Όταν τα πρότυπα καταρρέουν- Οι συντάκτες της Parallaxi γράφουν…
Και όταν τα είδωλα γκρεμίζονται τι νοιώθεις;
Κάποιοι λένε πως τα παιδιά χρειάζονται στη ζωή τους καλά πρότυπα κι άλλοι πιστεύουν ότι το μόνο που χρειάζονται είναι «ήλιος, αγκαλιές κι ένα καλό παράδειγμα». Πάντα πίστευα ότι δίκιο έχουν οι τελευταίοι.
Όλοι στη ζωή μας είχαμε πρότυπα. Κάποια κατέρρευσαν με κρότο κι άλλα παραμένουν ακόμα ακλόνητα. Κάποια κατέρρευσαν ξαφνικά, σε μια νύχτα κι άλλα τα έφθειρε ο χρόνος, η συνήθεια, η επανάπαυση. Όπως όλες οι σχέσεις στις ζωές των ανθρώπων, έτσι κι αυτή μεταξύ προτύπων και θαυμαστών τους, αυτό που έχει σημασία είναι η δυναμική και η συνέχειά: Οι σχέσεις καλλιεργούνται, «ποτίζονται», θέλουν φροντίδα και συνέπεια, δεν είναι «άπαξ».
Έχω την αίσθηση πως τα καλύτερά μας πρότυπα δεν έμαθαν ποτέ ότι υπήρξαν τέτοια στη ζωή μας. Κι έτσι διασώθηκαν. Γλύτωσαν από την αυταρέσκεια. Απέφυγαν την εξουσιαστικότητα επάνω μας. Δεν μας επέβαλλαν την αυθεντία τους.
Περνώντας τα χρόνια, κάποια στιγμή συνειδητοποιείς πως κι εσύ γίνεσαι πρότυπο για ανθρώπους, συνήθως νεότερους στην ηλικία, αν και όχι πάντα. Μάτια που σε κοιτούν και περιμένουν ένα νεύμα, μια εκτίμηση, ένα θαύμα. Τότε συνειδητοποιείς το βάρος της ευθύνης. Κι ακόμα εντονότερα όταν πια καταλαβαίνεις πως μια στιγμή αδυναμίας μπορεί να προκαλέσει την απόλυτη απογοήτευση σε αυτόν που σε πιστεύει, που σε θαυμάζει, που σε ακολουθεί. Ο μόνος τρόπος να διαφυλάξεις την εικόνα του προτύπου που αποτελείς είναι… να συνεχίσεις τις σωστές πράξεις. Γιατί πρότυπο γίνεσαι με αυτά που πράττεις κι όχι με αυτά που λες.
Οι συντάκτες της Parallaxi, ίσως και να καταλαβαίνουν τι εννοώ.
*Ακης Σακισλόγλου
Έχουμε όντως ανάγκη από πρότυπα;
Sic transit gloria mundi
Κάνοντας μια μίνι αναδρομή, μπορώ να πω με πλήρη βεβαιότητα πως θυμάμαι καθαρά τον εαυτό μου να αποθεώνει στο παρελθόν προσωπικότητες γνωστές στο ευρύ κοινό. Ανθρώπους που στο μικρό μυαλό μου ξεχείλιζαν ταλέντο, επιτελούσαν ένα θεάρεστο έργο και γενικώς «συμπύκνωναν» πάνω τους κάθε είδους αρετή. Αυτοί οι άνθρωποι ήταν για εμένα ένας ισχυρός δείκτης του πώς πρέπει να κινούμαι στη ζωή ή καλύτερα με ποιες αξίες οφείλω να πορεύομαι. Από ηθοποιούς, ερμηνευτές μέχρι ζωγράφους, αγωνιστές ή και πασίγνωστους αθλητές.
Χρειάστηκαν μόλις μερικές δόσεις αποκαλύψεων ή δηλώσεων από τα εξιδανικευμένα αυτά πρόσωπα για νιώσω την απόλυτη απογοήτευση/ παγωμάρα και τελικά να γκρεμιστεί ένας ολόκληρος κόσμος μέσα μου. Ήταν εκείνες οι φορές που ήρθαν ξανά στο μυαλό μου οι ρήσεις που συνηθίζει να επαναλαμβάνει η αδερφή μου: “Sic transit gloria mundi”.
Η ίδια και οι Ρωμαίοι είχαν και έχουν απόλυτο δίκιο. Έτσι ακριβώς παρέρχεται η δόξα του κόσμου. Γι’ αυτό και σήμερα φροντίζω ώστε ουδείς- σχεδόν- να μοιάζει τόσο «λαμπερός» και ένδοξος στα μάτια μου. Και αυτό στ’ αλήθεια βοηθάει. Είναι, θα έλεγα, ένας υπέροχος τρόπος να νιώθω σήμερα πια απάθεια, διώχνοντας μακριά κάθε συναίσθημα απογοήτευσης και παγωμάρας. Δοκιμάστε το…
*Στέλλα Παϊσανίδη
Οι εύκολες και δύσκολες διαχωριστικές γραμμές
Όταν ακούς μουσική, κρίνουν τα αυτιά και ασυναίσθητα η ψυχή, όταν διαβάζεις ένα βιβλίο παίζουν μόνο τα γράμματα που έγραψε ή πληκτρολόγησε ένας άνθρωπος ή όταν παρατηρείς έναν πίνακα, αποκλειστικό ρόλο παίζει η οπτική εικόνα. Σε καμία από τις τρεις περιπτώσεις, καθώς σε ερεθίζει, σε γαργαλάει ένα δημιούργημα δεν κρίνεται το δημιούργημα από το χαρακτήρα και τις απόψεις του δημιουργού. Τουλάχιστον τις περισσότερες φορές. Δεν μιλάμε για την περίπτωση που οι απόψεις διαφαίνονται ξεκάθαρα στο έργο. Τα παραδείγματα είναι πολλά, Νταλί, Σελίν, Ουελμπέκ.
Είναι μεγάλο σφάλμα και πλήγμα για την τέχνη να την κρίνουμε με προκατάληψη που προέρχεται από το δημιουργό του. Εννοώ πως είναι άδικο παρακολουθώντας μια ερμηνεία ενός φασίστα ηθοποιού να την απαξιώσουμε, ενώ είναι στα αλήθεια εντυπωσιακή.
Όμως, επειδή είμαστε άνθρωποι και αρκετοί δεν παρακινούμαστε αποκλειστικά από το έργο, αλλά από ένα πλέγμα πληροφοριών και στοιχείων, είναι λογικό και θεμιτό, κάποιος να μην πιάσει καν στα χέρια του ένα βιβλίο ενός μισάνθρωπου, επειδή δεν του ταιριάζει, δεν του κολλάει από θέση αρχής, είναι κατανοητό κάποιος να μην πατήσει το πόδι στο θέατρο, επειδή ο σκηνοθέτης είναι ρατσιστής του κερατά. Γιατί καλώς ή κακώς η τέχνη δεν λειτουργεί αντικειμενικά, όπως ένα πιάτο ή ένα πιρούνι. Η αποδοχή ενός έργου τέχνης είναι επιβράβευση προς το δημιουργό του.
Αυτό που θέλω να πω είναι ότι δημιούργημα και δημιουργός μπαίνουν σε ένα ζύγι, συνειδητό ή μη. Αν το έργο είναι μεγαλύτερο από τα κακώς κείμενα του δημιουργού του δεν θα προκαλέσει αποστροφή από το πρώτο ο τελευταίος. Αν όμως τα κακώς κείμενα του δημιουργού συγκρούονται τόσο έντονα με προσωπικά όρια ανοχής, τότε ναι καλά θα κάνουν και θα συμπαρασύρουν και το έργο του. Το ζήτημα έγκειται στα όρια. Ας είναι ο καθένας υπεύθυνος για το πόσα πράγματα θα κάνει και θα δει στην τέχνη. Άλλωστε δεν χρειάζεται να είσαι μπάσταρδος για να κάνεις τέχνη, ούτε να καταπίνεις την παιδεραστία για να δείξεις φιλότεχνος.
*Xρήστος Ωραιόπουλος
Όσα αισθάνονται οι συντάκτες μας μπροστά σε μία πιθανή δεύτερη καραντίνα
Όταν οι βιτρίνες σπάνε.
Ζούμε σε μία κοινωνία απόλυτα στερεοτυπική. Από μικρά παιδιά συνηθίζουμε να λέμε ”θέλω να μοιάξω σε αυτόν” ή συνηθίζουμε να ακούμε ”κοίτα τι έκανε αυτός κι εσύ έτσι πρέπει να γίνεις”. Μόλις λοιπόν κάνεις τις επιλογές σου περί επαγγελματικού μονοπατιού, στο μέλλον της ζωής, επιλέγεις κάποια πρόσωπα και τους δίνεις δύναμη. Η δύναμη που παίρνουν από εσένα και όλους εμάς είναι πανίσχυρη για να δημιουργήσει την κατάλληλη εικόνα ενός ιδανικού προσώπου, που κρέμεσαι από τα χείλι του, που του κλέβεις μικρά εξωτερικά και εσωτερικά χαρακτηριστικά, που το λέγειν του είναι ”ευαγγέλιο” για εσένα.
Και ενώ ζεις χρόνια με αυτή την εικόνα του πανίσχυρου και θεϊκού αρκεί μία στιγμή για να σπάσει μία βιτρίνα και να φανερωθεί το από μέσα που συχνά πυκνά είναι άκρως απογοητευτικό. Σοκάρεσαι και σοκάρεσαι όχι μονάχα γιατί του έδωσες δύναμη, αλλά για τον λόγο του ό,τι τον αισθάνθηκες φίλο σου γιατί απλά δεν περίμενες ένας τόσο ”τέλειος άνθρωπος” να είναι το σύμβολο της ξεφτίλας, της αηδίας. Πολλές φορές τα είδωλα και τα πρότυπα που έχουμε είναι ξέρεις εκείνοι που στη ζωή τους τα είχαν όλα, χρήματα, δόξα, τιμή, πολυτέλειες, εξυπνάδα μα όλα αυτά αν ξεθωριάζουν θα δεις το απόλυτο ψέμα. Και τότε ξεκινούν τα ερωτήματα, μα είχε τόσο δυνατό λέγειν, μα έχει τόσο καλή φωνή μα μα μα…
Η απόλυτη αμφισβήτηση ένας φαύλος ατελείωτος κύκλος. Γυαλιστεροί άνθρωποι, υπεράνω πάσης υποψίας, που πλήγωσαν, ταπείνωσαν, τραυμάτισαν και στιγμάτισαν αθώες ψυχές. Επειδή απλά είχαν την δύναμη και γνώριζαν πως η βιτρίνα τους δεν θα σπάσει ποτέ. Μα έσπασε. Και ενώ εσύ βλέπεις απλά τα γυαλιά τους και τα πατάς, περνάς πια στη φάση της ακύρωσης του έργου και των θεϊκών δυνατών συστατικών που τους είχες χτίσει για εκείνους.
Και μπορεί να άργησε μα έφτασε αυτή η ώρα της «ακύρωσης» του ”μποϊκοτάζ ”και της απαξίωσης απέναντι σε διάσημα πρόσωπα με παραβατικές και αμφιλεγόμενες συμπεριφορές. Που μπορεί να δημιούργησαν με δόλιους και μη τρόπους την φανταχτερή ζωή τους, το απόλυτο είδωλο για όλους εμάς μα μέσα από την έπαρση για την “ιερότητά” τους ήρθε στο φως η απόλυτη μικρότητά τους. Είναι κρίμα να γκρεμίζονται είδωλα επειδή δεν μπορούν να τιθασεύσουν τις ορμές τους, αλλά από την άλλη είναι η αρχή για την απόλυτη κάθαρση των προτύπων που συνηθίσαμε να έχουμε μέχρι τώρα. Είναι μία μεγάλη γροθιά στο μυαλό για να αρχίσεις να αναρωτιέσαι σε ποιους έχεις δώσει δύναμη για να κινούν τα νήματα.
*Μυρτώ Τούλα
Αναδρομική έκπτωση.
Ακούγοντας όλες τις συνταρακτικές αποκαλύψεις και καταγγελίες διαλύονται είδωλα και θαυμαστές. Άνθρωποι που έμπαιναν καθημερινά στο σπίτι μας μέσω της τηλεόρασης και των ευχάριστων τηλεοπτικών προϊόντων τους, σήμερα ξεγυμνώνονται και αποκαθηλώνονται. Και έτσι πρέπει.
Διότι σε αυτή την περίπτωση, δεν μιλάμε για αυτοκαταστροφικό κρεσέντο που σου προκαλεί μια μελαγχολική απορία : “γιατί αυτός ο άνθρωπος ενώ είναι τόσο πετυχημένος και έξυπνος να τα κάνει όλα αυτά;” (οπως πχ λέγαμε κάποτε για τον Μαραντόνα). Όλη αυτή η έκθεση τους αξίζει. Δεν είναι άνθρωποι που μη μπορώντας να διαχειριστούν την επιτυχία ή την ευφυΐα τους γίνονται μια κινούμενη ταραχή με θύμα τον εαυτό τους. Αυτοί οι άνθρωποι πλήγωσαν κόσμο και οικογένειες. Εκμεταλλεύτηκαν και επέβαλαν με χυδαίο και απάνθρωπο τρόπο την κίβδηλη ανωτερότητα τους. Στην πραγματικότητα είχαν απλά εξουσία, όχι ανωτερότητα.
Και τώρα πολλά χρόνια μετά χάνουν και την εξουσία. Συνδυάσαμε την παιδική μας ηλικία με την επιτυχία τους. Που να ξέραμε. Τώρα ήρθε η ώρα αναδρομικά να αποτάξουμε την αξία που δώσαμε σε πρόσωπα που δεν την άξιζαν. Γιατί αυτό επιβάλει ο σεβασμός στα θύματα τους και η αποστροφή στις πράξεις τους.
*Bαγγέλης Θεοδωράκης
Τόσο καλός ηθοποιός και να κάνει τέτοια πράγματα;
Δεν ξέρω αν είναι το τηλεοπτικό γυαλί ή το θεατρικό σανίδι, αλλά πάντα υπήρχε -και υπάρχει- ένας θαυμασμός για εκείνους που εμφανίζονταν εκεί. Δεν είχε σημασία ποιος ήσουν απλά ότι εμφανίστηκες, ότι δεκάδες άτομα σε είδαν και στην χώρα του φαίνεσθαι αυτό έχει μεγάλη σημασία. Ο καθένας μπορούσε να δείξει ότι ήθελε, να γίνει διάσημος σε δευτερόλεπτα, να ξεκινήσει καριέρες που άλλοι μοχθούν για χρόνια. Με ένα επεισόδιο ή με μία δήλωση σου ξαφνικά διάσημος.
Γι’ αυτό και όταν κάποιος έκανε μία ατυχή δήλωση όπως συνηθίζουμε να λέμε ή γινόταν πρωταγωνιστής σε κάποια σκοτεινή υπόθεση όλοι απορούσαν. Μα αυτός; Αυτός δεν έπαιζε σε εκείνη την σειρά; Τόσο καλός ηθοποιός και να κάνει τέτοια πράγματα; Ναι, βλέπεις η δημοσιότητα μαζί με όλα τα καλά τις σου δίνει και αυτή την γλύκα, την εύνοια του κόσμου, εκείνου που κάθεται στο μπροστά στο χαζοκούτι όλη μέρα. Σε συνδυάζουν με ρόλους, με φανταστικούς χαρακτήρες, ξεχνούν ότι άλλο καλός ηθοποιός, τραγουδιστής κλπ και άλλο καλός άνθρωπος.
Ξεχνάμε ότι η περσόνα που βγάζουν μπροστά στον φωτογραφικό φακό δεν είναι ο πραγματικός τους εαυτός. Πόσες φορές το τελευταίο διάστημα διάβασα σχόλια για ηθοποιούς, δημοσιογράφους, σκηνοθέτες που απορούσαν πώς ένας άνθρωπος με τέτοια πορεία γίνεται να εμπλέκεται σε σκάνδαλα. Και η απάντηση είναι απλή, το ότι είσαι καλός στην δουλειά σου και γνωστός δεν σημαίνει ότι είσαι και καλός άνθρωπος…
*Eύα Καβάζη
Υπάρχουν ακόμη είδωλα; Τα χρειάζεται άραγε κανείς;
Υπάρχουν είδωλα σήμερα; Ποτέ στη ζωή μου δεν ήμουν υπέρ τους. Δεν νομίζω πως υπάρχει κάποιος λόγος, ώστε κάποιος να θεωρεί κάποιον είδωλο και να προσπαθεί να του μοιάσει. Από την άλλη πιστεύω πως θα πρέπει να έχουμε τα σωστά πρότυπα, έτσι ώστε να μπορούμε να παίρνουμε τα θετικά τους στοιχεία, για να βελτιώσουμε πρώτα απ’ όλα τον εαυτό μας.
Σίγουρα, δεν θα μπορούσα να πω με ακρίβεια πως θα ένιωθα αν ένα από τα άτομα που θαυμάζω για τους α’ ή β΄ λόγους «κατέρρεε». Φυσικά, μεγάλο ρόλο παίζει και το τι ακριβώς θα έκανε. Μία άποψη ή δήλωση, που πολύ πιθανόν θα με έβρισκε αντίθετο, δεν νομίζω πως θα ήταν αρκετή, για να τον ακυρώσω. Από την άλλη αν οι δηλώσεις του ατόμου ήταν διαρκώς αιχμηρές και διαφωνούσα, λογικά θα σταματούσα να τον παρακολουθώ.
Από την άλλη, αν υπήρχε μία σοβαρή καταγγελία κατά του προσώπου του, εκεί τα πράγματα θα άλλαζαν. Είναι αδύνατον να μην νιώσεις απογοήτευση και ίσως στεναχώρια, για ένα άτομο, που κάποια στιγμή παρακολούθησες και ίσως ταυτίστηκες με τις απόψεις του. Και αν αυτές οι καταγγελίες πάρουν τις εκτάσεις όλων αυτών που ακούμε το τελευταίο διάστημα, τότε πέφτεις από τα σύννεφα και το μόνο, που μπορείς να αισθανθείς είναι αηδία. Αλλά αυτό δεν σημαίνει πως ήρθε το τέλος του κόσμου. Καθημερινά συναντάμε και γνωρίζουμε ανθρώπους, που μπορούν να μας εμπνεύσουν και να αποτελέσουν σωστό πρότυπο για τον καθένα ξεχωριστά.
*Νίκος Γκάγιας
Όταν γκρεμίζονται τα όνειρα…
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
