Οι αρχαιολογικοί θησαυροί που προσπερνάς σε έναν σταθμό του μετρό Θεσσαλονίκης

Τα ευρήματα στο σταθμό «Βενιζέλου» -ανεξαρτήτου της συζήτησης ετών που είχε ανοίξει για το θέμα γύρω από τον τεμαχισμό τους και το έγκλημα που συντελέστηκε- αποτελούν αναμφισβήτητα το… πετράδι στο στέμμα των αρχαιολογικών ανακαλύψεων που έγιναν κατά τη διάρκεια των εργασιών για την κατασκευή του Μετρό Θεσσαλονίκης.

Ωστόσο, εξίσου σπουδαίες είναι και οι ανακαλύψεις που έγιναν σε άλλους δύο σταθμούς του νέου συγκοινωνιακού μέσου της πόλης και συγκεκριμένα σε αυτούς της «Αγίας Σοφίας» και στο «Σιντριβάνι».

Αρχαιολογικούς θησαυρούς που μπορείς να θαυμάσεις στο εσωτερικό μέρος των σταθμών και που ενδεχομένως να έχεις προσπεράσει πολλές φορές μέχρι σήμερα στη βιασύνη σου να κατέβεις προς τις αποβάθρες για να προλάβεις το συρμό.

Στον σταθμό «Αγίας Σοφίας», στην εντός των τειχών περιοχή, διαπιστώθηκε η πορεία της κεντρικής οδικής αρτηρίας από την ελληνιστική εποχή έως τις αρχές του 20ου αιώνα, στην ίδια διαχρονικά θέση.

Αποκαλύφθηκε η ελληνιστική πόλη που ίδρυσε ο Κάσσανδρος το 316 π.Χ και σχεδιάσθηκε με το ιπποδάμειο σύστημα, στα πρότυπα των μεγάλων ελληνιστικών κέντρων της εποχής, και συνέχισε με την ίδια χάραξη και στη ρωμαϊκή περίοδο.

Πολυτελή κτίρια με μαρμάρινα γλυπτά, χρωματιστά επιχρίσματα και ψηφιδωτά υψώνονταν κατά μήκος του δρόμου.

Μετά το 350 μ.Χ ο δρόμος (decumanus maximus) στρώνεται με μαρμαρόπλακες και ένα μνημειακό κρηναίο / νυμφιαίο ανεγείρεται στη διασταύρωση με τον κάθετο δρόμο (cardo) της Αγίας Σοφίας.

Μεγάλος πολεοδομικός μετασχηματισμός συντελείται μετά το 500 μ.Χ όταν μαρμαρόστρωτες πλατείες σφραγίζουν τα ερείπια από παλαιότερα κτήρια και δίνουν μνημειακή εικόνα στην πόλη.

Σταδιακά ο δημόσιος χώρος καταλαμβάνεται από λασπόκτιστα εργαστήρια και καταστήματα της Βυζαντινής αγοράς, που μένουν σε χρήση και στην οθωμανική περίοδο, ενώ τα νεότερα κτήρια, που αναγέρθηκαν στα τέλη του 19ου αιώνα, στο πλαίσιο εξευρωπαϊσμού της πόλης από την οθωμανική διοίκηση, αποκαλύφθηκαν κατεστραμμένα από την πύρινη λαίλαπα του 1917.

Τα αρχαία στο σταθμό «Σιντριβάνι»

Στα όρια του σταθμού «Σιντριβάνι» ερευνήθηκε σημαντικό τμήμα του ανατολικού νεκροταφείου της αρχαίας Θεσσαλονίκης, το οποίο αναπτύσσονταν έξω από τα ανατολικά τείχη της πόλης.

Ρέματα και χείμαρροι συντέλεσαν στην διαμόρφωση του από τον 4ο αιώνα π.Χ (300 π.Χ).

Τόσο η ελληνιστική όσο και η ρωμαϊκή φάση του νεκροταφείου εντάσσονται στον ίδιο στρωματογραφικό ορίζοντα, με πυκνή διάταξη των τάφων, αλληλοεπικάλυψη, επανάχρηση και σε αρκετές περιπτώσεις καταστροφή προγενέστερων που υπήρχαν στην ίδια περιοχή.

Από τον 4ο αιώνα μ.Χ (μετά το 300 μ.Χ) η νεκρόπολη σταδιακά εκχριστιανίζεται με την ίδρυση λατρευτικού κτηρίου το οποίο διαδέχθηκε μια τρίκλιτη κοιμητηριακή βασιλική (5ος αιώνας 450-500 μ.Χ) που περιβάλλεται από συστάδες καμαρασκεπών ταφών.

Πρωτοβυζαντινοί τάφοι ποικίλων τύπων παρεμβάλλονται μεταξύ των παλαιότερων.

Πλούσια και ποικίλα κτερίσματα συνόδευαν τους νεκρούς, πιστοποιώντας το κοινωνικό και οικονομικό στάτους των κατοίκων της αρχαίας Θεσσαλονίκης, αλλά και την πολυπολιτισμικότητα που την χαρακτήριζε ήδη από την ίδρυσή της.