«Όλα έχουν εφευρεθεί»: Η τεχνική και καλλιτεχνική κρίση του κινηματογράφου

Αρχίζω με μερικές κεκτημένες γνώσεις από προηγούμενα άρθρα: οι ταινίες ανέκαθεν συνοδεύονταν από υπέρογκο κόστος, το οποίο έχει πολλαπλασιαστεί τις τελευταίες δεκαετίες λόγω της εκτενούς χρήσης VFX· τα εν λόγω VFX αποτελούν το επόμενο βήμα της εξέλιξης του κινηματογράφου, καθώς επιτρέπουν πρωτοφανή δημιουργική ελευθερία· οι προαναφερθέντες υψηλοί προϋπολογισμοί αποθαρρύνουν τα στούντιο από το να επενδύσουν σε ρηξικέλευθες ιδέες (ο Κόπολα ξόδεψε την προσωπική του περιουσία για να χρηματοδοτήσει το “Megalopolis”!). Συμπέρασμα: όσο η τεχνολογία συνδέεται με ποσά που μονάχα ο Τζέημς Κάμερον μπορεί να διαχειριστεί, η τέχνη είναι καταδικασμένη στη στασιμότητα.

Προκύπτει, επομένως, το ακόλουθο αφελές και ρομαντικό αίτημα: η τεχνολογία πρέπει να αποσυνδεθεί από το κόστος προκειμένου να αξιοποιηθεί από τους δημιουργούς του αύριο δίχως τους παραγωγικούς περιορισμούς του σήμερα· ουτοπική φαντασίωση που προσκρούει σε δύο εμπόδια (πέραν των ευρύτερων λόγων που καθιστούν κάτι τέτοιο αδύνατο σε μια καπιταλιστική κοινωνία): πρώτον, σε τεχνικό σκέλος, αγνοώντας τις περί Τ.Ν. κουβέντες (η οποία δεν σχετίζεται διόλου με το ζητούμενο του άρθρου), απέχουμε πολύ ακόμη από τη μυθική “Ταινία του Ενός Ανθρώπου”, αλλιώς, να είστε σίγουροι αγαπητοί αναγνώστες, η Ντίσνεϋ θα την είχε ήδη γυρίσει. Δεύτερον και βασικότερο, ακόμη κι αν αποκτούσατε πρόσβαση στον ίδιο εξοπλισμό και προσωπικό με τον Κάμερον (ή, αν προτιμάτε, αν ο Κάμερον λειτουργούσε με τους ίδιους περιορισμένους πόρους με έναν απλό σκηνοθέτη), η δική του ταινία πάλι θα ήταν ανώτερη.

Η πεζή πραγματικότητα είναι ότι η κρίση στην οποία βρίσκεται ο κινηματογράφος δεν είναι τεχνική, παρά καλλιτεχνική. Ο σύγχρονος σκηνοθέτης έχει τη δυνατότητα να κατασκευάσει πλάσματα, κόσμους και εικόνες εκ του μηδενός, και η φαντασία του εξακολουθεί να περιορίζεται στο πώς θα πιάσει την υφή του φιλμ στα προχειροφτιαγμένα πλάνα κάμερας στο χέρι! Όλες οι άλλοτε απάτητες βουνοκορφές έχουν κατακτηθεί από τολμηρούς πρωτοπόρους του χθες (π.χ. Τζωρτζ Λούκας), οι οποίοι έλυσαν τεχνικά ζητήματα που έπλητταν το σινεμά ήδη από εποχής Μελιές, και οι “οραματιστές” του σήμερα φοβούνται να περπατήσουν στο άνετο μονοπάτι που εκείνοι άνοιξαν δεκαετίες πρωτύτερα.

Ενάντια σε αυτό που θέλουν να πιστεύετε οι εταιρείες που αναπτύσσουν τα συστήματα Τ.Ν., η πρόοδος τροφοδοτείται από την ανθρώπινη φαντασία και το αντίθετο· ελλείψει της ανάγκης (προσέξτε πώς χρησιμοποιώ τη λέξη “ανάγκη” έναντι της πιο μετριασμένης “επιθυμίας”) του Λούκας να δει διαστημικές μάχες επί οθόνης ή του Τζάκσον να δημιουργήσει τα μυριάδες πλάσματα της Μέσης Γης, οι καινοτομίες που εισήγαγαν θα παρέμεναν το ίδιο μακρινές όσο και οι φανταστικοί κόσμοι που γέννησαν. Πώς μπορεί οπότε η φαντασία να ανθίσει σε μια εποχή που φαινομενικά “όλα έχουν εφευρεθεί” και οι όποιες τυχόν εξελίξεις διευκολύνουν απλώς μια προϋπάρχουσα διαδικασία παρά εκκολάπτουν την αναδιαμόρφωσή της;

Ο Γκάρεθ Έντουαρντς, γνωστή φυσιογνωμία στους πιστούς αναγνώστες, θα πρότεινε ότι πρέπει να περιοριστεί ο προϋπολογισμός και το ανθρώπινο δυναμικό, ο Τζον Φάβρω θα εξωράιζε τη δήθεν “απεριόριστη ελευθερία” που επιτρέπει ο ψηφιακός θόλος του, αγνοώντας περίτεχνα όλους τους περιορισμούς του συγκεκριμένου εργαλείου, ο Κόπολα, με τρόπο σχεδόν αναμενόμενο, θα ούρλιαζε για πλήρη ανατροπή της φόρμας, ο ακόμη πιο αναμενόμενος Κάμερον θα συνέχιζε ατάραχος να προσθέτει σταγόνες ιδρώτα στο μέτωπο του Τζέηκ Σάλλυ, και ο Μάικ Τσέσλικ θα χαμογελούσε σαν τη Μονα Λίζα, καθώς γνωρίζει την πραγματική απάντηση στο ερώτημα αυτό, αλλά, όπως αρμόζει σε όλους τους σπουδαίους μάγους, δεν θα μπορούσε να μοιραστεί τα μυστικά του με τους υπολοίπους, πλην της δημιουργικότητας που προκύπτει λόγω τεχνικών περιορισμών.

Ίσως οι ίδιοι αυτοί περιορισμοί που έχουν εξαλειφθεί στη σύγχρονη εποχή εντέλει να ήταν το μυστικό συστατικό που κατέστησε τα πρώτα εκείνα αριστουργήματα τόσο ξεχωριστά, καθώς η Χίμαιρα της “Πιστευτότητας” είχε διαφορετική μορφή για το Μελίες, το Ζέμαν και τον Χαριχάουζεν απ’ ό,τι έχει για τον Τζάκσον και τον Έντουαρντς. Ίσως ο Κάμερον που στα νιάτα του κατασκεύαζε διαστημόπλοια από κουτιά McDonalds για τις ταινίες του Ρότζερ Κόρμαν θα μπορούσε να σκεφτεί πιο δημιουργικές λύσεις σε αυτά τα καλλιτεχνικά αδιέξοδα από τον Κάμερον που έχει επενδύσει εκατομμύρια για να πετύχει τον τέλειο φωτορεαλισμό της Πανδώρας.

Η “Ταινία του Ενός Ανθρώπου” θα γίνει πραγματικότητα εντός της επόμενης πενταετίας, αλλά δεν θα αντιπροσωπεύει το επόμενο μεγάλο βήμα του κινηματογράφου, καθώς θα σημάνει είτε τον εκδημοκρατισμό της τεχνολογίας στην καλύτερη είτε την πλήρη εξάλειψη του ανθρώπινου παράγοντα από την τέχνη στη χειρότερη, και όχι μια καινούργια καλλιτεχνική άνθιση του μέσου. Πώς το γνωρίζω;

Επειδή έχει ήδη γυριστεί.

*Συνεχίζεται…