Ανάπλαση ΔΕΘ: Ο νέος εμφύλιος της Θεσσαλονίκης
Πώς βρεθήκαμε ξαφνικά από μια τελειωμένη και προχωρημένη λύση να μιλάμε για μετεγκατάσταση;
Η μοντέρνα Θεσσαλονίκη δεν στερείται ευκαιριών για διχασμούς. Ο πιο πρόσφατος, που χώρισε την πόλη σε τρία κομμάτια, είναι η ανάπλαση της ΔΕΘ. Ένα εμβληματικό έργο που σύμφωνα με τις ανακοινώσεις του Πρωθυπουργού στα εγκαίνια της περσινής ΔΕΘ θα προχωρούσε κανονικά. Μάλιστα ο ΠΘ συνήθισε τον τελευταίο χρόνο να αναφέρεται στα ευεργετήματα της ανάπλασης. Σκοπός των σχεδιασμών είναι η ανάπλαση να έχει ολοκληρωθεί το 2026 και να τρέξει εντός του χρονοδιαγράμματος.
Στη διάρκεια αυτού του ενάμιση χρόνου πολλά πράγματα έγιναν προς αυτή την κατεύθυνση. Εκπονήθηκε προεδρικό διάταγμα για την ανάπλαση, προκηρύχθηκε διεθνής αρχιτεκτονικός διαγωνισμός για τον οποίο εκδηλώθηκε μεγάλο ενδιαφέρον .
Η πορεία μετά από χρόνια στασιμοτήτων φάνηκε να παίρνει μια ροή και οι θετικές επιπτώσεις των εξελίξεων διαφαίνονταν πια.
Τον Απρίλιο ο Κωστής Χατζηδάκης ενημέρωσε πως το Συμβούλιο Μητροπολιτικού Σχεδιασμού (ΣΜΣ) του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας ενέκρινε ομόφωνα το σχέδιο.
Τον Ιούνιο εγκρίθηκε από το Κεντρικό Συμβούλιο Πολεοδομικών Θεμάτων και Αμφισβητήσεων (ΚΕΣΥΠΟΘΑ) το πολεοδομικό σχέδιο εφαρμογής για την ανάπλαση του εκθεσιακού κέντρου της ΔΕΘ.
Το Σεπτέμβριο του 2020 προκηρύχθηκε ο Διεθνής Αρχιτεκτονικός Διαγωνισμός και ανακοινώθηκε μάλιστα η σύσταση της κριτικής επιτροπής ενώ στο διεθνή αρχιτεκτονικό διαγωνισμό κατέθεσαν συμμετοχή 116 συνολικά αρχιτεκτονικά γραφεία. Στη δεύτερη φάση του διαγωνισμού πέρασαν τελικά 15 αρχιτεκτονικά γραφεία από 7 χώρες.
Παράλληλα μια σειρά από ενστάσεις άρχισαν να ακούγονται έντονα στην πόλη.
Δημοτικές παρατάξεις όπως το Μένουμε Θεσσαλονίκη, o Γιάννης Μαγκριώτης, μια κίνηση πολιτών 42 προσωπικοτήτων της Θεσσαλονίκης που συνέταξε μια κοινή επιστολή, μέλη της πανεπιστημιακής κοινότητας, ο Σύλλογος Ελλήνων Πολεοδόμων και Χωροτακτών μόλις σήμερα το πρωί, το τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, πανεπιστημιακοί που έβαλαν ζητήματα ασφαλείας, έγινε αντικείμενο αντεγκλήσεων σε ειδική συνεδρίαση του δημοτικού συμβουλίου.
Ταυτόχρονα το εγκεκριμένο σχέδιο της ανάπλασης στηρίζουν ο δήμαρχος Θεσσαλονίκης, 17 φορείς της πόλης, η Ένωση των Ξενοδόχων της πόλης, ο ΣΥΡΙΖΑ που επί των ημερών του άλλωστε ξεκίνησε τη διαβούλευση
Ο νέος διχασμός
Μια νέα συζήτηση άνοιξε ξανά από το πουθενά, σε μια υπόθεση που είναι θεωρητικά ληγμένη. Αφορά τη μεταφορά της έκθεσης στα δυτικά. Η συζήτηση ξεκίνησε όταν ο πρόεδρος της ΠΕΔ Κεντρικής Μακεδονίας ζήτησε από τους δημάρχους να εγκρίνουν το σχέδιο της ανάπλασης και κείνοι αρνήθηκαν.
Η συζήτηση για το θέμα «πυροδοτήθηκε» το βράδυ της Δευτέρας 11/1 λίγο μετά την ολοκλήρωση της συνάντησης του Μητροπολίτη κ Βαρνάβα και των Δημάρχων των Δήμων Αμπελοκήπων-Μενεμένης Λαζάρου Κυρίζογλου, Δέλτα Ιωάννη Ιωαννίδη, Κορδελιού-Ευόσμου Κλεάνθη Μανδαλιανού, Νεάπολης-Συκεων Σίμου Δανιηλίδη, Παύλου Μελά Δημητρίου Δεμουρτζίδη, Χαλκηδόνας Σταύρου Αναγνωστόπουλου και Ωραιοκάστρου Παντελή Τσακίρη, κατά την οποία οι συμμετέχοντες τάχθηκαν ομόφωνα υπέρ της μεταφοράς της Διεθνούς Εκθέσεως Θεσσαλονίκης (ΔΕΘ) στη Δυτική Θεσσαλονίκη και ταυτοχρόνως υπέρ της δημιουργίας μητροπολιτικού πάρκου στο χώρο των 175 στρεμμάτων που βρίσκεται σήμερα η ΔΕΘ.
Η απορία βέβαια πως εμπλέκεται ένας ιεράρχης σε ένα ζήτημα κοσμικό, δημόσιου χώρου, μάλλον δεν θα λυθεί εδώ. Είναι γνωστό ότι ο Μητροπολίτης είχε εμπλακεί και παλαιότερα στα ζητήματα του Μητροπολιτικού Πάρκου του Παύλου Μελά και συχνά ”ενδιαφέρεται” για τέτοιου είδους ζητήματα.
Το πρωί της Τρίτης 12/1 με δηλώσεις του για το θέμα ο Δήμαρχος Θεσσαλονίκης, Κωνσταντίνος Ζέρβας ξεκαθάρισε ότι δεν συζητάει το ενδεχόμενο της μετεγκατάστασης της ΔΕΘ από το κέντρο της πόλης, σημειώνοντας μάλιστα ότι πρόκειται για ένα θέμα λήξαν την τελευταία δεκαετία τόσο για τον ίδιο, όσο και για τον κεντρικό Δήμο του πολεοδομικού συγκροτήματος.
Μια πονεμένη ιστορία
Η Έκθεση που γεννήθηκε το 1926 απέκτησε το γνωστό σε όλους μας σπίτι μόλις το 1937. Συνδεδεμένη με τη ζωή της πόλης και το συλλογικό της υποσυνείδητο κρύβει αναμνήσεις για τον καθένα. Από τη λειτουργία ή από τα εγκαίνια της. Και φυσικά τα χρόνια της δεκαετίας του 60.
Το Εκθεσιακό Κέντρο είναι πεπαλαιωμένο, εδώ και δεκαετίες, ελάχιστα λειτουργικό και ότι προέκυψε στη σημερινή του μορφή με τις διαδοχικές προσθήκες και αλλαγές στα κτίρια του.
20 περίπου χρόνια πριν διατυπώθηκε μια «Έρευνα εναλλακτικών δυνατοτήτων αναδιάρθρωσης λειτουργιών και χώρου της ΔΕΘ» από το Πανεπιστήμιο, δεκατρία χρόνια πριν τα σχέδια του Santiago Calatrava και τη «Mελέτη Ανάπλασης της Εκτασης της ΔΕΘ» από το Γραφείο Δοξιάδη. Το σχέδιο εκείνο που ανέθεσε ο Δημήτρης Μπακατσέλος ως πρόεδρος της ΔΕΘ με αφορμή τη διεκδίκηση της EXPO 2008, περιελάμβανε διεθνές εκθεσιακό κτίριο, έκτασης 40.000 τ.μ. ώστε να δένει αρμονικά με την παραλιακή ζώνη και τον Λευκό Πύργο, το Βασιλικό Θέατρο, τα δύο μουσεία (Αρχαιολογικό και Βυζαντινό), το νέο δημαρχείο, την πανεπιστημιούπολη και τα κτίρια του Γ΄ Σ.Σ, ένα πολυμορφικό κέντρο χωρητικότητας 10.000 θέσεων και υπόγειο πάρκινγκ 4.000 θέσεων. Οι αντιδράσεις ήταν πολλές και ανάμεσα τους του πρώην δημάρχου Β. Παπαγεωργόπουλου που δήλωσε τότε: ”η πρόταση του Σαντιάγκο Καλατράβα δεν μπορεί να υλοποιηθεί χωρίς τη σύμφωνη γνώμη του Δήμου Θεσσαλονίκης”.
Η επόμενη σοβαρή πρόταση για την αλλαγή του χώρου της ΔΕΘ ήρθε πριν από επτά χρόνια από τον Πρόδρομο Νικηφορίδη και τον Μπερνάρ Κουόμο. Δείτε την εδώ:
Πολλές φορές, ειδικά πριν την κρίση, ακούστηκαν σχέδια για τη μετεγκατάσταση της εκτός πόλης και τη μετατροπή της σε πάρκο, όπως το περίφημο σχέδιο για τη Σίνδο, ένα άλλο για την Περαία, ένα άλλο για τη Θέρμη, ένα για τους Λαχανόκηπους και μια σκέψη που είχε καταθέσει ο Πρόδρομος Νικηφορίδης για τα δυτικά στην περιοχή του νοσοκομείου Παπαγεωργίου.
Συνολικά τα σημεία μετεγκατάστασης που ακούστηκαν κατά καιρούς ήταν δέκα: – Λιβαδάκι Περαίας – Αεροδρόμιο ΣΕΔΕΣ, νότια του οικισμού της Θέρμης – Αγρόκτημα ΑΠΘ – Περιοχή Ανθεμούντα του δήμου Θέρμης – Ωραιόκαστρο, εξωτερική περιφερειακή – Εγνατία κόμβος Λαγκαδά- Δερβένι – Λαχανόκηποι – Αγρόκτημα ΤΕΙ Σίνδου (είχε επιλεγεί για την Expo) – Σίνδος ΒΙΠΕΘ – Κέντρο
Μεταξύ των διαφόρων σχεδίων ανάπλασης που έχουν ακουστεί υπήρχε πάντα και η απειλή της ιδιωτικοποίησης και της πώλησης που επανέρχεται κατά καιρούς.
Στις σημερινές της εκθεσιακές εγκαταστάσεις η ΔΕΘ-Helexpo μεταφέρθηκε οριστικά το 1937. Η λειτουργία της διακόπηκε προσωρινά εξαιτίας του πολέμου, ενώ το 1950 χρηματοδοτήθηκε από το σχέδιο Μάρσαλ η αποκατάσταση του λεηλατημένου εκθεσιακού χώρου. Το Διεθνές Εκθεσιακό και Συνεδριακό Κέντρο της ΔΕΘ-Helexpo στη Θεσσαλονίκη αναπτύσσεται σε έκταση 180.000 τ.μ., εκ των οποίων τα 62.000 τ.μ. αποτελούν στεγασμένο εκθεσιακό χώρο. Το εκθεσιακό συγκρότημα απαρτίζεται από τρία συνεδριακά κέντρα, το «Νικόλαος Γερμανός», το «Ιωάννης Βελλίδης» και το Helexpo Corona, συνολικής χωρητικότητας 4.000 θέσεων.
Επτά από τα 37 κτίρια του κατασκευάστηκαν πριν από το 1960, δεκατρία συνολικά πριν από το 1970, είκοσι πριν το 1980, τριάντα δύο πριν το 1990 (!). Ετσι καταλήξαμε, στα δύσκολα χρόνια της ΔΕΘ, λίγο πριν και κατά τη διάρκεια της κρίσης, η Έκθεση έμαθε να διενεργεί τις σταθερές εκθέσεις και να προσπαθεί να αναπτυχθεί με ουσιαστικά πολύ λίγη διαθέσιμη επιφάνεια χώρων, με κάκιστη χωρική οργάνωση όλων των λειτουργειών μέσα στην έκταση του Εκθεσιακού Κέντρου και με όχληση για την πόλη.
Στη διάρκεια της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας ανάμεσα στα υπόλοιπα αρχιτεκτονικά έργα που υλοποιήθηκαν στη πόλη ήταν και περίφημες Πύλες της ΔΕΘ που σχεδίασε ομάδα αρχιτεκτόνων με την Κατερίνα Τσιγαρίδα επικεφαλής. Το σχέδιο τότε προέβλεπε ένα νέο κτηριολογικό πρόγραμμα αλλά και το αίτημα για μία νέα, ισχυρή εικόνα για τη Helexpo. Πρόκειται για πρισματικά, τραπεζοειδή πολύεδρα κτήρια-πύλες κατασκευασμένα από χάλυβα με ένα μεγάλο κεντρικό άνοιγμα. Οι μεγάλες πλευρές τους συγκλίνουν καθ’ ύψος και επενδύονται με διάτρητα φύλλα χαλκού. Η αίσθηση του συμπαγούς και του διάτρητου μεταβάλλεται σε σχέση με τον φυσικό ή τον τεχνητό εσωτερικό και εξωτερικό φωτισμό. Το έργο έφτασε να είναι υποψήφιο για το βραβείο Mies Van Der Rohe, European Union Prize for contemporary architecture, Mies van der Rohe awards, 2001 και η ομάδα που το υπέγραψε ήταν Κατερίνα Τσιγαρίδα, Αλέξανδρος Σκουβακλής, Νίκος Καλογήρου.
Ο πρόεδρος της ΔΕΘ-Helexpo Τάσος Τζήκας που επανειλημμένα είχε εκφράσει την απορία του για τις αντιδράσεις, σήμερα σχολιάζει στην parallaxi τις νέες αντιδράσεις και δεδομένα που προκύπτουν ως εξής:
”Η Ανάπλαση της ΔΕΘ είναι η μόνη βιώσιμη λύση τόσο για τη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης όσο και για την πόλη την ίδια.
Μελετάμε το θέμα από το 2012 εξετάζοντας όλους τους βασικούς παράγοντες τόσο οικονομικούς όσο περιβαλλοντικούς και πολεοδομικούς.
Το χωρικό σχέδιο , που έχουμε υποβάλλει και έχει ήδη εγκριθεί, υποστηρίζεται από την νυν και την πρώην κυβέρνηση, την Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας, το Δήμο Θεσσαλονίκης και την μεγάλη πλειοψηφία των φορέων και των κατοίκων της πόλης.
Ο Διεθνής Αρχιτεκτονικός Διαγωνισμός που είναι σε εξέλιξη θα δώσει τη δυνατότητα σε 15 από τα σημαντικότερα αρχιτεκτονικά γραφεία του κόσμου να προτείνουν τις καλύτερες λύσεις, σε βιοκλιματική κατεύθυνση και να βοηθήσουν την οικονομία, την απασχόληση και την ποιότητα ζωής στην πόλη.
Οποιαδήποτε άλλη πρόταση αφορά την μετεγκατάσταση της ΔΕΘ δεν είναι βιώσιμη, όπως αποδεικνύεται από τις μελέτες και από τη διεθνή εμπειρία.
Η Θεσσαλονίκη μετά την Ανάπλαση θα είναι μία περισσότερο πράσινη και λειτουργική πόλη και θα μπορέσει να αντιμετωπίσει καλύτερα τις προσκλήσεις του 21ου αιώνα και να δώσει προοπτική στους νέους της.
Σε μια περίοδο που η Ελλάδα, και ιδιαίτερα η Θεσσαλονίκη χρειάζεται ένα ενωτικό πνεύμα για να διεκδικήσει έναν σημαντικό διεθνή ρόλο, δεν χρειάζονται διχασμοί που απλά θα μας κάνουν να χάσουμε για μία ακόμη φορά πολύτιμο χρόνο.”
H πόλη βυθίζεται σε ένα βαθύ διχασμό με αφορμή το θέμα της ανάπλασης που όπως φαίνεται πια καθαρά θα την πάει πίσω δεκαετίες. H θέση της parallaxi για το θέμα είναι ξεκάθαρη.
Μετά από μια περίοδο δεκαετιών συζητήσεων αντεγκλήσεων, προβληματισμού, εσωστρέφειας, καθυστερήσεων εξασφαλίστηκε ένα momentum συναίνεσης, έστω αναγκαστικό αφού αποκλείστηκαν όλες οι άλλες σκέψεις για μετεγκατάσταση και οι οικονομικές δυνατότητες. Προκηρύχθηκε ένας αρχιτεκτονικός διαγωνισμός και εξασφαλίζονται οι συνθήκες υλοποίησης στις οποίες συμφώνησε και το μεγαλύτερο μέρος του πολιτικού κόσμου. Μέσα στο πλαίσιο αυτού του διαγωνισμού είναι απαραίτητο να διασφαλιστεί το πράσινο που θα δώσει ανάσα στην πόλη, ο σεβασμός των διατηρητέων κτιρίων της ΔΕΘ και να λυθούν επιπρόσθετα προβλήματα που χρονίζουν, όπως για παράδειγμα η στέγαση της Συλλογής Κωστάκη, σε γειτονικό διατηρητέο περίπτερο με το Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης που θα έλυνε για πάντα το θέμα της αστεγίας που εκκρεμεί από την αποτυχία της Υφανέτ.
Με δεδομένα ότι λύνονται μια σειρά τέτοια ζητήματα, θεωρούμε πως το να αντιδρά κανείς για δικό του όφελος σε μια λύση που ιδρώσαμε για να φτάσουμε διαιωνίζει μια κακοδαιμονία της πόλης σε μεγάλα έργα και την καταδικάζει σε απραξία για τις επόμενες δεκαετίες.
