Τα πρόσωπα που χάθηκαν το 2016

Αν ένα πράγμα χαρακτήρισε τόσο την χρονιά του 2016 που σχέδον μας έχει αφήσει είναι οι μνημειώδεις προσωπικότητες που έφυγαν από την ζωή κατά την διάρκειά της. Ζοφερό ίσως, όμως σημαδιακό, καθώς η αρχή του “φαινομένου” έγινε ήδη από το ξεκίνημα του Ιανουαρίου με τον θάνατο ενός ιστορικού μουσικού, προοικονομώντας σχεδόν τις επακόλουθες απώλειες. Πρόσωπα μοναδικά από τους χώρους της μουσικής, του αθλητισμού, της πολιτικής, των τεχνών, αλλά και άνθρωποι καθημερινοί που χάθηκαν απροσδόκητα, αφήνοντας ένα μεγάλο κενό και μια τεράστια κληρονομιά, έργου ή μνήμης. Τους θυμόμαστε λοιπόν.

Ντέιβιντ Μπόουι

8 Ιανουαρίου 1947 – 10 Ιανουαρίου 2016

Το ξεκίνημα του 2016 έφερε το τέλος ενός μουσικού θρύλου του 20ου αιώνα, με τον θάνατό του Ντέιβιντ Ρόμπερτ Τζόουνς, γνωστού σε όλους μας ως Ντέιβιντ Μπόουι, προϊδεάζοντας μάλλον για όσους ακόμα θανάτους κορυφαίων κι αγαπημένων προσώπων θα ακολουθούσαν μέσα στη χρονιά. Ο πολυπρόσωπος μουσικός που άφησε, κυριολεκτικά και μεταφορικά, εποχή στην μουσική σκηνή της ποπ και της ροκ τις τελευταίες δεκαετίες του περασμένου αιώνα, υπέκυψε μετά από μια 18μηνη πάλη με τον καρκίνο, δύο μόλις μέρες μετά την κυκλοφορία του κύκνειου άσματός του, του άλμπουμ Blackstar που ετοίμασε εν γνώση του επικείμενου θανάτου του.

Σε τι να πρωτοαναφερθεί κανείς όταν μιλάει για τον Ντέιβιντ Μπόουι; Στον νέο που γνώρισε ο κόσμος για πρώτη φορά με το ιστορικό Space Oddity; Στο alter ego μέσω του οποίου τον αγάπησε πάνω στην σκηνή, τον Ziggy Stardust, μεταξύ των πολλών stage personas που ενσάρκωσε ανά τα χρόνια; Στην μουσική του πορεία που ξεκινά από τα τέλη του ’60 και συνεχίζει ασταμάτητα στις δεκαετίες, με δείγματα κάποια από τα πιο εικονικά τραγούδια που γράφτηκαν τον τελευταίο μισό αιώνα; Τραγουδιστής με φωνή που αιχμαλωτίζει, τραγουδοποιός με κάποιες από τις πιο όμορφες συνθέσεις που ακούσαμε, και ενίοτε και ηθοποιός, ο άνθρωπος με τα ανατριχιαστικά παράταιρα μάτια, προϊόν σχολικής διαμάχης για την “αγάπη” μιας κοπέλας που άφησε τον Μπόουι με την μια κόρη μονίμως διεσταλμένη, αποτέλεσε ένα πρόσωπο-μορφή της μουσικής σκηνής, σύμβολο και έμπνευση για τα νιάτα και τελικώς ένα πραγματικά μοναδικό δείγμα καλλιτέχνη που έρχεται σπάνια στο προσκήνιο. Έφυγε 69 ετών.

Μοχάμεντ Αλί

17 Ιανουαρίου 1942 – 3 Ιουνίου 2016

Ο “πρωταθλητής του λαού” άφησε την τελευταία του πνοή τον Ιούνιο του 2016, μετά από μια σκληρή μάχη με τη νόσο του Πάρκινσον. Ο μεγαλύτερος θρύλος που πέρασε ποτέ από το ρινγκ γεννήθηκε με το όνομα Κάσιους Μαρσέλους Κλέι, το οποίο απαρνήθηκε σαν “όνομα σκλάβου”, όταν τη δεκαετία του ’60 ασπάστηκε τον Ισλαμισμό και έγινε ο Μοχάμεντ Αλί. “Πετώντας σαν πεταλούδα και τσιμπώντας σαν μέλισσα”, όπως χαρακτήριζε αείμνηστα την τακτική του, έγινε ο πρώτος πυγμάχος που κατέκτησε τρεις φορές τον τίτλο του παγκόσμιου πρωταθλητή, τον οποίο υπερασπίστηκε με επιτυχία συνολικά 19 φορές. Όταν αποσύρθηκε οριστικά από την ενεργό δράση το 1981, είχε φτάσει συνολικά στις 56 νίκες, με μόλις πέντε ήττες, έχοντας κατακτήσει τρεις φορές τον τίτλο του παγκόσμιου πρωταθλητή βαρέων βαρών.

Δεν ξεχνιέται και το χρυσό μετάλλιο που, μόλις στα 18 του, κέρδισε στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1960, το οποίο λέγεται ότι στη συνέχεια πέταξε από μια γέφυρα στη γενέτειρά του, σαν διαμαρτυρία στον ρατσισμό που ακόμα βίωνε εκεί. Αυτό δεν ήταν το τέλος της ανοιχτής του αντίδρασης και καταγγελίας, καθώς σε όλη του τη ζωή τοποθετήθηκε έντονα σε θέματα που αφορούσαν τις ελευθερίες Αφρικανο-Αμερικανών συμπολιτών του, ενώ αρνήθηκε να καταταγεί στον στρατό κατά τη διάρκεια του πολέμου στο Βιετνάμ, γεγονός για το οποίο του αφαιρέθηκε προσωρινά ο τίτλος του πρωταθλητή. Ο ακτιβισμός, η φιλανθρωπία και η πίστη του ήταν στοιχεία που συνδέθηκαν με το όνομά του σχεδόν όσο το άθλημα της πυγμαχίας. Μια πραγματική δύναμη της φύσης, ένας από τους σημαντικότερους αθλητές στην ιστορία της πυγμαχίας, αλλά και του 20ού αιώνα. Ένας μαχητής που πάλεψε σε όλες πτυχές της ζωής του μέχρι τέλους. Έφυγε 74 ετών.

Φιντέλ Κάστρο

13 Αυγούστου 1926 – 25 Νοεμβρίου 2016

Ο άνθρωπος που είχε για μισό αιώνα την ηγεσία της Κούβας στα χέρια του, ο αντάρτης που έγινε ηγέτης, φέρνοντας την επανάσταση σε μια καταπιεσμένη μικρή χώρα την οποία κινδύνευε να καταπιεί η γειτονική Αμερική, υπέκυψε στα χρόνια προβλήματα υγείας του τον Νοέμβριο του 2016. Ήταν ο άνθρωπος που έφερε την ελπίδα πίσω σε μια χώρα που αποζητούσε ανεξαρτησία, κι ας αυτή μίκρυνε στην πορεία, ένας ηγέτης που κυνήγησε το όνειρο μιας σοσιαλιστικής ουτοπίας, καλώντας μέχρι και στο τέλος τα μέλη του Κομμουνιστικού Κόμματος Κούβας να βοηθήσουν ώστε “οι ιδέες τους να παραμείνουν ζωντανές”.

Ποιος ήταν ο “Φιντέλ”; Ο Φιντέλ Κάστρο σπούδασε νομική στο Πανεπιστήμιο της Αβάνας, όπου από φοιτητής ακόμα αναμείχτηκε στα επαναστατικά κινήματα εναντίον της δικτατορίας του τότε Προέδρου Μπατίστα της Κούβας. Σχηματίζοντας ανά τα χρόνια ένα επαναστατικό κίνημα, με ένα από τα επιφανή μέλη τον αείμνηστο Ερνέστο “Τσε” Γκεβάρα, την 1η Ιανουαρίου 1959 κατέλαβε την πρωτεύουσα και ανέλαβε το αξίωμα του πρωθυπουργού της χώρας υπό το Κομμουνιστικό Κόμμα της Κούβας, αξίωμα που διατήρησε ως το 1976. Έκτοτε, πήρε τον τίτλο του προέδρου της χώρας, μέχρι τις 19 Φεβρουαρίου του 2008, όταν τον διαδέχτηκε ο αδελφός του Ραούλ Κάστρο. Πολλά επιφανή ονόματα και σημαδιακά γεγονότα της ιστορίας του δεύτερου μισού του 20ου αιώνα συνδέθηκαν με το όνομά του. Οι αναταραχές με τις ΗΠΑ και οι στενές σχέσεις με την Σοβιετική Ένωση που οδήγησαν στην Κρίση των Πυραύλων της Κούβας, ο Κόλπος των Χοίρων σε μια ακόμη αποτυχημένη προσπάθεια ανατροπής του Κάστρο, το οικονομικό εμπάργκο που οδήγησε την χώρα στη φτώχεια. Κι όμως, υπήρξε ένας σθεναρός ηγέτης που κατάφερε παρά το μικρό του δυναμικό να αντισταθεί σε μια χώρα όπως η Αμερική, επιδιώκωντας το δικό του όραμα. “Ο κομμαντάντε” της κουβανικής επανάστασης, ο άνθρωπος με εξακόσιες απόπειρες δολοφονίας εις βάρος του στη διάρκεια της ζωής του, έφυγε τελικά από μόνος του, στην Αβάνα, σε ηλικία 90 ετών.

Ζάχα Χαντίντ

31 Οκτωβρίου 1950 – 31 Μαρτίου 2016

Η γυναίκα που αποτέλεσε ίσως την πιο εμβληματική παρουσία στον χώρο της σύγχρονης αρχιτεκτονικής, η Ιρακινοβρετανή αρχιτέκτων Ζάχα Χαντίντ, έφυγε σε ηλικία 65 ετών από ανακοπή καρδιάς τον Μάρτιο του 2016. Μια γυναίκα που είχε τολμήσει να εισβάλει και να κυριαρχήσει στον παραδοσιακά ανδροκρατούμενο χώρο της αρχιτεκτονικής, η μοναδική γυναίκα μέχρι σήμερα που τιμήθηκε με το βραβείο PRITZKER, τη μεγαλύτερη ίσως αναγνώριση για έναν αρχιτέκτονα, και η οποία πριν από λίγα χρόνια έλαβε τον τίτλο της Dame από την βασίλισσα Ελισάβετ της Αγγλίας.

Το έργο της μιλάει από μόνο του και θα στέκει για καιρό απόδειξη της ιδιοφυίας, του οράματος και του ταλέντου της. Με σχέδια που χαρακτηρίζονται από την ρευστότητα, τις καμπύλες, τις μοντερνιστικές πινελιές που θυμίζουν σχεδόν γλυπτική, τα κτίρια που υλοποίησε στην επαγγελματική της πορεία θυμίζουν ζωντανά έργα τέχνης, καλλιτεχνήματα μεγάλης κλίμακας που θα τιμούν για πάντα την μοναδική αίσθηση δημιουργίας της. Όσο για την ίδια; Μια απαιτητική, πληθωρική προσωπικότητα γεμάτη ενέργεια, αυτοπεποίθηση και δυναμισμό, η οποία άλλαξε το κατεστημένο, επαναστατώντας σε κάθε γεωμετρική νόρμα και κανόνα, κι έφυγε ίσως πολύ νωρίς ακόμα. Κι εμείς μείναμε μάρτυρες του μεγαλείου της δουλειάς της.

Λέοναρντ Κοέν

21 Σεπτεμβρίου 1934 – 11 Νοεμβρίου 2016

Η φωνή που κράτησε σε γενιές ολόκληρες συντροφιά, αλλάζοντας χροιά ανά τα χρόνια, αλλά μη χάνοντας ποτέ την γοητεία, την εκφραστικότητα και το συναίσθημά της, σίγησε μόλις τον περασμένο μήνα, κλείνοντας ένα τεράστιο κεφάλαιο μουσικής που θα μείνει διαχρονική στη ζωή μας. Ο κορυφαίος τραγουδιστής, τραγουδοποιός, συγγραφέας και συνθέτης Λέοναρντ Κοέν είχε μάλιστα προβλέψει τον θάνατό του, όταν λίγο πριν πεθάνει η παλιά του σύντροφος, στην οποία είναι αφιερωμένο το τραγούδι του «So long Marianne», και με την οποία έζησε την ωραιότερη περίοδο της ζωής του στην Ύδρα, της έστειλε ένα τελευταίο γράμμα αγάπης. «Να ξέρεις πως είμαι τόσο κοντά πίσω σου που αν απλώσεις το χέρι σου, νομίζω πως μπορείς να φτάσεις το δικό μου.» είχε πει, και την ακολούθησε όντως μετά από μόλις τρεις μήνες, φεύγοντας σε ηλικία 82 ετών.

Ένας άνθρωπος που σύνθεσε, έγραψε, δημιούργησε κάποια από τα σπουδαιότερα δείγματα της σύγχρονης μουσικής και ποίησης, άφησε κληρονομιά 18 δίσκους και τρεις συλλογές, 12 βιβλία, ένα τιμητικό βραβείο Γκράμι και κάποιες από τις ωραιότερες αναμνήσεις μυσταγωγικών εμφανίσεων. Η απαλή του ροκ, το μοναδικό spoken word που τον χαρακτήρισε, μια φωνή «αγέραστη» στα γηρατιά της, αφού προσαρμόστηκε βγάζοντας όλο και περισσότερο συναίσθημα παρά την τραχύτητά της. Έρωτας, θάνατος, ζωή, μοναξιά, Θεός, θλίψη, πόλεμος και απώλεια οι άξονες του έργου και της ζωής του. Κλείνουμε με ένα «Hallelujah».

Prince

7 Ιουνίου, 1958 – 21 Απριλίου, 2016

Μία από τις ιδιοφυείς μουσικές μορφές που μας άφησε μέσα στο 2016 ήταν ο Πρίγκιπας της ποπ μουσικής. Ο Prince Rogers Nelson, τον οποίον γνωρίσαμε με μονάχα το πρώτο -ταιριαστό- του όνομα, μεγάλωσε σε μια οικογένεια μουσικών και αγάπησε από μικρός την σύνθεση, γράφοντας την πρώτη του μελωδία στα εφτά του χρόνια. Από τα τέλη της δεακετίας του ’70 όλος ο κόσμος άρχισε να γνωρίζει την μουσική του, η οποία αποτελούσε ένα πρωτοποριακό κράμα από rock, R&B, soul, funk, ψυχεδέλειας και pop. Οι επόμενες δύο δεκαετίες τον καθιέρωσαν και τον έστεψαν. Ένας καινοτόμος δημιουργός με πολλά πρόσωπα, ένας εκκεντρικός εκλεκτικιστής με πολύπλευρη φωνή και δυναμική σκηνική παρουσία την οποία διατήρησε μέχρι και το τέλος.

https://www.youtube.com/watch?v=4vJMTKtY4U8

Η καληρονομιά του; Έχοντας κυκλοφορήσει περί τα 40 άλμπουμ στην πορεία του, ο Prince έχει πουλήσει 100 εκατομμύρια δίσκους παγκοσμίως, πράγμα που τον καθιστά έναν από τους καλλιτέχνες με τις μεγαλύτερες πωλήσεις όλων των εποχών. Στη διάρκεια της καριέρας του, κέρδισε εφτά βραβεία Γκράμι, μια Χρυσή Σφαίρα κι ένα βραβείο Όσκαρ για την μουσική που σύνθεσε για την ταινία “Purple Rain”, όπως το ομώνυμο τραγούδι που όλοι γνωρίσαμε και κάποια στιγμή σιγοτραγουδήσαμε. Το 2004 εισάχθηκε στο Rock and Roll Hall of Fame, ενώ το περιοδικό Rolling Stone τον κατέταξε στο νούμερο 27 στην λίστα του με τους 100 πιο επιδραστικούς καλλιτέχνες της εποχής του rock & roll. Όπως είχε πει κάποτε ο πατέρας του, που είχε το ίδιο καλλιτεχνικό όνομα: “Ονόμασα τον γιο μου Prince γιατί ήθελα να κάνει όλα όσα ήθελα να κάνω εγώ.” Έκανε ακόμη περισσότερα. Έφυγε ξαφνικά σε ηλικία 57 μόλις ετών από κατά λάθος υπερβολική δόση οπιούχων φαρμάκων.

Χάρπερ Λι

28 Απριλίου 1926 – 19 Φεβρουαρίου 2016

Η Νελ Χάρπερ Λι, γεννημένη και μεγαλωμένη στην Αλαμπάμα των ΗΠΑ, ήταν μια συγγραφέας που πραγματεύτηκε το ζήτημα του ρατσισμού στον Νότο της Αμερικής, παρατηρώντας το από μικρή ηλικία. Στενή φίλη του επίσης επιφανούς συγγραφέα Τρούμαν Καπότε, με τον οποίον άλλωστε μεγάλωσε, την γνωρίσαμε από το μοναδικό μυθιστόρημα που ολοκλήρωσε ποτέ της, “Όταν σκοτώνουν τα κοτσύφια”. Μια ιστορία εμπνευσμένη από την παιδική της ηλικία και κάποια γεγονότα που άφησαν το σημάδι τους σε αυτήν, που από την έκδοσή της έχει εδραιωθεί στις υψηλές θέσεις της Αμερικανικής αλλά και παγκόσμιας λογοτεχνίας και έχει γίνει πια κλασικό ανάγνωσμα. Άλλωστε, μετά την κυκλοφορία του το βιβλίο έλαβε το βραβείο Πούλιτζερ το 1961, ενώ το 2007 η ίδια η συγγραφέας έλαβε το Προεδρικό Μετάλλιο της Ελευθερίας, την υψηλότερη τιμητική διάκριση για πολίτες των ΗΠΑ, παρά το γεγονός ότι είχε να επιδείξει ένα μοναδικό δημοσίευμα. Είχε πει άλλωστε για την τεράστια επιτυχία του έργου της: “Ήλπιζα για λίγη δημόσια ενθάρρυνση, αλλά έλαβα μάλλον πάρα πολλή, και με κάποιους τρόπους αυτό ήταν σχεδόν το ίδιο τρομακτικό με τον γρήγορο, φιλεύσπλαχνο θάνατο που περίμενα (στα χέρια των κριτικών).” Πέραν κάποιων εκθέσεων και δύο εγκαταλειμένων αποπειρών για συγγραφή νέων βιβλίων, δεν δημοσίευσε κάτι ξανά μέχρι το 2015, όταν αναδύθηκε το αρχικό προσχέδιο για το “Όταν σκοτώνουν τα κοτσύφια”, που κυκλοφόρησε με τον τίτλο “Βάλε έναν Φύλακα”. Πέθανε στον ύπνο της 8 μήνες μετά την κυκλοφορία του, σε ηλικία 89 ετών.

Μπιλ Κάνινγχαμ

13 Μαρτίου, 1929 – 25 Ιουνίου, 2016

Ίσως δεν τον ξέρουμε πολλοί στην Ελλάδα, αλλά αποτέλεσε μια από τις πλέον καλτ προσωπικότητες της Νέας Υόρκης. Ένας κορυφαίος φωτογραφός μόδας που εργάστηκε για δεκαετίες για τους New York Times και έγινε γνωστός για τις ειλικρινείς του εικόνες, και την συνεχή περιφορά του στους δρόμους της μεγαλούπολης, γνωρίζοντας και αποτυπώνοντας τα καθημερινά και τα γνωστά πρόσωπά της. Μάλιστα ήταν αυτό το δαιμόνιο του χαρακτήρα του που του βρήκε την δουλειά στην εφημερίδα-κολοσσό, όταν το 1978 φωτογράφισε την Γκρέτα Γκάρμπο σε μια ξαφνική στιγμή, κάνοντάς τον αντιληπτό στους Times οι οποίοι έκτοτε και μέχρι τον θάνατό του τον μύησαν στους κόλπους τους.

Παρατώντας τη φοίτησή του στο Χάρβαρντ, πρωτοξεκίνησε να δουλεύει σαν σχεδιαστής γυναικείων καπέλων, με πελατολόγιο που συμπεριλάμβανε τη δεκαετία του ‘50 ονόματα όπως η Μέριλιν Μονρό, η Κάθριν Χέπμπερν και η Τζάκι Κένεντι. Η αγάπη του για τη μόδα τον οδήγησε και σε μια σημαντική συμβολή στην δημοσιογραφία μόδας, συστήνοντας στο Αμερικάνικο κοινό σχεδιαστές όπως ο Ζαν Πωλ Γκωτιέ. Αυτοδίδακτος στη φωτογραφία, ξεκίνησε να ασχολείται με την φωτογραφία δρόμου, πάντα με άξονα την μόδα. Είχε εξηγήσει μάλιστα μια φορά όταν τον ρώτησαν γιατί δεν ακολούθησε το πλήθος φωτογράφων που έβγαζαν την Κατρίν Ντενέβ «Μα δεν φοράει κάτι ενδιαφέρον». Ετσι, κατέληξε να γίνει προσωπικότητα της Νέας Υόρκης, κυκλοφορώντας στους δρόμους της ολημερίς, πάνω στο ποδήλατό του και με την κάμερα στο χέρι, γνώριμο πια στοιχείο της αστικής ζούγκλας. Πέθανε σε ηλικία 87 ετών μετά από εγκεφαλικό επεισόδιο. Οι New York Times –και όλοι οι Νεουορκέζοι- θα τον θυμούνται με στοργή.

Άλαν Ρίκμαν

21 Φεβρουαρίου 1946 – 14 Ιανουαρίου 2016

Ο κορυφαίος ηθοποιός και σκηνοθέτης, με την μοναδική χαρακτηριστική βαθιά φωνή και το αστείρευτο ταλέντο έφυγε στις αρχές του 2016, αφήνοντας πίσω μια τεράστια λίστα ρόλων που τον ανέδειξαν στο σανίδι, στην μικρή και στην μεγάλη οθόνη. Ο Άλαν Ρίκμαν σπούδασε στη Βασιλική Ακαδημία Δραματικής Τέχνης, ενώ ήταν μέλος της Βασιλικής Εταιρείας του Σαίξπηρ, δίνοντας παραστάσεις βασισμένες σε σύγχρονες και κλασικές θεατρικές παραγωγές. Ακολούθησαν τηλεοπτικοί, θεατρικοί αλλά και κινηματογραφικοί ρόλοι που τον έκαναν όλο και πιο γνωστό σε ένα μεγαλύτερο κοινό, καθώς έφερε στη ζωή κάποιους από τους πιο ενδιαφέροντες χαρακτήρες, παίζοντας συχνά τον ανταγωνιστή με μια όμως ιδιαίτερα ανθρώπινη χροιά, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τον Valmont στη θεατρική παραγωγή “Les liaisons dangereuses” το 1985, για τον οποίο υπήρξε υποψήφιος για βραβείο Τόνυ καλύτερου ηθοποιού, αλλά και τον Ρασπούτιν στην τηλεταινία “Rasputin: Dark Servant of Destiny” για την ερμηνεία του οποίου κέρδισε τα βραβεία της Χρυσής Σφαίρας, του Έμμυ και αυτό του αγγλικού σωματείου ηθοποιών. Σκηνοθέτησε ακόμη τις δύο ταινίες “Ο επισκέπτης του χειμώνα” και “Ένα μικρό χάος”. Και βέβαια τα παιδιά των πρόσφατων γενεών δεν θα τον ξεχάσουν ποτέ σαν τον μισητό (αλλά αγαπημένο) καθηγητή Σνέιπ στην σειρά ταινιών του Χάρι Πότερ, ένας χαρακτήρας που τον εδραίωσε στην αντίληψη ενός εντελώς νέου κοινού. Έφυγε μετά από μάχη με τον καρκίνο σε ηλικία 69 ετών.

Τζιν Ουάιλντερ

11 Ιουνίου 1933- 28 Αυγούστου 2016

Τον Τζιν Ουάιλντερ τον γνωρίσαμε μέσα από πληθώρα κινηματογραφικών ρόλων και παραγωγών, αλλά αναμφισβήτητα έχει μείνει στις καρδιές του κόσμου σαν ο πρώτος -και αληθινός- Γουίλι Γούονκα από την μοναδική ταινία “Ο Γουίλι Γουόνκα και το εργοστάσιο σοκολάτας”. Ο Αμερικάνος, που αναδύθηκε από την δεκαετία του ’60 και προχώρησε σαν ηθοποιός του θεάτρου και του κινηματογράφου, κωμικός, σκηνοθέτης, σεναριογράφος και συγγραφέας, ξεκίνησε την καριέρα του στο θέατρο του Μπρόντγουεϊ. Στον κινηματογράφο, η πρώτη του εμφάνιση έγινε στην θρυλική ταινία “Bonnie and Clyde” ενώ ο πρώτος σημαντικός ρόλος του ήταν στην ταινία “The Producers” που κέρδισε το Όσκαρ πρωτότυπου σεναρίου. Αυτή ήταν η πρώτη από μια σειρά σημαντικών συνεργασιών με το συγγραφέα και σκηνοθέτη Μπρουκς, ο οποίος συνεργάστηκε μαζί του τις δεκαετίες του ’60 και ’70. Ο Μπρουκς τον προτιμούσε ως πρωταγωνιστή χάρη στην υστερία και την τρέλα που μετά βίας συγκρατούσε, ενώ οι ρόλοι που ο Ουάιλντερ ερμήνευσε σε διάφορες κωμωδίες του σκηνοθέτη θεωρούνται πια κλασικοί. Κρίσιμη στιγμή στην καριέρα του αποτέλεσε το «Φρανκενστάιν Τζούνιορ», μια ταινία του έγραψε ο ίδιος μαζί με τον Μπρουκς, πρωταγωνιστώντας και σκηνοθετώντας την, ενώ ακολούθησαν δεκάδες ρόλοι ακόμα. Ο Τζιν Ουάιλντερ πέθανε σε ηλικία 83 ετών μετά από επιπλοκές της νόσου Αλτσχάιμερ.

https://www.youtube.com/watch?v=r2pt2-F2j2g

Ουμπέρτο Έκο

5 Ιανουαρίου 1932 – 19 Φεβρουαρίου 2016

Ο άνθρωπος που σύστησε από την δεκαετία του ’80 την Σημειολογία, μπαίνοντας με ένα μικρό βιβλίο στα σπίτια όλων έφυγε φέτος από τη ζωή σε ηλικία 84 ετών. Ο Ουμπέρτο Έκο ήταν ένας Ιταλός σημειολόγος, δοκιμιογράφος, φιλόσοφος, κριτικός λογοτεχνίας και μυθιστοριογράφος. Γεννημένος στην Αλεσσάντρια του Πιεμόντε το 1932, έζησε τον ιταλικό εμφύλιο τον οποίο συχνά διηγούνταν. Σπούδασε Νομική για χάρη του πατέρα του και Φιλοσοφία από κέφι, εγκατέλειψε νωρίς την Καθολική πίστη και πέρασε για λίγο από διευθυντική θέση στο Rai από όπου και απολύθηκε και έγινε το 1975 καθηγητής Σημειωτικής στο Πανεπιστήμιο της Μπολόνια, και από το 1988 πρόεδρος του Διεθνούς Κέντρου Μελετών Σημειωτικής στο Πανεπιστήμιο του Σαν Μαρίνο. Έγινε παγκοσμίως γνωστός όταν το 1981 τιμήθηκε με τα βραβεία Strega και Medicis Etranger για «Το Όνομα του Ρόδου», το οποίο στη συνέχεια έγινε ταινία με ρεκόρ εισπράξεων, με κι άλλα βιβλία να ακολουθούν. Από την αρχή της καριέρας του, κέρδισε πολλές τιμητικές διακρίσεις και είχε δεκάδες εκδοτικές επιτυχίες έως τον θάνατό του το 2016.

Ντάριο Φο

24 Μαρτίου 1926 – 13 Οκτωβρίου 2016

Ο Ντάριο Φο ήταν ένας Ιταλός θεατρικός συγγραφέας, ευθυμογράφος, ηθοποιός, θεατρικός σκηνοθέτης και συνθέτης που θεωρείται στην εποχή του ο πιο συχνά ερμηνευμένος σύγχρονος θεατρικός συγγραφέας στο παγκόσμιο θέατρο. Γνωστός για τις τεχνικές της κομέντια ντελ’ άρτε και του αυτοσχεδιασμού που χρησιμοποιούσε, καθώς και την στενή συνεργασία του με τη σύζυγό του Φράνκα Ράμε, ήταν επιπλέον ο αποδέκτης του Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1997. Ο Ντάριο έμαθε την τέχνη της διήγησης απ’ την γιαγιά του και από Λομβαρδούς ψαράδες και φυσητές γυαλιού. Το 1940, μετακόμισε στο Μιλάνο για να σπουδάσει αρχιτεκτονική στη Brera Art Academy, αλλά ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος τού χάλασε τα σχέδια. Μετά τον πόλεμο, συνέχισε τις σπουδές αρχιτεκτονικής στο Μιλάνο και εκεί ήταν που αναμείχθηκε με τα λεγόμενα μικρά θέατρα (teatri piccoli), στα οποία άρχισε να παρουσιάζει τους αυτοσχέδιους μονολόγους του. Συνέχεια είχαν τα δεκάδες έργα που έγραψε στις επόμενες δεκαετίες, ασκώντας κριτική και σκανδαλίζοντας κοινό και αρχές. Τα έργα αυτά έχουν πλέον μεταφραστεί σε 30 γλώσσες. Ο Ντάριο Φο πέθανε σε ηλικία 90 ετών.

Αντρέι Βάιντα

6 Μαρτίου 1926 – 9 Οκτωβρίου 2016

Ο πολυβραβευμένος μετρ του ευρωπαϊκού σινεμά Αντρέι Βάιντα έφυγε από την ζωή τον Οκτώβριο του 2016. Ο Αντρέι Βάιντα ήταν Πολωνός σκηνοθέτης, σεναριογράφος και παραγωγός, που σπούδασε ζωγραφική στην Ακαδημία Καλών Τεχνών της Κρακοβίας και σκηνοθεσία στην Σχολή Κινηματογράφου του Λοτζ. Τη δεκαετία του 1950 ξεκίνησε να γυρίζει ταινίες και ντοκιμαντέρ, με το έργο του να αναγνωρίζεται παγκοσμίως, για το οποίο έλαβε πολλά βραβεία. Το 1981 μάλιστα κέρδισε τον Χρυσό Φοίνικα για το “Ο άνθρωπος από σίδερο”, ενώ το 2000 έλαβε τιμητικό Οσκαρ για το σύνολο της προσφοράς του στον κινηματογράφο, αλλά και τιμητική Χρυσή Άρκτο στο Φεστιβάλ του Βερολίνου το 2006. Απεβίωσε στη Βαρσοβία σε ηλικία 90 ετών.

Πενήντα επτά δημοσιογράφοι έπεσαν σε όλο τον κόσμο

Πενήντα επτά δημοσιογράφοι σκοτώθηκαν εξασκώντας το επάγγγελμά τους σε ολόκληρο τον κόσμο το 2016, κυρίως στις εμπόλεμες ζώνες, έναντι στους 67 που είχαν σκοτωθεί το 2015, σύμφωνα με την ετήσια έκθεση που έδωσε η οργάνωση Δημοσιογράφοι Χωρίς Σύνορα (RSF). Η οργάνωση που μάχεται για την ελευθεροτυπία αναφέρει ότι 19 δημοσιογράφοι σκοτώθηκαν μόνο στη Συρία, 10 στο Αφγανιστάν, εννέα στο Μεξικό, επτά στο Ιράκ και πέντε στην Υεμένη. Σχεδόν όλοι είχαν ως έδρα τους την χώρα όπου βρήκαν τον θάνατο. Επιπλέον, εννέα μπλόγκερς και οκτώ εργαζόμενοι σε μέσα ενημέρωσης έχασαν φέτος τη ζωή τους, ανεβάζοντας έτσι σε 74 τον συνολικό αριθμό των εκπροσώπων του Τύπου που σκοτώθηκαν “επειδή εκτελούσαν την αποστολή τους της ενημέρωσης”.

Οι Δημοσιογράφοι Χωρίς Σύνορα επισημαίνουν ότι η μείωση των θανάτων ενδεχομένως να είναι το αποτέλεσμα της “τρομοκρατίας” που ασκείται από τους “διώκτες της ελευθερίας του Τύπου”, οι οποίοι κλείνουν αυθαιρέτως μέσα ενημέρωσης και φιμώνουν τους δημοσιογράφους. Σε χώρες όπως το Μεξικό, η πρακτική αυτή έχει αναγκάσει τους δημοσιογράφους να αυτολογοκρίνονται ώστε να μην πέσουν θύματα δολοφονίας, αναφέρει η οργάνωση στην ετήσια έκθεσή της. Στο Αφγανιστάν και οι δέκα δημοσιογράφοι που έχασαν τη ζωή τους έγιναν σκοπίμως στόχοι δολοφονικής ενέργειας εξαιτίας του επαγγέλματός τους. Επτά, ανάμεσά τους τρεις γυναίκες, σκοτώθηκαν τον Ιανουάριο σε επίθεση αυτοκτονίας. Επέβαιναν σε ένα μίνιμπας του ιδιωτικού τηλεοπτικού δικτύου Tolo TV. Την ευθύνη για την επίθεση ανέλαβαν οι Ταλιμπάν.

Οι νεκροί του προσφυγικού και της τρομοκρατίας

Πέραν των γνωστών προσωπικοτήτων και των ειδικών ομάδων που έχασαν την ζωή τους μέσα στο 2016, η μεγαλύτερη απώλεια ανθρώπινων ζωών έχει άμεση σχέση με το μέτωπο του Προσφυγικού. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ το 2016 σημειώθηκαν οι περισσότεροι θάνατοι σε αυτό το πλαίσιο, αυτοί των ανθρώπων κυρίως που δεν κατάφεραν να διασχίσουν τη Μεσόγειο. Σχεδόν 5.000 άνθρωποι έχουν χάσει τη ζωή τους σε σύνολο περίπου 358.000 αφίξεων μέσα στο 2016 και οι αριθμοί όλο και αυξάνονται. Και δεν μπορούμε να αφήσουμε στην άκρη και τους νεκρούς των πολλών τρομοκρατικών επιθέσεων που σημειώθηκαν στην Ευρώπη αυτή τη χρονιά. Από τους 32 νεκρούς της βομβιστικής επίθεσης στις Βρυξέλλες τον Μάρτιο, τους 86 νεκρούς της Νίκαιας και τους 10 νεκρούς του Μονάχου τον Ιούλιο, μέχρι και τους 12 νεκρούς της πιο πρόσφατης τρομοκρατικής ενέργειας στο Βερολίνο, οι αριθμοί συσσωρεύονται, ενώ οι χαμένοι πολίτες της Συρίας έχουν ανέλθει στους πάνω από 45.000. Κλείνουμε το 2016 ελπίζοντας το νέο έτος οι απώλειες να είναι μετρημένες.