Πάρ’ το αλλιώς με τον υπερτουρισμό όσο είναι καιρός

Άλλη μία τουριστική σεζόν έχει ξεκινήσει με το βλέμμα όμως της χώρας αντί να κοιτάζει στο τώρα και στην επόμενη μέρα να είναι «κολλημένο» σε μία ανούσια σύγκριση με το 2019 και στα αριθμητικά δεδομένα της προ covid εποχής.

Η Ελλάδα συνεχίζει στην πεπατημένη του μοντέλου «ήλιος και θάλασσα» σε ένα καλοκαίρι γκρίνιας για τις υψηλές τιμές σε δημοφιλείς προορισμούς της χώρας με αποτέλεσμα παραδοσιακές αγορές της Ευρώπης να στρέφονται σε φθηνότερες επιλογές διακοπών σε γειτονικές μας χώρες.

Άνθρωποι της καθημερινότητας, αλλά και γνώστες του θέματος «προσγειώνουν» τις προσδοκίες για ένα «χρυσό καλοκαίρι».

Παράλληλα, κρούουν το καμπανάκι για μια φούσκα που είναι έτοιμη να σκάσει. Ένα ελληνικό τουριστικό προϊόν χωρίς ταυτότητα, «μπουκωμένο», που κοιτάζει τους αριθμούς και βάζει στην άκρη την ποιότητα.

Η parallaxi τις προηγούμενες ημέρες άνοιξε τη συζήτηση γύρω από το θέμα με άρθρα και ρεπορτάζ που αποτελούν τροφή για σκέψη.

Ο Στράτος Σαφιολέας έγραψε για το ελληνικό τοπίο και την απαγόρευση απόλαυσής του, μεταφέροντας εικόνες από μία απαγορευμένη ζωή που έρχεται.

«Τα Ελληνικά νησιά και οι παραλίες προορίζονται πια για τους πολύ εύπορους αυτού του κόσμου. Υπάρχουν αρκετοί. Για παράδειγμα, μόνο στην ευρύτερη περιοχή της Νέας Υόρκης, ζουν 100.000 εκατομμυριούχοι. Εδώ που τα λέμε, ένα γεύμα για δύο, σε ένα μέτριο καθημερινό εστιατόριο στο Μανχάτταν, εύκολα φτάνει στα 150 δολάρια και το ταξί μπορεί να κοστίζει άλλα 100. Για πολύ κόσμο στον πλανήτη το να ξοδεύει 1000 ευρώ την ημέρα είναι απλά η καθημερινότητα του.

Οι παραλίες μας θα έχουν δέκα σειρές από ομπρέλες. Οι πρώτες θέσεις θα είναι 100 ευρώ την ημέρα. Ή 500. Θα πρέπει να τις κλείνεις φυσικά από την αρχή της εβδομάδες. Εδώ που τα λέμε θα είναι κλεισμένες από τα ξενοδοχεία “για τους καλούς καλεσμένους τους” για όλο το καλοκαίρι».

Πριν από λίγες ημέρες, γνωστή travel blogger μοιράστηκε τις αφιλτράριστες σκέψεις της για την Σαντορίνη.

«Έχει γίνει η Disney World των ελληνικών νησιών» αναφέρει τονίζοντας πως από τα πέντε νησιά που επισκέφθηκε η Σαντορίνη ήταν το λιγότερο αγαπημένο της.

Η Χαλκιδική «βλέπει» λόγω καιρού τον μισό Ιούνιο να έχει φύγει, ευρωπαϊκές αγορές γυρνάνε την πλάτη σε δημοφιλή ελληνικά νησιά, τα «γερά πορτοφόλια» των Βαλκανίων αρχίζουν να εγκαταλείπουν την Βόρειο Ελλάδα και οι Έλληνες ταξιδιώτες περιμένουν τις επιταγές κοινωνικού τουρισμού ή με τρικ και αλχημείες προσπαθούν να κόψουν από που βρουν μπας και κερδίσουν μερικές μέρες παραπάνω διακοπών.

Η Τουρκία με μεγάλη ποικιλία προσφορών τουριστικών πακέτων, ποιοτικά ξενοδοχεία και διαθεσιμότητα φαίνεται να κεντρίζει το ενδιαφέρον των Γερμανών.

Όπως δείχνουν οι κρατήσεις, η Αίγυπτος είναι επίσης ένας από τους πιο δημοφιλείς προορισμούς τους καλοκαιρινούς μήνες, αφού χάρη στις σχετικά πολύ φθηνές προσφορές, πολλοί Γερμανοί επιλέγουν επίσης τη διαμονή τους στη βορειοανατολική Αφρική.

Οι προβλέψεις για το σύνολο της σεζόν στη Μύκονο, σύμφωνα με τις προγραμματισμένες αεροπορικές θέσεις από το εξωτερικό, δεν είναι θετικές, αφού δείχνουν μείωση κατά 17,6%.

Ενδεικτικό της κατάστασης είναι πάντως το γεγονός, ότι υπερπολυτελή και ιδιαίτερα ακριβά ξενοδοχεία της Μυκόνου αυτή τη στιγμή ανακοινώνουν εκπτώσεις και προσφορές για τους επόμενους μήνες, που φτάνουν και το 30%. Την ίδια ώρα το νησί των ανέμων καταγράφει ρεκόρ στην κρουαζιέρα, με πολλές επισκέψεις κρουαζιεροπλοίων να υπάρχουν καθημερινά. Οι επιβάτες αυτοί ωστόσο μένουν για λίγες ώρες και αναχωρούν.

Ενδεχομένως και οι αποκαλύψεις για το όργιο παρανομίας ξενοδοχειακών μονάδων και beach bar, καθώς και οι μπουλντούζες και οι κόκκινες κορδέλες σε γνωστά μαγαζιά, να επηρεάζουν και αυτές αρνητικά τους επίδοξους ταξιδιώτες από το να επισκεφτούν το νησί των ανέμων.

Η Μαρία Δεδούσση περιγράφει τον ελληνικό τουρισμό ως ένα προϊόν που στην πραγματικότητα δεν απευθύνεται σε κανέναν.

Πολύ ακριβό για τους μεσαίους, πολύ κακό ποιοτικά για τους πλούσιους. Μία εξιστόρηση γεγονότων από επίσκεψη στην Πύλο, που αποτελεί νέα τροφή για σκέψη.

Ο Γρηγόρης Φαρμάκης στο άρθρο του αναφέρεται στην φούσκα του τουρισμού. Στα κοινά αγαθά τα οποία κάποιοι εκμεταλλεύονται προς όφελός τους και κερδίζουν αθέμιτα εις βάρος μας.

«Η τουριστική φούσκα δεν δημιουργεί υπερβάλλον φορτίο μόνο στις τουριστικές μονάδες που κερδίζουν από αυτήν αλλά και σε κοινά αγαθά: τις παραλίες, το περιβάλλον, τα ανυπόφορα στριμωγμένα πια σοκάκια της χώρας του άλλοτε γραφικού νησιού, το τοπίο, τις υποδομές και άλλα πολλά. Ακόμα και στο πολιτισμικό κεφάλαιο ή στην εικόνα της χώρας», σύμφωνα με την άποψη που καταθέτει ο κ. Φαρμάκης ο οποίος προσθέτει:

Οι τουριστικές επιχειρήσεις καταστρέφουν έτσι κοινά αγαθά που ανήκουν σε όλους μας, ακόμα κι αν σέβονται πχ την πολεοδομική ή χωροταξική νομοθεσία. Και κερδίζουν αθέμιτα εις βάρος μας, με τον ίδιο τρόπο που ένα εργοστάσιο που ρίχνει τα απόβλητά του σε ένα ποτάμι κερδίζει εις βάρος των υπολοίπων με το να ιδιοποιείται – και να καταστρέφει – αγαθά που ανήκουν σε όλους χωρίς μάλιστα να πληρώνει. Και αυτό δεν αναιρείται προφανώς από το ότι μεγάλο μέρος της τοπικής κοινωνίας ή και η εθνική οικονομία κερδίζουν από την κατάχρηση αυτή.

Ο Νίκος Σταματιάτης στο άρθρο του αναρωτιέται εάν πρέπει να πιάσουμε από την αρχή το θέμα του ελληνικού τουρισμού.

«Έπεσαν λέει οι αφίξεις των τουριστών και η χρονιά δεν θα βγει όπως φαντάζονταν όλοι. Εγώ θα έλεγα να το πάρουμε το έργο από την αρχή. Δεν θα βγει γενικώς. Τίποτα δεν βγαίνει που έχει αυτή την πίεση και τον εξαναγκασμό. Έζησα τον τουρισμό με ανθρώπινο πρόσημο. (Όχι το 1950 μα το ’80 και αρχές ’90!) Που δεν ζούσαμε για να εξυπηρετούμε τους τουρίστες. Απλά κάναμε τη δουλειά μας.

Δεν ανοίγαμε τις Κυριακές ούτε μέναμε ανοιχτά μέχρι τα ξημερώματα. Δεν υπήρχαν μπιτσόμπαρα με ξαπλώστρες να καταλαμβάνουν τις παραλίες, ούτε παντού εστιατόρια και μπαρ. Δεν σνομπάραμε τον Έλληνα τουρίστα και οι περισσότεροι κάναμε αξιοπρεπώς μια δουλειά σε τουριστικό μέρος. Τελεία. Δεν χρειαζόταν να κάνουμε τους καραγκιόζηδες ούτε να στήνουμε μαγαζιά για κάθε εθνικότητα. Και τότε η Μύκονος ήταν πιο ακριβή, μα κρατούσε κάτι αυθεντικό.

Στην Κέρκυρα που έζησα εγώ, οι παραλίες ήταν ελεύθερες, δεν είχαν αποκλείσει τεράστιες ξενοδοχειακές μονάδες την πρόσβαση στην παραλία. Ακόμη και τα ακριβά ξενοδοχεία είχαν συνάρτηση τιμής και ποιότητας. Τα clubs ήταν όντως μυθικά. Όπως η Bora Bora π χ. Γιατί απλά τα έφτιαχναν άνθρωποι με κέφι και γούστο για να περνάνε και οι ίδιοι καλά. Δεν φτιάχνονταν για Άραβες νεόπλουτους με στόχο μόνο το υπερκέρδος. Δεν ήταν όλα ξεπουλημένα και δήθεν. Δεν υπήρχε ανάγκη να είσαι brand. Η δουλειά σου σε έκανε και η ποιότητα. Και ο τόπος».

Τα κουλούρια του δήμαρχου Θεσσαλονίκης και το συρτάκι στην υποδοχή των επιβατών των κρουαζιερόπλοιων στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης έγιναν επίσης αντικείμενου σχολιασμού και προβληματισμού για το τί τελικά θέλει να πετύχει η πόλη ως εικόνα που προβάλλει σε όσους την επισκέπτονται.

Ο Χάρης Χεϊζάνογλου μοιράστηκε τις σκέψεις του για την πόλη ως τουριστικό σκηνικό.

«Αναρωτιέμαι ειλικρινά, πόσα δισεκατομμύρια αυγά άραγε να έφαγαν οι επιβάτες που κατέβηκαν να επισκεφθούν τη Θεσσαλονίκη μας; Το συρτάκι είναι αρκετό για να τους ανοίξει την όρεξη ή μήπως είναι καλύτερο να βγάλουμε γυμνόστηθες χαβανέζες να σερβίρουν επί τόπου μπατίντα ντε κόκο;

Δεν με ενοχλεί ο τουρισμός, με ενοχλεί η μονοθεματική τουριστικοποίηση των πόλεων και των ζωών μας. Με ενοχλεί που πλέον βιώνουμε το κάποτε ενδεχόμενο να γίνουμε τα γκαρσόνια της Ευρώπης, όχι απλά ως επιθυμητή κανονικότητα, αλλά ως αναγκαία συνθήκη παριστάνοντας τους γελαστούς ιθαγενείς.

Το πρόβλημα δεν είναι αποκλειστικά και αφηρημένα στην αισθητική ή την συμβολική διάσταση, είναι ότι ότι το συμβολικό και το αισθητικό έρχεται απλά ως τεχνητή εικονογράφηση, ως performative σκηνικό, σε μια συνθήκη διάλυσης του οτιδήποτε πραγματικού θα μπορούσε να αποτελεί πολιτισμικό αλλά και ποιοτικό τουριστικό προϊόν».

Ο Γιώργος Τούλας στο άρθρο του αναφέρθηκε στην εικόνα μιας «φιλόξενης» πόλης που απέχει έτη φωτός από την καθημερινή της πραγματικότητα.

«Σε μια πρωτοφανή επιστροφή στο παρελθόν, σε μια τελετή που κάλλιστα θα μπορούσε να σκηνοθετήσει ο Τζέιμς Πάρις, που κάποτε οργάνωνε στη διάρκεια του Φεστιβάλ Κινηματογράφου τα περίφημα φασολάδα-πάρτι, με κλαρίνα, νέους ντυμένους ήρωες του 21 και στεφάνια δάφνης για τους καλεσμένους, χθες στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης, συρτάκι και αρτίδια έδωσαν το στίγμα του τι σημαίνει τουριστική πολιτική.

Ένα παραλήρημα λανθασμένης αντίληψης εικόνας μιας ”φιλόξενης” πόλης, στην πραγματικότητα όμως αληθινά αφιλόξενης, πρώτα για τους ίδιους τους κατοίκους της, μια εικόνα τουριστικής υποδούλωσης, μια παντελής απουσία μέριμνας για την ανάδειξη της ταυτότητας και της μακραίωνης Ιστορίας της πόλης , του σημερινού της προσώπου αλλά επιστροφή σε συνταγές μισού αιώνα πριν.

Για κάποιους είναι αρκετό να υποδεχόμαστε με συρτάκια κρουαζιερόπλοια που οι επιβάτες τους δεν πρόκειται να αφήσουν στην πόλη τίποτε εκτός από τα κατάλοιπα των αποχετεύσεων του πλοίου που θα αδειάσουν στο Θερμαϊκό».

Στα παραπάνω έρχονται να προστεθούν οι φωνές των ανθρώπων που ζουν τις τουριστικές σεζόν από «μέσα». Εκείνους που για χρόνια χάνουν τα καλοκαίρια τους για να δουλεύουν ατελείωτες ώρες κάτω από τον ήλιο ή σε εξαντλητικά ωράρια σε ξενοδοχειακές μονάδες νησιών.

Μια γυναίκα που δουλεύει 17 χρόνια στον τουρισμό εξομολογήθηκε τα παρακάτω

«Δουλεύω 17 χρόνια στον τουρισμό. Έχω δουλέψει σε πολύ καλούς, όχι τόσο καλούς και κακούς εργοδότες.

Εργάστηκα σε εστιατόριο που παρείχε στο προσωπικό μια βίλα με πισίνα και γήπεδο τένις, κάποιος άλλος εργοδότης ένα υγρό υπόγειο που δεν μπόρεσα να μείνω ούτε μέρα, έχω κοιμηθεί σε ένα δωμάτιο με άλλα τρία άτομα, μερικές φορές πρέπει να μοιράζεσαι το μπάνιο με όχι και τόσο καθαρούς ανθρώπους, με έδιωξαν από το μπαρ ξενοδοχείου γιατί ο κανονισμός δεν επέτρεπε στο προσωπικό να βρίσκεται στον ίδιο χώρο με τους πελάτες (ακόμη και με τα κανονικά τους ρούχα , μετά την βάρδια), μερικές φορές δεν επιτρέπεται να χρησιμοποιείς τις τουαλέτες των πελατών σαν κάποτε οι έγχρωμοι δούλοι στα σπίτια των αφεντικών τους.

Έχω δει επιχειρηματίες να χλευάζουν, να φέρονται με έπαρση, να μειώνουν με τον χειρότερο τρόπο τον εργαζόμενο. Έχω δει με επιχειρηματίες που θεωρούν τους συνεργάτες τους φίλους, φέρονται με ευγένεια, σέβονται τον κόπο, την δουλειά τους και τους αμείβουν με το παραπάνω. Απρίλιος 2023 και μια ματιά στις ομάδες των υπαλλήλων στα κοινωνικά δίκτυα αρκεί για να καταλάβει κανείς ότι η κατάσταση έχει ξεφύγει. Μίσος, κακία και απαξίωση για όποιον τολμήσει να αναρτήσει αγγελία για εύρεση προσωπικού».

Αντιμέτωποι ακόμη ένα καλοκαίρι με ένα ατελείωτο ρεσιτάλ απληστίας. Παρθένες παραλίες, όπως αυτή του Αγίου Προκοπίου στη Νάξο, μία από τις 10 καλύτερες στην Ευρώπη, που έχει παραδοθεί στις ξαπλώστρες, τα τραπεζοκαθίσματα, τις ομπρέλες, τη δυνατή μουσική.