Η αυτοπεποίθηση των λάθος ανθρώπων να ορίζουν την ευτυχία των άλλων

Πριν από μερικές ημέρες, ανέβασα στα social media μια φωτογραφία της γάτας που υιοθέτησα από τον δρόμο. Ένα μικρό, κουρασμένο πλάσμα που κοιμόταν στα πόδια μου με μια ηρεμία σχεδόν ανακουφιστική. Μαζί με τη φωτογραφία έγραψα μια φράση «Το να βάζεις στη ζωή σου ένα ζώο που παίρνεις από τον δρόμο είναι ευτυχία» ή κάπως έτσι.

Τίποτα περισσότερο, τίποτα λιγότερο. Μια προσωπική σκέψη, μια ανάγκη να μοιραστώ αυτό το ευγενικό συναίσθημα που γεννήθηκε εκείνη τη στιγμή.

Αρκετοί άνθρωποι αντέδρασαν με καρδούλες και σχόλια που μιλούσαν για τη σπουδαιότητα της υιοθεσίας ενός αδέσποτου. Μικρές, ζεστές αποδοχές, σαν φιλικά χτυπήματα στην πλάτη. Αυτή είναι μία από τις όμορφες πλευρές των social media, ότι δηλαδή μπορείς να βρεις έναν μικρό κύκλο ανθρώπων που μοιράζονται τις ίδιες ευαισθησίες.

Μόνο που μέσα σε αυτές τις θετικές αντιδράσεις, εμφανίστηκε και ένα σχόλιο. Ένας κύριος – άγνωστος, χωρίς καμία σύνδεση με εμένα και ούτε καν από τη λίστα των φίλων μου – αποφάσισε να αφήσει την προσωπική του «σοφία» κάτω από την ανάρτησή μου. Με ύφος διδακτικό και με μια διάθεση απόλυτης αλήθειας, έγραψε: «Όχι αγαπητέ… Ευτυχία είναι η οικογένεια… τα παιδιά… ο μπαμπάς… η μαμά… ο παππούς και η γιαγιά… τα εγγόνια… Όχι οι γάτες και τα σκυλιά!!!». Τα θαυμαστικά ήταν δικά του. Και ίσως το πιο δυνατό σημείο του σχολίου…

Η πρώτη μου αντίδραση δεν ήταν θυμός. Ήταν απορία. Απορία για το πώς ένας άνθρωπος μπορεί να αισθάνεται τόσο άνετος ώστε να μπει στη ζωή ενός άλλου, ενός ξένου, και να του υπαγορεύσει τι είναι ευτυχία. Να ακυρώσει μια προσωπική εμπειρία, μια αίσθηση, ένα συναίσθημα. Κι όλα αυτά χωρίς να τον αφορά, χωρίς να του ζητηθεί και χωρίς να υπάρχει καν διάλογος. Σχεδόν φυσικά, πολλοί άλλοι χρήστες έσπευσαν να του απαντήσουν. Άλλοι με καλοσύνη, άλλοι με χιούμορ, άλλοι με οργή. Δεν έλειψε τίποτα. Και όμως, μέσα σε όλο εκείνο τον μικρό ψηφιακό χαμό, το μόνο που έμεινε στο τέλος ήταν αυτό το γνώριμο βάρος της κοινωνικής κριτικής. Αυτή η ευκολία με την οποία κάποιοι άνθρωποι σηκώνουν το δάχτυλο και χύνουν το δηλητήριό τους, συχνά χωρίς καν να καταλαβαίνουν ότι το κάνουν.

Είναι εύκολο να κατηγορούμε τα social media για όλα. Για την τοξικότητα, την αρνητικότητα, την αγένεια. Όμως η αλήθεια είναι πως οι άνθρωποι που βιάζονται να κρίνουν, που απορρίπτουν, που μειώνουν, που «ξέρουν καλύτερα», υπήρχαν πολύ πριν αποκτήσουν λογαριασμό σε πλατφόρμες.

Οι άνθρωποι αυτοί ζούσαν ήδη ανάμεσά μας. Στο λεωφορείο, όπου κάποιος σχολιάζει το ντύσιμό σου χαμηλόφωνα αλλά με τρόπο που να τον ακούσεις. Στη γειτονιά, όπου μια γυναίκα σού λέει ότι «αυτό το παιδί είναι πολύ ζωηρό, θα δυσκολευτείς όταν μεγαλώσει». Στην ουρά του σουπερμάρκετ, όπου ο πιο ανυπόμονος σε κοιτάζει με βλέμμα που λέει «άντε τελείωνε». Οι τοξικοί άνθρωποι δεν είναι προϊόν της ψηφιακής εποχής. Απλώς η τεχνολογία τους έδωσε την πλατφόρμα να σκορπίσουν την τοξικότητά τους σε περισσότερους, γρηγορότερα και συχνά χωρίς συνέπειες για εκείνους. Το πληκτρολόγιο έγινε ασπίδα. Η οθόνη έγινε απόσταση. Κι έτσι, οι εσωτερικές τους πεποιθήσεις βρίσκουν διέξοδο σε μια δημόσια σκηνή που δεν τους ζήτησε ποτέ να ανέβουν.

Το πρόβλημα δεν είναι η διαφορετική άποψη, είναι η ηθική ανωτερότητα

Δεν έχω κανένα πρόβλημα με το ότι κάποιος πιστεύει πως η οικογένεια είναι η υπέρτατη ευτυχία. Για εκείνον, μπορεί να είναι. Το σέβομαι απόλυτα. Η ευτυχία έχει χίλια πρόσωπα και ένα από αυτά, ίσως το πιο πατροπαράδοτο, είναι όντως η οικογένεια. Το πρόβλημα ξεκινά όταν αυτή η άποψη μετατρέπεται σε επιβολή. Όταν κάποιος θεωρεί ότι η δική του ευτυχία είναι η κανονική, η σημαντική, η σωστή. Κι όλα τα άλλα είναι απλώς παρεκκλίσεις.

Κανείς δεν έχει το δικαίωμα να ορίζει την ευτυχία του άλλου. Ούτε να την ακυρώνει. Για κάποιον, ευτυχία μπορεί να είναι τα παιδιά του. Για κάποιον άλλο, η δουλειά του. Για έναν τρίτο, μια σχέση που τον γεμίζει. Για κάποιον, μπορεί να είναι η ηρεμία μιας τέχνης. Για άλλον, η μοναξιά του. Και για άλλον, μπορεί να είναι ένα ζώο. Δεν υπάρχει σωστή ευτυχία. Υπάρχει μόνο προσωπική ευτυχία. Και είναι τρομακτικά επικίνδυνο όταν κάποιοι νιώθουν πως κατέχουν το αποκλειστικό δικαίωμα να την ορίσουν. Ο άνθρωπος που κρίνει πάντα, κουβαλά κάτι δικό του

Όσο περισσότερο σκέφτομαι αυτό το σχόλιο, τόσο περισσότερο συνειδητοποιώ ότι δεν είχε σχέση ούτε με εμένα, ούτε με τη γάτα, ούτε με την υιοθεσία. Είχε σχέση με εκείνον. Με τις αξίες του, τις ανησυχίες του, τις ελλείψεις του. Με τον τρόπο που βλέπει τον κόσμο. Με τον τρόπο που έχει μάθει να χωρίζει τα πράγματα σε «σωστά» και «λάθος». Με το πώς διαχειρίζεται, ή δεν διαχειρίζεται, τα δικά του συναισθήματα.

Συχνά οι άνθρωποι που βιάζονται να κρίνουν, το κάνουν γιατί ο κόσμος τους είναι μικρός. Περιορισμένος. Εγκλωβισμένος σε αυστηρά πλαίσια. Το διαφορετικό τους τρομάζει. Το προσωπικό τους ενοχλεί. Το ατομικό τους απειλεί. Κάποιοι άλλοι ίσως απλώς χρειάζονται προσοχή. Ή κάποιον να διορθώσουν για να νιώσουν ανώτεροι. Ή κάποιον να μειώσουν για να επαληθεύσουν τις δικές τους επιλογές. Και μερικοί απλώς… βαριούνται και σχολιάζουν.

Το πιο ειρωνικό και ταυτόχρονα συγκινητικό, είναι ότι εκείνη τη στιγμή που άνοιγα τη συζήτηση αυτη, η γάτα μου κοιμόταν δίπλα μου. Αδιάφορη για όλο αυτό το θόρυβο. Αδιάφορη για την κριτική. Ήρεμη, σαν να μου υπενθύμιζε ότι τα πιο αληθινά πράγματα δεν χρειάζονται επιβεβαίωση. Άλλωστε, το πλάσμα αυτό δεν ξέρει από ευτυχία με τους όρους που τη συζητάμε εμείς. Δεν έχει λίστες, δεν έχει στόχους, δεν έχει φιλοδοξίες. Έχει μόνο παρόν. Και νιώθει την αγάπη μου, όπως νιώθω κι εγώ τη δική της εμπιστοσύνη.

Κι ίσως εκεί να κρύβεται τελικά το ωραιότερο, ότι δηλαδή η ευτυχία πολλές φορές βρίσκεται σε πράγματα που δεν επιβάλλονται, δεν επιδεικνύονται, δεν συγκρίνονται. Βρίσκεται σε εκείνα που απλώς υπάρχουν. Ας αφήσουμε, λοιπόν, τους ανθρώπους ήσυχους με την ευτυχία τους.

Αν κάτι πήρα από όλο αυτό το περιστατικό, είναι πως πρέπει να είμαστε επιεικείς με τον τρόπο που οι άνθρωποι επιλέγουν να είναι ευτυχισμένοι. Να μην διορθώνουμε, να μην ακυρώνουμε, να μην κουνάμε το δάχτυλο. Δεν ξέρουμε τι κουβαλά ο άλλος. Δεν ξέρουμε από τι γλίτωσε. Δεν ξέρουμε τι τον κρατάει όρθιο. Και σίγουρα δεν ξέρουμε τι μικρή ή μεγάλη χαρά μπορεί να έχει γίνει το στήριγμά του.

Η γάτα μου, για παράδειγμα, δεν είναι απλώς ένα ζώο που υιοθέτησα. Είναι χαρά, παρέα, ηρεμία, συντροφικότητα. Είναι μια μικρή υπενθύμιση ότι η ζωή μπορεί να γίνει πιο όμορφη με τρόπους απρόσμενους. Και όσο κι αν κάποιοι θέλουν να μας υποδείξουν τι πρέπει να μας κάνει ευτυχισμένους, η πραγματικότητα είναι ότι η ευτυχία είναι μια βαθιά προσωπική υπόθεση.

Μια υπόθεση που δεν χρειάζεται διευκρινίσεις ούτε αποδείξεις. Αρκεί να τη νιώθεις. Με ό, τι εσύ χρειάζεται να ορίσεις ως ευτυχία