Ισότητα στον γάμο: Ένας χρόνος μετά

Μονοπώλησε τα ΜΜΕ και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για μήνες. Οι πάντες είχαν κάτι να σχολιάσουν επί του θέματος. Η απόφαση της κυβέρνησης να τροποποιήσει τον νόμο ώστε να επιτρέπεται ο πολιτικός γάμος και στα ομόφυλα ζευγάρια άνοιξε τους ασκούς τους Αιόλου.

Και όπως με όλα τα θέματα σήμερα ένα χρόνο μετά πέρασε στην αφάνεια, παρ’όλο που ήταν αρκετοί όσοι προέβλεπαν την καταστροφή της πυρηνικής οικογένειας και το τέλος του κόσμου.

Τελικά τίποτα από αυτά δεν έγινε και ο γάμος δυο ανθρώπων δεν απασχολεί κανέναν, εκτός ίσως από τους συγγενείς και τους καλεσμένους.

Ανήκουμε στην γενιά που βρέθηκε στο μεταίχμιο μιας εποχής που πολλά από τα ανθρώπινα δικαιώματα καταπατούνταν βάναυσα και μιας άλλης που έβαλε στόχο να τα αλλάξει όλα. Σε αυτό τον κυκεώνα των αλλαγών πρωτοστάτησε η Ευρωπαϊκή Ένωση, το Συμβούλιο της Ευρώπης, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και στις αρχές της νέας χιλιετίας είδαμε τα δικαιώματα των ΛΟΑΤΚΙ να βρίσκονται στο επίκεντρο της νομοθεσίας με την Ελλάδα να ακολουθεί με διαφορά μερικών ετών.

Όπως με κάθε νέα νομοθεσία ειδικά όταν προσπαθεί να σπάσει στερεότυπα, προκαταλήψεις και πάγιους πατριαρχικούς και θρησκευτικούς κανόνες υπάρχουν αντιδράσεις. Ακόμα και η ψήφιση του πολιτικού γάμου το 1980 από το ΠΑΣΟΚ είχε πολέμιους ειδικά από την εκκλησία.

Τον νομοθέτη όμως δεν τον ενδιαφέρουν οι θρησκευτικές, ηθικές, προσωπικές πεποιθήσεις του καθένα αλλά η ισονομία των πολιτών χωρίς διακρίσεις.

Στην Ελλάδα η αρχή έγινε το 1950 όταν καταργήθηκε ο νόμος που ποινικοποιούσε την ομοφυλοφιλία. Δυστυχώς σε πολλές χώρες μέχρι σήμερα επιβάλλονται αυστηρές ποινές, βασανισμός, φυλάκιση ακόμα και θάνατoς. Πολλές ήταν όσες καθυστέρησαν να τροποποιήσουν νόμους που στοχοποιούσαν τους ΛΟΑΤΚΙ με την Ελλάδα να είναι από τις πρωτοπόρες αν σκεφτούμε πως η ομοφυλοφιλία στη Γερμανία ουσιαστικά αποποινικοποιήθηκε το 1994. Αντίστοιχα στην Αγγλία το 1967, το 1978 στην Ισπανία, το 1982 στην Γαλλία και στην Αυστρία το 1971. Το Κυπριακό κοινοβούλιο αποποινικοποίησε την ομοφυλοφιλία το 1998 υπό τον φόβο ότι μπορεί να χάσει η Κύπρος την υποψηφιότητα της για ένταξη στην Ε.Ε.

Το 1981 το Συμβούλιο της Ευρώπης ζητά από τον Π.Ο.Υ να διαγράψει την ομοφυλοφιλία από την λίστα με τις ιατρικές διαταραχές κάτι το οποίο πράγματι έπραξε το 1990 ανοίγοντας το δρόμο για την διεκδίκηση και άλλων δικαιωμάτων. Μέχρι τότε η κοινή γνώμη, τα δικαστήρια, ο νομοθέτης μπορούσε να επικαλεστεί τον Π.Ο.Υ για την διακριτική μεταχείριση που εφάρμοζε.

Η πρώτη νομοθέτηση γάμου ομοφυλόφιλων θα γίνει το 2001 στην Ολλανδία κάτι που κατέστησε την Ευρώπη πρωτοπόρα στην διασφάλιση δικαιωμάτων των ΛΟΑΤΚΙ ατόμων.

Στην Ελλάδα η αρχή θα γίνει το 2008 με τον Ν. 3719/2008 που επέτρεπε την σύναψη σύμφωνου συμβίωσης σε ετερόφυλα ζευγάρια.

Υπήρξαν πολλές αντιδράσεις κυρίως από την πλευρά της εκκλησίας όπως άλλωστε και το 1980 με την ψήφιση του πολιτικού γάμου. Το αρνητικό σε κάθε περίπτωση ήταν πως εξαιρούνται τα ομόφυλα ζευγάρια.

Ωστόσο ένας νόμος που επιτρέπει το σύμφωνο συμβίωσης ανοίγει προοπτικές για την επέκταση του και σε άλλες μορφές οικογένειας.

Αξίζει να σημειωθεί πως στην ελληνική νομοθεσία για τον πολιτικό γάμο δεν ξεκαθαρίζονται τα φύλα. Επάνω σε αυτό το νομικό κενό πάτησε ο τότε δήμαρχος Τήλου Τάσος Αλιφέρης και το 2008 συμφώνησε να πραγματοποιηθούν οι γνωστοί πλέον ως γάμοι της Τήλου μεταξύ δυο αντρών και δύο γυναικών. Το Πρωτοδικείο Ρόδου ακύρωσε τους γάμους λόγο του φύλου των ζευγαριών θεωρώντας την ετερότητα ως αυτονόητη φτάνοντας με την ίδια απόφαση μέχρι τον Άρειο Πάγο.

Τελικά το 2015 ο ΣΥΡΙΖΑ κάνει πράξη την προεκλογική του δέσμευση και ο Ν4356/2015 αντικαθιστά τον Ν. 3719/2008 και το Σύμφωνο συμβίωσης επεκτείνεται συμπεριλαμβάνοντας τα ζευγάρια ίδιου φύλου. Το 2017 ο 4491 ΦΕΚ Α΄ 152/13.10.2017 φέρνει την πολύ σημαντική και χρόνια απαίτηση για τη νομική αναγνώριση ταυτότητας φύλου. Στην συνέχεια ακολούθησαν μια σειρά τροποποιήσεις και αλλαγές που βάζουν στο επίκεντρο τις διακρίσεις και τα ίσια δικαιώματα των ΛΟΑΤΚΙ στον εργασιακό χώρο, την εκπαίδευση, την υγεία και την πρόσβαση σε υπηρεσίες του δημοσίου.

Έναν χρόνο πριν στις 16/2/2024 ψηφίστηκε ο Ν5089: Ισότητα στον πολιτικό γάμο, τροποποίηση του Αστικού Κώδικα σε άλλες διατάξεις, με τον οποίο η ετερότητα παύει να είναι προϋπόθεση για σύναψη πολιτικού γάμου.

Αν και όλες οι νομοθετικές αλλαγές συζητήθηκαν έντονα ανοίγοντας ένα διάλογο κοινωνίας, κράτους και θεσμών καμία δεν είχε την έκταση που έλαβε η συζήτηση για την αναγνώριση της ταυτότητα φύλου και τίποτα δεν έκανε τόσο μεγάλο ντόρο το 2024 όσο η ισότητα στον πολιτικό γάμο. Από την μια πλευρά υπήρξαν αυτοί που θεώρησαν πως απειλείται ένας παραδοσιακός θεσμός. Αντιδράσεις είχαμε κυρίως από την Εκκλησία η οποία επέμενε στο ζήτημα χωρίς να μπορεί να κατανοήσει πως υπάρχει διαφορά του μυστηρίου που κάνουν οι άνθρωποι για θρησκευτικούς λόγους και τους σκοπούς που εξυπηρετεί η νομική αναγνώριση μπερδεύοντας την πίστη με την νομοθεσία.

Εκφράστηκαν ανησυχίες πως θα διαλυθεί η ελληνική οικογένεια και η πατρίδα, πως θα τιμωρηθούν όσοι τον ψήφισαν, υπήρξαν υπόνοιες πως για όσα δεινά θα έρθουν θα φταίει η ψήφιση αυτού του νόμου. Ο κόσμος παρ’όλα αυτά δεν καταστράφηκε και αν αυτό γίνει σίγουρα θα οφείλεται σε άλλους λόγους, τα ετερόφυλα ζευγάρια δεν έπαψαν να τελούν θρησκευτικούς γάμους και οι ΛΟΑΤΚΙ δεν κατέλυσαν το κράτος.

Το διάστημα των πρώτων μηνών κάθε γάμος ομόφυλου ζευγαριού αποτελούσε πρώτη είδηση σε όλα τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ιστοσελίδες και εκπομπές.

Είδαμε το πρώτο ζευγάρι αντρών, το πρώτο ζευγάρι γυναικών, το πρώτο ζευγάρι που είχε παιδί από προηγούμενη σχέση, το πρώτο ζευγάρι στην Αθήνα, την Θεσσαλονίκη, σε νησί, στην επαρχία, επώνυμο, με επώνυμο κουμπάρο, με επώνυμους καλεσμένους.

Σταδιακά και αφού ακούστηκαν διάφορες κακοποιητικές, ρατσιστικές απόψεις αλλά και φωνές συμπαράστασης το θέμα ατόνησε και δεν το συζητάει κανείς. Ήταν απλά μια ακόμα ευκαιρία που έφερε κλίκς, τηλεθέαση και εργαλοιποήθηκε όσο κανένα από πολιτικούς που το εκμεταλλεύτηκαν για ψηφοθηρικούς σκοπούς.

Για μια μεγάλη μερίδα ανθρώπων ήταν απαίτηση ετών. Πολλοί ήταν αυτοί που δεν κατάφεραν να κάνουν το όνειρο τους πραγματικότητα και να νομιμοποιήσουν την σχέση τους, άλλοι βρέθηκαν παραγκωνισμένοι από την οικογένεια του επί σειρά ετών συντρόφου τους, χωρίς να δικαιούνται μερίδιο στις αποφάσεις μετά το θάνατο του. Το θέμα απασχόλησε έντονα την κοινή γνώμη όταν το 2015 μετά το θάνατο του Μηνά Χατζησάββα ο επί σειρά ετών σύντροφός του Κώστας Φαλελάκης, μίλησε μεταξύ άλλων για τα απαράδεκτα εμπόδια, που συνάντησε αμέσως μετά τον θάνατο του ηθοποιού.

«Γνωριστήκαμε με το Μηνά το 1991 και ερωτευτήκαμε όταν μου διάβασε ένα ποίημα της Κικής Δημουλά. Τον Μηνά δεν θα το θάψουμε, θα τον θυμόμαστε για πάντα. Ήταν απίστευτο, πάντως, αυτό που έζησα στο νοσοκομείο όταν πήγα για να πάρω τη σορό του και αυτό είναι ένα μήνυμα στον πρωθυπουργό για το σύμφωνο συμβίωσης. Ήμουν ο άνθρωπος του τα τελευταία 25 χρόνια και όμως δεν ήταν αυτονόητο ότι μπορούσα να πάρω εγώ τη σορό του. Ακολούθησε μία απίστευτη γραφειοκρατική διαδικασία με υπεύθυνες δηλώσεις στην αστυνομία. Υπάρχουν και διαφορετικοί άνθρωποι και στην κοινωνία το λέω, που είναι ομοφυλόφιλοι. Δεν το έκρυψε ποτέ ο Μηνάς αυτό, δεν ντράπηκε ποτέ γι’ αυτό. Θέλουμε να ζήσουμε με αξιοπρέπεια και να πεθαίνουμε με αξιοπρέπεια. Δώστε μας αυτή τη δυνατότητα επιτέλους».

Το περσινό σύνθημα του Athens Pride ήταν «Ένας νόμος δεν είναι αρκετός» και πράγματι αν και ένας μεγάλος κύκλος διεκδικήσεων έκλεισε με επιτυχία για την Ελλάδα που την κατατάσσει ψηλά μεταξύ των χωρών με ΛΟΑΤΚΙ νομοθεσία, μένει να δούμε αν στο μέλλον καλυφθούν κενά και παραλήψεις.

Σημασία δεν έχει μόνο ένας νόμος και η εφαρμογή του αλλά η κατανόηση και η εκπαίδευση της κοινωνίας στα ανθρώπινα δικαιώματα.

Θα ήταν ιδανικό να μπορούσε να καταλάβει κάποιος γιατί είναι σημαντική η ισότητα όταν μάλιστα δεν επηρεάζει σε τίποτα την ζωή του και όχι να χρειαστεί να συμμορφωθεί επειδή το λέει ο νόμος και να του επιβληθεί.

Δεν πρέπει άλλωστε να ξεχνάμε πως για κάποιες χώρες ακόμα και σήμερα το δικαίωμα αποτελεί άγνωστη λέξη και μια σωρεία παραβιάσεων θέτουν ακόμα και σε κίνδυνο την ζωή ανθρώπων.

Πηγή Εικόνας: pexels / shvetsa