ή αμφισβητήσει, εκείνος έχει το δικαίωμα να την τιμωρήσει.

Η βία συχνά κλιμακώνεται από λεκτική, σε ψυχολογική, σε σωματική και σε ακραίες περιπτώσεις στη γυναικοκτονία.

Η ανασφάλεια, η έλλειψη διαχείρισης θυμού, η χαμηλή συναισθηματική νοημοσύνη ή οι ψυχικές διαταραχές μπορεί να επιδράσουν, αλλά δεν εξηγούν από μόνες τους το φαινόμενο». 

Η κα. Σπύρα εξηγεί πως αν ένα παιδί βλέπει τον πατέρα να υποτιμά, να κακοποιεί ή να ελέγχει τη μητέρα, είναι πιθανό να το θεωρήσει φυσιολογικό και να το αναπαράγει. 

«Τα στερεότυπα ανδρισμού που συχνά διδάσκονται από την κοινωνία, όπως ότι “ο άνδρας πρέπει να είναι κυρίαρχος”, “οι άνδρες δεν κλαίνε”, “δεν χάνουν” καλλιεργούν φόβο απώλειας ελέγχου και εκδικητικότητα. 

Τα αγόρια συνήθως δεν ενθαρρύνονται να μιλούν για τα συναισθήματά τους. Ο θυμός μένει η μόνη «αποδεκτή» εκτόνωση, που αργότερα μπορεί να στραφεί σε βία.

Τα μηνύματα από το σχολείο, τα ΜΜΕ, τις παρέες, ακόμη και τους θρησκευτικούς ή τους πολιτικούς λόγους ενισχύουν ακόμη περισσότερο την ιδέα ότι οι γυναίκες οφείλουν να υπακούν ή να υποτάσσονται.

Συμπερασματικά, οι άνδρες φτάνουν στη γυναικοκτονία μέσα από μια μακρά πορεία εσωτερίκευσης πατριαρχικών αντιλήψεων, ελλιπούς συναισθηματικής διαχείρισης και κανονικοποίησης της βίας», καταλήγει η κα. Σπύρα.

«Η ανατροφή είναι κομβική και όσο τα παιδιά μαθαίνουν ισότητα, σεβασμό και υγιείς τρόπους επίλυσης συγκρούσεων, τόσο μειώνεται η πιθανότητα αναπαραγωγής αυτών των ακραίων φαινομένων».

Σχετικά με την πρόληψη της έμφυλης βίας, «η αλήθεια είναι ότι καμία μητέρα δεν μπορεί από μόνη της να εγγυηθεί το πώς θα εξελιχθεί ένας άνθρωπος καθώς αυτός διαμορφώνεται επίσης από το σχολείο, τα ΜΜΕ, τους φίλους και την κοινωνία συνολικά», όπως αναλύει στη συνέχεια η κα. Σπύρα.

«Παρ’ όλα αυτά, η μητέρα (και γενικά η οικογένεια) έχει τεράστια σημασία στη μετάδοση αξιών. Ξεκινώντας από τον σεβασμό και την ισότητα, το παιδί χρειάζεται από μικρός να βλέπει ότι άντρες και γυναίκες μοιράζονται τις δουλειές του σπιτιού, έχουν ίση φωνή, ίσα δικαιώματα. Η μητέρα να διεκδικεί τον σεβασμό που της αξίζει και να λειτουργεί ως παράδειγμα ισχυρής αλλά και δίκαιης παρουσίας.

Χρειάζεται να μάθει ότι δεν είναι αδυναμία να κλαίει, να φοβάται ή να μιλά για τα συναισθήματά του. Η συναισθηματική νοημοσύνη είναι βασικό αντίδοτο στη βία. Αντί να τιμωρείται όταν θυμώνει, να καθοδηγείται στο πώς να εκφράζει με λόγια την ένταση. Να βλέπει και στους γονείς πώς λύνουν διαφωνίες χωρίς φωνές ή προσβολές.

Η αποδόμηση στερεοτύπων είναι εξίσου σημαντική, δηλαδή να ακούει ότι “τα κορίτσια μπορούν να κάνουν ό,τι και τα αγόρια” και το αντίστροφο. Να μην ανατρέφεται με διαχωρισμούς τύπου “οι άντρες είναι δυνατοί, οι γυναίκες ευαίσθητες”».

«Ο σεβασμός στα όρια των άλλων είναι καταλυτικός», επισημαίνει η κα. Σπύρα: «Το παιδί χρειάζεται να μάθει από νωρίς να ρωτά, να παίρνει συναίνεση, να αποδέχεται το “όχι”. Αυτό ξεκινά από απλά πράγματα όπως να μην παίρνει το παιχνίδι του άλλου χωρίς άδεια ή να μην πιέζει για αγκαλιά αν ο άλλος δεν θέλει. Τέλος, πρέπει να καλλιεργηθεί η κριτική σκέψη μέσα από τη συζήτηση για το πώς τα βιντεοπαιχνίδια, οι σειρές, τα τραγούδια συχνά παρουσιάζουν τις γυναίκες ως αντικείμενα ή “λάφυρα”. Χρειάζεται το παιδί να μάθει να αναγνωρίζει αυτές τις εικόνες και να τις αμφισβητεί».

«Πρέπει να επισημάνουμε ότι η μητέρα δεν χρειάζεται να ζει με τον φόβο, χρειάζεται να ζει με την ενσυνείδητη επιλογή να μεγαλώνει έναν γιο με σεβασμό, ενσυναίσθηση και υπευθυνότητα. Αυτό είναι το μεγαλύτερο αντίδοτο στη γυναικοκτονία!»

*15900 – Τηλεφωνική γραμμή SOS – Βία Κατά Των Γυναικών: Η γραμμή SOS 15900 απευθύνεται σε γυναίκες θύματα βίας. Είναι πανελλαδικής εμβέλειας, 24ωρης λειτουργίας 365 μέρες το χρόνο. Τη γραμμή στελεχώνουν ψυχολόγοι και κοινωνικοί/ές επιστήμονες που παρέχουν άμεση βοήθεια σε έκτακτα και επείγοντα περιστατικά βίας. Η λειτουργία της τηλεφωνικής γραμμής SOS προσφέρει υπηρεσίες ενημέρωσης και τηλεφωνικής συμβουλευτικής σε θύματα όλων των μορφών βίας λόγω φύλου.