Οκτώ μυστικά που κρύβει η πόλη σε γωνιές που δεν περιμένατε
Μια αρχαία πόλη ζει κάτω από την σημερινή Θεσσαλονίκη.
Σ’ αυτήν την πόλη, που αποτελεί από μόνη της ένα ζωντανό Μουσείο, οι κλειστοί αρχαιολογικοί χώροι είναι πολλοί, όπως και αυτοί οι μυστικοί που οι περισσότεροι από μας τους κατοίκους της δεν υποψιαζόμαστε καν ότι υπάρχουν. Μια αρχαία πόλη ζει κάτω από την σημερινή Θεσσαλονίκη. Και το πιο απίστευτο είναι πως μπορεί να περνάμε από καθημερινά σημεία της και να μην αντιλαμβανόμαστε ότι κάτω από τη γη ή κρυμμένα σε απρόοπτα σημεία υπάρχουν αυτά τα σημαντικά κομμάτια ιστορίας της πόλης. Γνωρίστε οκτώ μυστικά που κρύβει η πόλη σε γωνιές που δεν περιμένατε.
O κρυμμένος ναός της Πλατείας Αντιγονιδών
Πρόκειται για τον υστεροαρχαϊκό ναό της Θεσσαλονίκης, τον αποκαλούμενο Ναό της Αφροδίτης, που βρίσκεται στην πλατεία Αντιγονιδών. Ναός του 6ου π.Χ. αι., 150 χρόνια αρχαιότερος του Παρθενώνα, μεταφερμένος πιθανότατα από την αρχαία Αίνεια (σημερινή Μηχανιώνα), όπου υπήρχε το αρχαϊκό ιερό της Αφροδίτης, κι ανασυνθεμένος στο χώρο των Ιερών Θεσσαλονίκης(σημερινή περιοχή Διοικητηρίου) τα πρώιμα ρωμαϊκά χρόνια. Ανακαλύφθηκε το 1936 όταν ξεκίνησε η ανέγερση διώροφης οικοδομής σε οικόπεδο των οδών Δημητρίου Καραολή 32 κι Αντιγονιδών 38, οπότε και γίνεται η εκσκαφή θεμελίων. Έτσι, η ύπαρξη του Ναού γίνεται γνωστή και ιωνικά αρχιτεκτονικά μέλη διασκορπίζονται στην πόλη. Το 2000 κατεδαφίζεται η προαναφερθείσα οικοδομή και έρχεται στο φως το ανατολικό μέρος της κρηπίδας του Ναού. Το ΚΑΣ βγάζει απόφαση προστασίας και ανάδειξής του, σε αντίθεση με την ΙΣΤ’ ΕΠΚΑ (Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων) που τάσσεται υπέρ της ανέγερσης οικοδομής στο υπόγειο της οποίας θα διατηρηθούν οι αρχαιότητες. Την άνοιξη του 2012 το μνημείο καθαρίζεται από εθελοντές για να τονισθεί η ύπαρξή του. Στις 18/9/2012 καταφθάνουν μπουλντόζες στο χώρο χωρίς να έχει προηγηθεί σχετική απόφαση του ΚΑΣ και το ότι αυτή τη στιγμή το μνημείο υπάρχει ακόμη οφείλεται στην άμεση κινητοποίηση πολιτών και φορέων της πόλης. Το μνημείο όμως κινδυνεύει συνεχώς αφού υπάρχει υπουργική απόφαση απαλλοτρίωσης του οικοπέδου. Οι προσπάθειες κατοίκων και ορισμένων αρχαιολόγων συνεχίζονται ώστε το μνημείο να αναδειχθεί με τροποποιήσεις στην Πλατεία. Διαβάστε περισσότερα εδώ.
Ένα μυστικό της πόλης κρυμμένο κυριολεκτικά στο υπόγειο
Η περίπτωση ανασκαφών και αποτυπώσεων στα υπόγεια οικοδομών δεν είναι σπάνια περίπτωση. Εδώ όμως πρόκειται για κάτι διαφορετικό. Τα ευρήματα όχι μόνο αποτυπώθηκαν αλλά διατηρήθηκαν στο υπόγειο αυτής της οικοδομής στην καρδιά της Θεσσαλονίκης χωρίς κάλυψη. Σύμφωνα με τις πληροφορίες της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας: Βόρεια της Αρχαίας Αγοράς ερευνήθηκε ένα σημαντικό συγκρότημα δύο κτιρίων που διατηρήθηκαν αποσπασματικά. Στο υπόγειο της οικοδομής Αγνώστου Στρατιώτη 1 με Ολύμπου 81 βρίσκοντια τα ερείπια ενός επιμήκους τετράπλευρου κτιρίου (16χ23). Στη βόρεια πλευρά του υπάρχει μια ημικυκλική κόγχη όπου ήταν τοποθετημένο το ακρόλιθο άγαλμα της Αθηνάς που βρέθηκε στην ανασκαφή. Το κεφάλι του αγάλματος μεταρρυθμίστηκε σε πορτρέτο της αυτοκράτειρας Αθηνάς Δόμνας, συζύγου του Σεπτίμιου Σεβήρου (192-211 μ.Χ.). Στις ανασκαφές βρέθηκαν επίσης οι μαρμάρινες βάσεις των αγαλμάτων της βασίλισσας Θεσσαλονίκης, του Μ. Αλεξάνδρου, του γιου του Αλεξανδρου Δ’ και άλλων ηγεμόνων. Σε επαφή με την δυτική πλευρά του κτιρίου βρέθηκε μικρότερο κτίσμα (8,50χ9,20μ.). Στη νότια πλευρά του υπάρχει θυραίο άνοιγμα, ενώ στους υπόλοιπους τρεις τοίχους ανοίγονται ημικυκλικές κόγχες, προφανώς για τοποθέτηση αγαλμάτων. Το μνημειακό αυτό συγκρότημα χρονολογείται στις αρχές του 3ου αιώνα και ερμηνεύθηκε αρχικά ως βιβλιοθήκη. Το υποστήριξε η αρχαιολόγος Ε. Καμπούρη σε μια δημοσίευση του 1985. Νεότερες έρευνες όμως το ταυτίζουν με χώρο αυτοκρατορικής λατρείας στην περίοδο των Σεβήρων, όπως αναλύει η Θεοδοσία Στεφανίδου Τιβερίου σε δημοσίευση της στον Τόμο Αρχαιολογικό Έργο στη Μακεδονία -Θράκη 15, 2001, εκδ. του Υπουργείου Πολιτισμού από όπου προέρχονται και τα παρακάτω σχέδια. Κι όλο αυτό κρυμμένο στο υπόγειο μιας οικοδομής του κέντρου, από την οποία μπορεί να περνάτε καθημερινά. Διαβάστε περισσότερα εδώ.
Η μυστική υπόγεια Θεσσαλονίκη που κρύβεται κάτω από το 34ο Δημοτικό Σχολείο
Στην οδό Ιασονίδου στον σημερινό αριθμό 6 (με είσοδο από την οδό Αρριανού στον αριθμό 3) βρίσκεται ένα μοντέρνο νεόκτιστο σχολείο, που λειτουργεί εδώ και 10 χρόνια και κρύβει ζωντανά κομμάτια ιστορίας στα θεμέλια του. Το 1979 το κτίσμα είχε κατεδαφιστεί μετά τις βλάβες που υπέστη από τον σεισμό του 1978. Έτσι χάθηκε ένα θαυμάσιο κτίριο αλλά η διάνοιξη των θεμελίων για την ανέγερση του νέου οδήγησε σε μια πραγματικά θαυμαστή ανακάλυψη. Στο δίλημμα Αρχαία ή Σχολείο, οι Αρχαιολόγοι αποφάσισαν αμέσως. Έπρεπε να βρουν ένα τρόπο να συνυπάρξουν και τα δυο. Το εγχείρημα κράτησε σχεδόν 10 χρόνια. Έτσι άλλαξε η μελέτη του νέου σχολικού κτιρίου ώστε να πλαισιώνει τις αρχαιότητες και να τις βάζει στην καθημερινή ζωή του σχολείου για να γίνει τελικά το μουσείο –σχολείο και το σχολείο –μουσείο. Στο χώρο κάτω απ΄το σχολείο λοιπόν βρέθηκαν τα υπολείμματα τριών πλούσιων σπιτιών της Θεσσαλονίκης του 4ου, 5ου και 6ου αιώνα μ.Χ. Στο φως βγήκαν τα δωμάτια, τα πηγάδια, οι αυλές. Οι επαύλεις μοιάζουν με τα αρχαιοελληνικά και τα ρωμαϊκά σπίτια και αποτελούνται από πολλά δωμάτια γύρω από το αίθριο. Το επίσημο δωμάτιο με την πολυτελέστερη διακόσμηση λέγεται τρικλίνιο. Τα σπίτια έχουν μαγειρείο, χώρους υγιεινής, λουτρό, αποθήκες για να φυλάγουν τα τρόφιμα τους, δεξαμενές – ενυδρεία όπου εκτρέφουν ψάρια για την καθημερινή τους διατροφή και πηγάδια για να παίρνουν νερό. Τοιχογραφίες με όμορφα χρώματα στόλιζαν τους τοίχους και τα δάπεδα καλύπτονταν με ψηφιδωτα ή μαρμαροθετήματα, μικρές μαρμάρινες πλάκες, τις λεγόμενες λατύπες, κομμένες σε γεωμετρικά σχήματα. Τρεις βυζαντινές επαύλεις κρυμμένες στα θεμέλια του σχολείου. Διαβάστε περισσότερα εδώ.
Ο άγνωστος ναϊσκος στα έγκατα της πόλης
Στην οδό Μπαλταδώρου 8, έναν μικρό δρόμο στο κέντρο της πόλης, κρύβεται ένα ακόμα μυστικό της: ο ναός του Σέργιου Πραγαμά. Ο ναός είναι υπόγειος σήμερα και εντοπίστηκε στα 1888 κατά την διάνοιξη φρέατος. Πρόκειται για ένα μικρό λατρευτικό οικοδόμημα που ιδρύθηκε στη θέση Ρωμαϊκού λουτρού, μετατρέποντας ένα χώρο με ανατολικό προσανατολισμό σε κόγχη ιερού. Στο δεξί τοίχο διασώθηκε ψηφιδωτή κτητορική επιγραφή που αναφέρει τον Σέργιο Πραγαμά. Ο ναός χρονολογείται στον 5ο αι. μ. Χ. και αποτελεί ένα από τα πρώτα μνημεία αφιερωμένα στη χριστιανική λατρεία στην πόλη. Αν και η Αρχαιολογική Υπηρεσία περιέλαβε το ναό στο χωροταξικό σχέδιο της Θεσσαλονίκης, τελικά το 1970 κτίζεται οικοδομή και ο ναός διατηρήθηκε σε αρκετά μεγάλο βάθος με αποτέλεσμα η πρόσβαση να είναι δύσκολη. Διαβάστε περισσότερα εδώ.
Το ταφικό κτίσμα κρυμμένο στη Νομική του ΑΠΘ
Στον χώρο ανάμεσα στο κτίριο Διοίκησης του ΑΠΘ και το κτίριο της Νομικής διατηρείται ένα ιδιαίτερο ταφικό κτίσμα. Πρόκειται για ένα cubiculum. Cubiculum στα λατινικά σημαίνει το δωμάτιο και χρησιμοποιείται στην αρχαιολογική ορολογία για να περιγράψει ταφικό κτίσμα με θάλαμο συνήθως χριστιανικό. Στη μία του πλευρά είχε κτιστό υπόγειο δρόμο και σχημάτιζε στο εσωτερικό του θαλάμου του τρία αρκοσόλια, δηλαδή θέσεις για την τοποθέτηση σαρκοφάγων. Στους τοίχους του θαλάμου διασώθηκε ζωγραφική διακόσμηση. Ο τάφος αποκαλύφθηκε κατά τη διάρκεια της θεμελίωσης του κτιρίου της Νομικής Σχολής τη δεκαετία του 1960. Λίγο δυτικότερα βρέθηκε και δεύτερο cubiculum, το οποίο δεν είναι πλέον ορατό. Το μνημείο αυτό αποτελεί μέρος του Εβραϊκού νεκροταφείου της πρώτης κοινότητας των Εβραίων της πόλης. Στη μαρμάρινη πόρτα του πρώτου cubiculum –που δεν σώζεται σήμερα- υπήρχε μία εγχάρακτη επιγραφή, η οποία ανέφερε: «Βενιαμής ω κε Δομέτιος», δηλαδή «Βενιαμής ο οποίος [λέγεται] και Δομέτιος». Από αυτήν την επιγραφή συμπεραίνουν οι ειδικοί ότι πρόκειται για μέλος της εβραϊκής κοινότητας. Χρονολογείται στο πρώτο μισό του 4ου αι. μ.Χ. Μπορείτε να το αναζητήσετε ελεύθερα σε μια βόλτα στην πανεπιστημιούπολη του ΑΠΘ.
Η άγνωστη “ρωγμή” στην πλατεία Παύλου Μελά
Το όρυγμα στις 40 Εκκλησίες αποτελεί μια «σκουληκότρυπα» επιμελώς κρυμμένη από τα αμύητα μάτια, μια «ρωγμή» στο αστικό περιβάλλον. Πλήθος θρύλων και αστικών μύθων δημιουργήθηκαν ανά τα χρόνια για την προέλευση του ορύγματος, για τους «ενοίκους» του και για το πού μπορεί να καταλήξει κανείς άπαξ και ακολουθήσει το μονοπάτι του. Εκεί ο υπο-μύθος του ορύγματος ενώνεται με την αγαπημένη περιοχή των ελαφρώς συνωμοσιολόγων περιηγητών, το Σέιχ Σου. Βέβαια η πραγματικότητα απέχει αρκετά από όλα τα σενάρια που έχουν κατασκευάσει κατά καιρούς οι περίοικοι ή οι επίδοξοι εξερευνητές του αγνώστου. Η «τρύπα» των 40 Εκκλησιών, στην πραγματικότητα είναι ένα καταφύγιο που διανοίχτηκε επί εποχής Μεταξά και χρησιμοποιήθηκε κατά κύριο λόγο για προστασία κατά τους βομβαρδισμούς της πόλης. Το συνολικό μήκος του τεχνητού ορύγματος φτάνει τα 22 μέτρα μήκος και 2,5 μέτρα σε ύψος και πλάτος. Μέχρι σήμερα δεν έχει βρεθεί σε ποιόν ανήκει το καταφύγιο αφού όλοι κρατικοί μηχανισμοί δηλώνουν άγνοια ύπαρξης του. Διαβάστε περισσότερα εδώ.
Μια άγνωστη μικρή διαδρομή ημιυπογείως
Περπατώντας τη Λεωφόρο Στρατού, μόλις φτάσεις στην κάτω πλευρά του Βελλίδειου στρίβεις δεξιά και παράλληλα με το κτίριο ανακαλύπτεις ένα περιποιημένο άγνωστο πλακόστρωτο δρομάκι να ανοίγεται αριστερά και κάτω από την 3ης Σεπτεμβρίου. Ελάχιστοι μάλλον θα το έχετε ήδη ανακαλύψει. Είναι το δρομάκι που σου επιτρέπει να ανηφορίσεις προς την Εγνατία χωρίς να αναγκαστείς να βαδίσεις στον άχαρο αυτοκινητόδρομο που δεν προσφέρεται για περπάτημα. Περπατώντας στο πλακόστρωτο κάτω από τα δέντρα, σε περιμένει άλλη μια έκπληξη. Μετά από λίγα μέτρα βρίσκεσαι να περπατάς παράλληλα με μια φροντισμένη περιοχή κάτω απ΄τον αυτοκινητόδρομο, πλήρως ανασκαμένη και επιμελημένη από τους αρχαιολόγους. Ένα συρματόπλεγμα σε χωρίζει από ένα ακόμη κομμάτι της ιστορίας της πόλης για το οποίο ίσως δεν γνωρίζεις και τίποτα. Περί τίνος πρόκειται; Κατά τη διάνοιξη της Γ’ Σεπτεμβρίου, πριν περίπου 35 χρόνια, τον Ιούνιο του 1980 ανακαλύφτηκαν κατά τις εσκαφές μια συστάδα καμαρόσκεπων τάφων μαζί με μια παλαιοχριστινική εκκλησία (περιοχή ανάμεσα στις εγκαταστάσεις της ΔΕΘ και το Γ’ Σώμα Στρατού. Αυτά τα ευρήματα είναι και ο λόγος που ανάγκασε τους κατασκευαστές του δρόμου να συνεχίσουν την διάνοιξη με υψομετρική διαφορά κατασκευάζοντας στο σημείο ανισόπεδη γέφυρα. Ο τόπος είναι κομμάτι του ανατολικού παλιοχριστιανικού νεκροταφείου της Θεσσαλονίκης, της ελληνιστικής και κυρίως της ρωμαϊκής εποχής. Το μεγαλύτερο μέρος του χριστιανικού εκτός των ανατολικών τειχών νεκροταφείου βρέθηκε στη περιοχή της Πανεπιστημιούπολης και του Νοσοκομείου Άγιος Δημήτριος. Η βυζαντινή εκκλησία έχει ιδιαίτερη αρχαιολογική αξία μια και είναι η μοναδική εκκλησία εκτός των τειχών που ανακαλύφθηκε αφού όλες είχαν καταστραφεί από επιδρομές ήδη από τον 7ο αιώνα. Σύμφωνα με τους αρχαιολόγους η ίδρυση ναού στο χώρο ενός νεκροταφείου συνδέεται με τη λατρεία μαρτύρων. Η ταυτότητα των νεκρών πρέπει να ανήκει σε μάρτυρες ή αρχιερείς. Διαβάστε περισσότερα εδώ.
Το μυστικό στην οδό Ολυμπιάδος 90
Η βυζαντινή κινστέρνα της οδού Ολυμπιάδος στον αριθμό 90 βρίσκεται δίπλα στο Βυζαντινό Λουτρό της οδού Θεοτοκοπούλου, στις παρυφές του οικισμού της Άνω Πόλης. Το μεν Βυζαντινό Λουτρό παραδόθηκε, αλλά η βυζαντινή Κινστέρνα παραμένει άγνωστη και απροσπέλαστη για το ευρύ κοινό. Ένας αρχαιολογικός χώρος έτοιμος εδώ και 14 χρόνια και ερμητικά κλειστός εδώ και 14 χρόνια. Η ιστορία; Στη διάρκεια εργασιών για τη διαπλάτυνση της ιδού Ολυμπιάδος (στη διασταύρωση με την Αγίας Σοφίας) εντοπίστηκε κινστέρνα μεγάλων διαστάσεων (δεξαμενή νερού, στέρνα έχουσα κρουνούς) που καταλαμβάνει το μισό του πλάτους της οδού Ολυμπιάδος και το υπόλοιπο εκετείνεται σε παρακείμενο οικόπεδο. Σε αναζήτηση της χρονολόγησής της, οι αρχαιολόγοι κατέληξαν στην επισήμανση ορισμένων στοιχείων μορφολογίας της τοιχοδομίας της. Χρησιμοποιούνται παλαιοχριστιανικά μάρμαρα σε δεύτερη χρήση οπότε η χρονολόγηση κατασκευής της μπορεί να μετατεθεί πιο μπροστά, το αργότερο στα όψιμα βυζαντινά χρόνια. Με ΦΕΚ 608/Β/24-8-1988 η Κινστέρνα, που βρίσκεται στην οδό Ολυμπιάδος και Αγίας Σοφίας στη Θεσσαλονίκη, κρίθηκε διατηρητέα. Μελέτη της διαμόρφωσης της κινστέρνας πραγματοποιήθηκε με αρχιτεκτονικό διαγωνισμό της 9ης Εφορείας Θεσσαλονίκης και χρηματοδότησης του Οργανισμού Πολιτιστικής πρωτεύουσας 1997. Οι εργασίες συντήρησης και ανάδειξης ολοκληρώθηκαν το 2003 κι έκτοτε παραμένει κλειστή. Μπορείτε όμως να την αναζητήσετε σε ένα πέρασμα από το σημείο. Διαβάστε περισσότερα εδώ.
