Σε κρίσιμη καμπή η αξιοποίηση του Κυβερνείου – Φόβοι για χαμένη ευκαιρία από τη μία, για μεθοδεύσεις από την άλλη

Αντιδράσεις φέρνει ο διαγωνισμός που δρομολογεί η ΕΤΑΔ για την αποκατάσταση και αξιοποίηση του Κυβερνείου (Παλατάκι) στο Δήμο Καλαμαριάς, αφού πριν μερικές εβδομάδες κατατέθηκε στο Συμβούλιο της Επικρατείας προσφυγή από συλλόγους και μεμονωμένους πολίτες.

Η προσφυγή εδράζεται στο γεγονός ότι η ΕΤΑΔ δρομολογεί το διαγωνισμό ως διαχειρίστρια του ακινήτου, έχοντας μεταγράψει μάλιστα την κυριότητά της σε αυτό και στο Κτηματολόγιο, την ίδια στιγμή που φαίνεται πως βάσει νόμου η ιδιοκτησία δεν της ανήκει.

Οι ενστάσεις των πολιτών υιοθετούνται από παρατάξεις της αντιπολίτευσης στο Δήμο Καλαμαριάς, ενώ η διοίκηση αντιλαμβάνεται μεν το πνεύμα τους, δεν κρύβει όμως και την ανησυχία της για το ότι τυχόν ακύρωση του διαγωνισμού θα καθυστερήσει ακόμα περισσότερο τις εργασίες σε ένα τοπόσημο που χρήσει εκτεταμένης ανακαίνισης.

Το «πήγαινε-έλα» του ακινήτου

Το «κουβάρι» γύρω από το ιδιοκτησιακό καθεστώς του Κυβερνείου ξεκινά το 2016, όταν στο πλαίσιο του τρίτου Μνημονίου δημιουργήθηκε Ελληνική Εταιρεία Συμμετοχών και Περιουσίας, με μοναδικό μέτοχο το Δημόσιο και σκοπό την αξιοποίηση της δημόσιας περιουσίας. Ως θυγατρική του Υπερταμείου, δημιουργήθηκε η ΕΤΑΔ, μετά από τη συγχώνευση της Κτηματικής Εταιρείας του Δημοσίου με την εταιρεία Ελληνικά Τουριστικά Ακίνητα ΑΕ.

Το 2018 με Υπουργική Απόφαση συνολικά 10.119 ακίνητα μεταβιβάστηκαν στην ΕΤΑΔ και κατ’ επέκταση στο Υπερταμείο. Από αυτά, 137 βρίσκονταν εντός του Δήμου Καλαμαριάς.

Βάσει της Υπουργικής Απόφασης, από τη μεταβίβαση εξαιρούνταν συγκεκριμένες κατηγορίες ακινήτων:

• Ακίνητα εκτός συναλλαγής και κοινόχρηστα, όπως αιγιαλοί, παραλίες και παρόχθιες εκτάσεις, υδρότοποι, περιοχές Ramsar, περιοχές Natura, αμιγώς δασικές εκτάσεις, κοινόχρηστοι χώροι κ.λπ.
• Επίσης όλα όσα είναι προορισμένα για την εξυπηρέτηση δημόσιων, δημοτικών, κοινοτικών ή θρησκευτικών σκοπών, όπως: αρχαιολογικοί χώροι, ιστορικοί τόποι, μνημεία, μουσεία, νοσοκομεία, δημόσια στάδια, πανεπιστήμια, σχολεία, γυμναστήρια, κολυμβητήρια., στρατόπεδα, αεροδρόμια, ναύσταθμοι, κτίρια, γήπεδα, αποθηκευτικοί χώροι, παρκινγκ κ.λπ., τα οποία χρειάζονται οι δημόσιες υπηρεσίες για την διεξαγωγή του έργου τους.

Η εξαίρεση των αρχαιολογικών χώρων από τα ακίνητα προς μεταβίβαση είναι κρίσιμη στην περίπτωση του Κυβερνείου, και αυτό γιατί το ιστορικό κτίριο, μαζί με το στρατόπεδο Κόδρα, είναι χαρακτηρισμένα από το 1995 ως αρχαιολογικός χώρος.

Στα τέλη του 2018, προκλήθηκαν έντονες αντιδράσεις από το γεγονός ότι από τα περίπου 10.000 ακίνητα που συμπεριλήφθησαν στη σχετική λίστα τα 2.329 εμπίπτουν στην αρχαιολογική νομοθεσία. Έτσι, το 2019 δημοσιεύτηκε νέα υπουργική απόφαση, με την οποία αυτά τα συγκεκριμένα ακίνητα εξαιρέθηκαν. Ανάμεσά τους και το Παλατάκι, εφόσον είναι χαρακτηρισμένο ως αρχαιολογικός χώρος. Έτσι, πέρασε ξανά στο «στενό» ελληνικό Δημόσιο, συγκεκριμένα στο Υπουργείο Οικονομικών.

Παράλληλα, το Φεβρουάριο του 2020 εκδόθηκε απόφαση για προσφυγή που είχε κάνει ο ίδιος ο Δήμος Καλαμαριάς στο ΣτΕ για το ζήτημα, η οποία επίσης επισφράγισε την επιστροφή του ακινήτου στο Δημόσιο.

Ωστόσο, παρά την ύπαρξη αυτών των δεδομένων, το Υπερταμείο μετέγραψε το ακίνητο στο Κτηματολόγιο λίγους μήνες μετά, το Μάιο του 2020.

Η στάση της ΕΤΑΔ

Για τέσσερα χρόνια, δεν υπήρξε κάποια εξέλιξη, με μοναδική εξαίρεση τα διαβήματα μίας πρωτοβουλίας πολιτών, της πρωτοβουλίας Σώστε το Παλατάκι. Το ιστορικό κτίριο παρέμενε ως επί το πλείστον κλειδωμένο, με μόνη εξαίρεση την παραχώρηση του προαύλιο από την ΕΤΑΔ για τη διοργάνωση events, μουσικών φεστιβάλ κτλ.

Τελικά, το 2024 υπογράφηκε ένα κοινό μνημόνιο συνεργασίας μεταξύ ΕΤΑΔ, Υπερταμείου και Ελληνικής Βουλής, με διάρκεια ισχύος μέχρι τέλη του 2026 (με δυνατότητα επέκτασης).

Το περιεχόμενο του μνημονίου παραμένει άγνωστό μέχρι στιγμής, παρόλο που έχουν επανειλημμένα ζητήσει να τους κοινοποιηθεί παρατάξεις του Δήμου Καλαμαριάς, πολίτες αλλά και βουλευτές. Αυτό γίνεται, από πλευράς ελληνικού κράτους, με την αιτιολογία ότι υπάρχουν ρήτρες εμπιστευτικότητας.

Ο διαγωνισμός του 2025 και η προσφυγή

Τελικά, φτάσαμε στο φετινό καλοκαίρι, όταν και η ΕΤΑΔ προκήρυξε διεθνή διαγωνισμό για τη μελέτη αποκατάστασης και λειτουργίας του Κυβερνείου.

Αυτόν τον διαγωνισμό επιχειρούν να αναστείλουν, και σε επόμενη φάση να ακυρώσουν ο Σύλλογος Κατιρλιωτών «Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος», ο Πολιτιστικός Πολιτιστικός και Μορφωτικός Σύλλογος Νέας Κρήνης «Μπουμπουλίνα» και περίπου 30 μεμονωμένοι πολίτες.

Ο αντιπρόεδρος του Συλλόγου Κατιρλιωτών, Διαμαντής Μαστρογιαννάκης, παραθέτει το ιστορικό που τους οδήγησε στην προσφυγή:

«Εμείς, σαν σύλλογος, ζητήσαμε το Μάρτιο του 2025 από τη νομική υπηρεσία του Δήμου να τοποθετηθεί ως προς το ζήτημα του Κυβερνείου. Μας κοινοποίησε μία εμπεριστατωμένη επιστολή. Σε αυτήν αναφέρεται σε όλα τα ακίνητα που μεταβιβάστηκαν στο Υπερταμείο και εντέλει ανακλήθηκαν υπέρ του Δήμου. Για το Κυβερνείο σημειώνει ότι είναι το μόνο ακίνητο που δεν έχει επιστρέψει οριστικά στο Ελληνικό Δημόσιο και ακόμα φαίνεται στο Κτηματολόγιο ως φερόμενη ιδιοκτήτης η ΕΤΑΔ, κάτι που χρήζει “κτηματολογικής διόρθωσης”.

» Έπειτα, κοινοποιήσαμε ένα εξώδικο στο Υπουργείο Οικονομικών με το οποίο ζητάμε να ενεργήσει ούτως ώστε το Παλατάκι να επιστρέψει και κτηματολογικά στο Ελληνικό Δημόσιο. Πράγματι, το Νομικό Συμβούλιο του Κράτους κινητοποιήθηκε και κατέθεσε αίτηση στην Κτηματική Υπηρεσία του Δημοσίου, στο Υπουργείο Πολιτισμού και στην Εφορεία Αρχαιοτητών Πόλης Θεσσαλονίκης, ζητώντας να τοποθετηθούν ως προς την καταγγελία μας. Η Εφορεία Αρχαιοτήτων Πόλης Θεσσαλονίκης απάντησε εντός τριών ημερών. Επιβεβαίωσε στο Νομικό Συμβούλιο του Κράτους ότι πράγματι το Κυβερνείο βρίσκεται εντός του κηρυγμένου αρχαιολογικού χώρου του Κόδρα. Από εκεί και πέρα, σιωπή. Δεν γνωρίζουμε αν η ΕΤΑΔ απάντησε και τι απάντησε.

Σε συνέχεια του εξωδίκου, αν θέλετε, είναι και αυτή η αίτηση ακύρωσης που καταθέσαμε στο Συμβούλιο της Επικρατείας».

«Εδώ έχουμε να κάνουμε με κάτι παραπάνω από ένα κτίριο»

Ρωτάμε τη γνώμη του κ. Μαστρογιαννάκη για το ενδεχόμενο να καθυστερήσει επί μακρόν η αξιοποίηση του ακινήτου λόγω της προσφυγής και απαντά:

«Το ζήτημα για εμάς δεν είναι μόνο το κτίριο. Εδώ έχουμε μία καταστρατήγηση στο κράτος δικαίου. Δεν εφαρμόζεται μία απόφαση του Συμβουλίου Επικρατείας που έχει εκδοθεί από το 2020. Με τις ενέργειές της, η ΕΤΑΔ υφαρπάζει δημόσια περιουσία οικονομικής και πολιτιστικής αξίας ανυπολόγιστης. Λόγω των επαφών μας με την Εφορεία Αρχαιοτήτων, είμαστε σε θέση να ξέρουμε ότι τα ευρήματα στο Κόδρα και κατ’ επέκταση στο Κυβερνείο είναι πάρα πολύ σημαντικά για την πόλη της Θεσσαλονίκης.

» Γνωρίζουμε —και δεν το λέμε εμείς, το λέει η ίδια η ΕΤΑΔ— ότι αυτήν τη στιγμή το κτίριο δεν κινδυνεύει. Δεν υπάρχει πρόβλημα ούτε με τη θεμελίωσή του ούτε υπάρχει φόβος να καταρρεύσουν τα πρανή. Η αποκατάσταση αφορά κάποια ζητήματα που αφορούν τον φέροντα οργανισμό του κτιρίου, δηλαδή τους σοβάδες, κάποια μεταλλικά στοιχεία, κάποια διακοσμητικά στοιχεία. Ναι, αυτά χρήζουν ανακαίνισης και εννοείται ότι θέλουμε να γίνει. Απλώς, εμείς λέμε να μην κάνει την ανακαίνιση η ΕΤΑΔ αλλά ο πραγματικός κύριος του κτιρίου, που είναι το Ελληνικό Δημόσιο».

Τι δηλώνουν παρατάξεις του Δήμου

Την περασμένη Δευτέρα, ο σύλλογος Κατιρλιωτών παραστάθηκε στο δημοτικό συμβούλιο του Δήμου Καλαμαριάς, ζητώντας από το σώμα:

«α) Να καταγγείλει και να αμφισβητήσει με κάθε πρόσφορο τρόπο την παράνομη και καταχρηστική κυριότητα του Κυβερνείου από την ΕΤΑΔ ΑΕ.

β) Ταυτόχρονα να εκκινήσει όλες τις διαδικασίες με το Υπουργείο Οικονομικών με σκοπό το εν λόγω ακίνητο να επιστρέψει στον πραγματικό δικαιούχο, το Ελληνικό Δημόσιο, και στη συνέχεια να ζητήσει την άνευ αντιτίμου παραχώρησή του στο Δήμο Καλαμαριάς ή σε φορέα Δημοσίου Δικαίου που θα συμμετέχει και ο Δήμος Καλαμαριάς, για κοινόχρηστες και κοινωφελείς χρήσεις.

γ) Το Κυβερνείο είναι οργανικό και αναπόσπαστο κομμάτι του πρώην στρατοπέδου Κόδρα. Να περιληφθεί πάραυτα στο επικείμενο σχεδιασμό αξιοποίησης του πρώην στρατοπέδου».

Υπέρ της πρότασης τάχθηκε η πλειοψηφία των συμβούλων της αντιπολίτευσης, όμως τελικά δεν ψηφίστηκε, καθώς την καταψήφισε η διοικούσα παράταξη.

H δήμαρχος Καλαμαριάς, Χρύσα Αράπογλου, εξηγεί την απόφαση της διοίκησης να καταψηφίσουν την πρόταση:

«Είναι πάγια θέση μας, ως παράταξης και δημοτικής αρχής, να υλοποιηθεί η απόφαση του ΣτΕ από το 2020 και να εγγραφούν όλα τα ακίνητα στο Δημόσιο, συμπεριλαμβανομένου του Κυβερνείου.

» Συμφωνούμε γενικά με τις διεκδικήσεις του Συλλόγου Κατιρλιωτών ως προς τη διατήρηση του δημόσιου χαρακτήρα του Κυβερνείου. Ωστόσο, πιστεύουμε ότι βρισκόμαστε σε μια κρίσιμη στιγμή για το μέλλον του ακινήτου, και αυτό γιατί μια εμπλοκή στο διαγωνισμό της ΕΤΑΔ τώρα, ίσως στερήσει από το Δήμο και την πόλη μια ευκαιρία που δεν ξέρουμε πότε θα εμφανιστεί ξανά.

Υπό αυτό το πρίσμα, η παράταξή μας προχώρησε και στην καταψήφιση του σχετικού ψηφίσματος που έφερε ο σύλλογος στο δημοτικό συμβούλιο της περασμένης Δευτέρας, διότι δεν συμφωνούμε με ορισμένες διατυπώσεις».

Ο Γιάννης Δαρδαμανέλης, πρώην δήμαρχος Καλαμαριάς και επικεφαλής της μείζονος αντιπολίτευσης στο δημοτικό συμβούλιο, δηλώνει στην Parallaxi:

«Δεν υπάρχει κάποιος που αυτή τη στιγμή θεωρεί ότι έπρεπε ή ότι πρέπει να είναι στην ΕΤΑΔ περασμένο το ακίνητο στο Κτηματολόγιο. Θεωρώ ότι όλοι το αποδέχονται αυτό, ακόμη και αυτοί που ισχυρίζονται να μην κάνουμε το παραμικρό. Ακόμη και αυτοί λένε ότι όντως έχουμε δίκιο ως Δήμος να λέμε ότι αυτό είναι μια ιδιοκτησία η οποία πρέπει να είναι στο Ελληνικό Δημόσιο και στο Υπουργείο Οικονομικών. Παρόλα αυτά, υπάρχουν κάποιοι οι οποίοι —δεν ξέρω τι πληροφορία έχουν— λένε ότι δεν θέλουν να ρισκάρουν την όποια αξιοποίηση του Κυβερνείου, μια αξιοποίηση η οποία δεν έχει επικοινωνηθεί στην πόλη.

» Το έχω ζητήσει τουλάχιστον τρεις ή τέσσερις φορές το μνημόνιο στο Δημοτικό Συμβούλιο.

» Η απάντηση της διοίκησης είναι ότι δεν έχουν λάβει γνώση αυτού του μνημονίου. Εμείς, ως μία σοβαρή πιστεύω, παράταξη δεν μπορούμε ούτε να πανηγυρίζουμε για το τι γίνεται ούτε να κινδυνολογούμε, χωρίς να έχουμε κάποιο μνημόνιο στα χέρια μας.

» Σε κάθε περίπτωση, δεν μπορούμε να αποδεχτούμε τίποτα να προχωρήσει αν είναι εν κρυπτώ. Διατηρούμε μια στάση, πρώτα απ’ όλα, κριτικής προς τη διοίκηση, η οποία δεν είναι δυνατόν ενάμιση χρόνο μετά να συζητάμε αν υπάρχει αυτό το μνημόνιο και ποιος το έχει. Αν μην τι άλλο, έπρεπε με τον όποιο τρόπο να έχει φτάσει στα χέρια μας και από κει και πέρα να μπορούμε να έχουμε μια σοβαρή θέση και άποψη για το ζήτημα. Είναι το τοπόσημο του Δήμου Καλαμαριάς. Εγώ χαρακτηριστικά έλεγα και λέω ότι το παλατάκι είναι ό,τι είναι ο Λευκός Πύργος για τη Θεσσαλονίκη. Οπότε, νομίζω ότι δεν μπορούμε να παίζουμε με τέτοια ζητήματα.

» Εμείς αυτήν τη στιγμή γινόμαστε θεατές σε ένα θέατρο του παραλόγου, ανάλογα με την κομματική ταυτότητα του καθενός. Όπως γνωρίζετε, είμαστε ανεξάρτητοι ως παράταξη. Οι υπόλοιποι, ανάλογα με το πού ανήκουν και τι συμφέροντα εξυπηρετούν, οι μισοί να κατηγορούν αυτό που πάει να γίνει στο κυβερνείο και οι άλλοι μισοί χειροκροτούν. Ως σοβαρή παράταξη και ως σοβαροί πολίτες δεν μπορούμε παρά μόνο να διεκδικήσουμε να δούμε τι λέει αυτό το μνημόνιο». 

Υπέρ της πρότασης τάχθηκε η παράταξη Καλαμαριά Πρώτη Ξανά, με τον επικεφαλής Άρη Τεμεκενίδη να σχολιάζει:

«Αυτό που εμείς έχουμε δηλώσει από την αρχή είναι να αναστηλωθεί το Παλατάκι και, φυσικά, να διασφαλιστεί ότι θα είναι σε δημόσια χρήση, πιθανόν μέσα από έναν φορέα στον οποίο θα συμμετέχει και ο Δήμος, γιατί δεν μπορεί εμείς να φιλοξενούμε ένα τέτοιο στολίδι μέσα στην πόλη μας και να μην έχουμε λόγο για τη λειτουργία του, για την ιστορικότητά του, για το τι θα φιλοξενήσει, για το πολιτισμό που πρέπει να φιλοξενήσει. 

» Και βέβαια, όταν ήρθε η πρόταση από το Σύλλογο Κατιρλιωτών στο δημοτικό συμβούλιο, υποστηρίξαμε την πρόταση, που στην πραγματικότητα αυτό που διατύπωνε ήταν η ανησυχία για το τι πάει να γίνει στο Πανατάκι.

» Υπάρχει ένα υπογεγραμμένο μνημόνιο μεταξύ της Βουλής των Ελλήνων, του Υπερταμείου και της Εταιρείας Ακινήτων Δημοσίου του οποίου το περιεχόμενο δεν γνωρίζει κανένας και είναι ένα επτασφράγιστο μυστικό που θα καθορίσει όχι μόνο την αναστήλωση αλλά και τις χρήσεις που θα έχει το ίδιο το Κυβερνείο, για τις οποίες εμείς δεν έχουμε καμία πληροφόρηση. 

» Και το τρίτο και σημαντικό είναι ότι με τον τρόπο με τον οποίο ξεκινάει όλη αυτή η ιστορία δεν διασφαλίζεται μία από τις βασικές προϋποθέσεις, που είναι ότι το Παλατάκι είναι αδιάσπαστο και αδιαίρετο τμήμα με το στρατόπεδο Κόδρα. Είναι στην ουσία η προβολή του στρατοπέδου προς τη θάλασσα.

» Για όλα αυτά υποστηρίξαμε ως παράταξη την πρόταση αυτή. 

» Ζητήσαμε επανειλημμένα από τη Δήμαρχο ενημέρωση. Η ίδια είπε ότι το ζήτησε, αλλά δεν το έχει λάβει. Αυτό από μόνο του προκαλεί μια σοβαρή ανησυχία για το τι πάει να γίνει.

» Παλιότερα έχουν διατυπωθεί από κυβερνητικά στελέχη διάφορες επικίνδυνες ιδέες για το Παλατάκι: να γίνει μπουτίκ ξενοδοχείο ή τίποτα τέτοιο. Εμείς είμαστε απέναντι σε αυτό. Θέλουμε να είναι ένας χώρος ιστορικής μνήμης. Λίγο πιο κάτω είναι η πλαζ Αρετσούς, που είναι τα παλιά απολυμαντήρια, δηλαδή εκεί που ξεβράστηκαν στην ουσία από τα καράβια από το 1922-1924 δεκάδες χιλιάδες πρόσφυγες. Παλιότερα υπήρχαν ιδέες για να γίνει το παλατάκι ένας χώρος ιστορικής μνήμης. Να στεγάσει ίσως το Συμβούλιο Απόδημου Ελληνισμού. Να είναι ένας χώρος πολιτισμού, ιστορίας, μουσειακός, τεχνών κλπ. και να στεγάσει εκεί όλο το σύνολο των εκδηλώσεων που θα μπορούσαν να γίνουν σε συνδυασμό με το στρατόπεδο. Όλα αυτά δεν ξέρουμε, δεν έχουμε καμία πληροφόρηση.

Επίσης, το ανησυχητικό είναι ότι και πολλοί βουλευτές διαφόρων κομμάτων της αντιπολίτευσης ζητήσαν να ενημερωθούν ως βουλευτές του Κοινοβουλίου για το συγκεκριμένο μνημόνιο, ακόμη δεν έχουν λάβει καμία απάντηση.

Όλα αυτά γενικά τα εν κρυπτώ κρύβουν από πίσω και κάποιες εκ των πονηρού μεθοδεύσεις».