Women’s Talk: Σεξισμός σε γυναίκες από γυναίκες

Επιμέλεια κειμένου: Μυρτώ Τούλα, Χρυσάνθη Αρχοντίδου 

Ως γυναίκες έχουμε, δυστυχώς, συνηθίσει να ακούμε υποτιθέμενα χιουμοριστικά σχόλια – τα οποία στην πραγματικότητα είναι ακραία μισογυνιστικά και μας προσβάλλουν βαθύτατα – για το πως είμαστε βαμμένες, για τα ρούχα που φοράμε, για τον τρόπο που μιλάμε, που συμπεριφερόμαστε, που δουλεύουμε, που οδηγούμε, που φλερτάρουμε. Είναι η συνθήκη μέσα στην οποία έχουμε γεννηθεί και αναθραφεί για αιώνες τώρα.

O σεξισμός από άνδρες προς εσένα, είναι κάτι που σε τρώει καθημερινά, τον συνηθίζεις, αντιδράς, παλεύεις για να μην υπάρχει, ορισμένες φορές δεν σε ακουμπά, δεν σε πληγώνει καν. Ξέρεις πως πάντα, θα βρουν κάτι να πουν. Ο σεξισμός όμως από γυναίκα σε γυναίκα είναι αβάσταχτος και υπάρχει και ίσως είναι πολύ πιο ισχυρός από εκείνον του άντρα.

Πολλές φορές, ο σεξισμός από γυναίκες αφήνεται μέσα από υπονοούμενα, κρύβεται πίσω από τις λέξεις ή σε διαπερνά με βλέμματα. Δεν είναι ξεκάθαρος, όμως τον καταλαβαίνεις, τον νιώθεις, τον αισθάνεσαι.

Με ένα απλό τσεκ, με ένα απλό scroll down στα social media, κάτω από video γυναικών διάσημων και μη στο Tik-Tok συνειδητοποιείς πόσο εύκολο είναι οι γυναίκες να βρίζουν τις γυναίκες. Π.χ. σε φωτογραφία της Δανάη Μπάρκα με μαγιό, υπήρξε γυναίκα που ανέφερε “η έκθεση δεν φέρνει την ομορφιά. Η ομορφιά δεν χρειάζεται ούτε αποδείξεις, ούτε υπερέκθεση.” Σε είδηση όπως εκείνη του χωρισμού της Αθηνάς Οικονομάκου, κάτω στα σχόλια, υπήρχαν επίσης γυναίκες που σχολίαζαν την απόφασή της και την ονόμαζαν ως “ανίκανη μάνα“.

Στο sextape της Ιωάννας Τούνη, εξίσου υπήρχαν γυναίκες που έλεγαν το ήθελε, αμφισβητούσαν όλα της τα τραύματα. Η Αφροδίτη Λατινοπούλου, εξίσου γυναίκα και η ίδια της, αποκάλεσε αντιαισθητικές τις γυναίκες που έχουν κυτταρίτιδα και τρίχες, επειδή η ίδια της έχει καλά γονίδια και δεν εμφάνισε ποτέ, ή είχε τα χρήματα για αποτρίχωση, και laser. Εν πάση περιπτώσει, μπορούμε να σας καταγράψουμε δεκάδες περιπτώσεις – ακόμη και σε υποθέσεις βιασμών – στις οποίες οι γυναίκες έχουν βγάλει όλο το μίσος απέναντι σε άλλες γυναίκες.

Είναι από τα σχόλια που σου δίνουν μία αδιανόητα δυνατή γροθιά στο στομάχι και σε κάνουν να κατανοήσεις για ποιους λόγους η κοινωνία η ίδια δεν κάνει βήματα μπροστά. Καλώς η κακώς, ναι η πατριαρχία φέρει τεράστιο μερίδιο ευθύνης, για δεκάδες πράγματα που μας υποβαθμίζουν. Αλλά πως οι γυναίκες να βγουν μπροστά, όταν στο μυαλό σου θεωρείς πως τουλάχιστον σε αυτές μπορείς να βασιστείς, αυτές μπορούν να σε πάρουν από το χέρι και να σου πουν “σε καταλαβαίνω”, “πέρασα τα ίδια”, είμαι εδώ“, όμως τελικά σου δίνουν μία κλοτσιά ακόμη.

Ψυχολογικά θα λέγαμε πως οι άνθρωποι που σε βυθίζουν, που σου κάνουν υποτιμητικά σχόλια, που σου βγάζουν χολή, δεν τα έχουν καλά με τον ίδιο τους τον εαυτό, πως βγάζουν complex όπου έχουν χώρο, πολλές φορές κρύβονται πίσω από την οθόνη σαν μαξιλάρι ασφαλείας και άλλες φανερώνονται όταν θα είσαι ευάλωτη και δεν θα μπορείς να αντισταθείς. Κοινωνικά όμως, όταν μία τόσο μεγάλη ομάδα δεινοπαθεί, εκρήγνυται και εντέλει καταλείπεται και μέσα σε αυτήν υπάρχουν “μέλη” της που μπορούν να την υποβαθμίσουν, αποδεικνύεται απλώς πως στα τόσα χρόνια που ανήκουν στην ομάδα αυτή, δεν την αφουγκράστηκαν ποτέ και δεν κατάφεραν να πάρουν τίποτε από εκείνη.

Είμαστε μάρτυρες, δεκάδες φορές σε συζητήσεις γυναικών που επιλέγουν να σχολιάσουν τις επιλογές άλλων γυναικών. Και όχι ευγενικά, άλλα πληγωτικά, κατακριτικά και επικριτικά, με μένος, και ένταση. “Γιατί άφησε τα παιδιά της ενώ ο σύζυγος της την χτυπούσε”, “εντάξει ένα χαστούκι ήταν, θυματοποιήθηκε”, “μα είναι ρούχα αυτά που φοράει;”, “δες την κυτταρίτιδα της είναι αηδιαστική”. Ενώ όντως οι ίδιες γυναίκες που κάνουν αυτά τα σχόλια μπορεί να έχουν πέσει οι ίδιες θύματα φραστικής, σεξιστικής και παρενοχλητικής συμπεριφοράς, είναι ανίκανες να δείξουν συμπόνια και ενσυναίσθηση σε άλλη γυναίκα. Ο σεξισμός λοιπόν από γυναίκα σε γυναίκα είναι πολύ πιο βαρύς, από εκείνον του άντρα, σαν να χάνεις έναν σύμμαχο που τον είχες δεδομένο, σαν να νοιώθεις κατώτερη από τις άλλες, σαν να ντρέπεσαι ακόμη περισσότερο για το σώμα σου και τα πιστεύω σου.

Προφανώς, όλες, έχουμε μεγαλώσει με πρότυπα γυναικών από τις προηγούμενες γενιές, όπως οι μανάδες και οι γιαγιάδες μας, που τους ήταν εύκολο, να σχολιάσουν ότι βάλαμε κιλά και το σώμα μας άλλαξε, ότι βγάλαμε ακμή, ότι έχουμε αγόρι, ότι δεν έχουμε αγόρι. Προφανώς επίσης, αυτά τα σχόλια μας πλήγωσαν και ξέρουμε πως δεν θα τα κάνουμε με αυτόν τον τρόπο στις κόρες μας. Ανήκουμε στην γενιά των γυναικών που μίλησαν, που ξεσηκώθηκαν, που αγανάκτησαν που διεκδικούν την ελευθερία και ευτυχώς το κύμα είναι πολύ πιο μεγάλο από εκείνες που προκαλούν την εσωτερικευμένη καταπίεση. Όμως, αν δεν εξαλειφθούν αυτά τα ελάχιστα περιστατικά που έχουν μείνει, απέναντι μας τότε πραγματικά, το βήμα μπροστά δεν θα έρθει.

Καλώς ή κακώς, δεν αντιδρούμε όλες μας το ίδιο. Δεν έχουμε τον ίδιο δυναμισμό ή την ίδια ευαισθησία. Άλλες από εμάς ακούνε σχόλια που τις προσβάλλουν και με την πρώτη ευκαιρία αντιδρούν, τα πολεμούν, πάνε κόντρα στα κατεστημένα, υπερασπίζονται τον εαυτό τους με κάθε δυνατό τρόπο. Άλλες, αφήνουν σεξιστικά σχόλια να περάσουν και να μην τις ακουμπήσουν. Αυτό που φτάνει στα αυτιά τους, μπορεί να τις ενοχλεί αλλά το αφήνουν να το πάρει ο αέρας, δεν το σχολιάζουν, δεν νιώθουν την ανάγκη να απαντήσουν. Άλλες πάλι, ακούνε τα περιφρονητικά σχόλια και τα αποδέχονται. Μπορεί να γελάσουν με αυτά, να συμφωνήσουν και να υιοθετήσουν. Μετά την αποδοχή τους, όπως είναι επόμενο, έρχεται η προβολή τους σε άλλες γυναίκες. Σε αυτήν την τελευταία περίπτωση, οι πεποιθήσεις της πατριαρχίας έχουν ριζωθεί τόσο βαθιά μέσα τους, που είναι σχεδόν αδύνατον να τις ξεριζώσεις.

Μεταξύ γυναικών έχει κολλήσει η “ρετσινιά” ότι κυριαρχεί η κατινιά και το κράξιμο. Είμαστε κουτσομπόλες, σχολιάζουμε τα ρούχα της διπλανής μας στο δρόμο άμα τα βρούμε “κιτς”, δεν αντέχουμε να συγκατοικήσουμε στο ίδιο σπίτι για πάνω από 3 μέρες γιατί θα “σκοτωθούμε” μεταξύ μας, κράζουμε την καινούργια κοπέλα του πρώην μας, αποκαλώντας την “γκόμενα” και την κατηγορούμε για τις συμπεριφορές του άνδρα. Με αυτήν την “κίτρινη” κουλτούρα και το αίσθημα ανταγωνισμού ανάμεσά μας να έχει δημιουργηθεί όχι από εμάς τις ίδιες, αλλά από τα στίγματα της πατριαρχικής κοινωνίας που έχουν χαραχθεί υποσυνείδητα στα μυαλά μας και μας ακολουθούν μέχρι και σήμερα, θέλοντας και μη.

Μιλάμε για μία εσωτερικευμένη καταπίεση, για στάσεις υποτιμητικές που οι γυναίκες έχουν υιοθετήσει υποσυνείδητα και εκφράζουν όχι μόνο ως προς άλλες θηλυκότητες, αλλά και ως προς τον ίδιο τους τον εαυτό. Μέσα από τον εσωτερικευμένο μισογυνισμό, ανθίζουν δηλητηριώδεις καρποί, όπως αυτός της τοξικής θηλυκότητας. Δεν είναι λίγες αυτές που υπέρ-προβάλλουν τη σεξουαλικότητα και θηλυκότητά τους για να ικανοποιήσουν και να συμμορφωθούν στις απαιτήσεις του ανδρικού ματιού και ταυτόχρονα κρίνουν όσες δεν το κάνουν. Άλλες πάλι, κρύβονται πίσω από τον μανδύα της σεμνοτυφίας και του “μη με πουν πουτ@ν@”, για τους ίδιους ακριβώς λόγους, με κυρίαρχο, τον φόβο της κρίσης του ανδρικού φύλου.

Έρευνες και στοιχεία

Ο σεξισμός από γυναίκα σε γυναίκα είναι ένα θέμα που έχει μελετηθεί σε διάφορα πλαίσια, όπως στον εργασιακό χώρο, την εκπαίδευση, και τις κοινωνικές σχέσεις. Το φαινόμενο αυτό γνωστό ως “εσωτερικευμένος μισογυνισμός” ή “ενδοσεξισμός”, αναφέρεται στις γυναίκες οι οποίες μπορεί να υιοθετούν και να αναπαράγουν σεξιστικές απόψεις, στάσεις και συμπεριφορές απέναντι σε άλλες γυναίκες.

Κύριες διαπιστώσεις ερευνών:

1. Εργασιακός Χώρος: Έρευνες δείχνουν ότι γυναίκες συχνά κρίνουν άλλες γυναίκες πιο αυστηρά στον εργασιακό χώρο, ειδικά όταν αυτές βρίσκονται σε θέσεις εξουσίας. Αυτό μπορεί να οφείλεται σε ανταγωνισμό ή στην προσπάθεια να προσαρμοστούν στις ανδροκρατούμενες επαγγελματικές κουλτούρες.
2. Εκπαίδευση και Σχολείο: Έρευνες σε εκπαιδευτικά πλαίσια αποκαλύπτουν ότι οι δασκάλες μπορεί να είναι πιο αυστηρές με μαθήτριες σε σχέση με μαθητές, κάτι που μπορεί να σχετίζεται με εσωτερικευμένες κοινωνικές προσδοκίες και στερεότυπα σχετικά με το φύλο.
3. Κοινωνικές Σχέσεις: Σε κοινωνικό επίπεδο, ο ενδοσεξισμός μπορεί να εκδηλωθεί μέσω κριτικής για την εμφάνιση, τις επιλογές ζωής ή τις σεξουαλικές συμπεριφορές άλλων γυναικών. Αυτό το φαινόμενο συνδέεται με την κοινωνική πίεση για συμμόρφωση σε συγκεκριμένα πρότυπα θηλυκότητας.

Ερευνητικές Προσεγγίσεις:

• Ψυχολογικές Μελέτες: Μελετούν πώς οι γυναίκες εσωτερικεύουν τα πατριαρχικά στερεότυπα και πώς αυτά επηρεάζουν την αυτοαντίληψή τους και τις σχέσεις με άλλες γυναίκες.
• Κοινωνιολογικές Μελέτες: Εξετάζουν το πώς οι κοινωνικές δομές και οι πολιτισμικές πρακτικές συμβάλλουν στη δημιουργία και διατήρηση τέτοιων συμπεριφορών.
• Φεμινιστικές Προσεγγίσεις: Συχνά επικεντρώνονται στο πώς η πατριαρχία και οι κοινωνικές ανισότητες οδηγούν τις γυναίκες να αναπαράγουν συμπεριφορές που καταπιέζουν τις ίδιες και άλλες γυναίκες.